Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Side 30

34
lengsta lagi að Fossá, sem er á móti Stafni. Og austur yfir ána hefir
það ekkert náð, utan Litluhlíðarland, en það er miklu norðar, eða á
móts við Hof, og næst Bjarnastaðahlíðarlandi.1) Hefir það þó verið
geysivíðlent, því að fjallabaki, meðfram Jökulsá vestari, hefir það
náð litlu skemmra suður en austan fjallsins. Jarðirnar Gil, Þorljóts-
staðir og Stafn hafa þannig verið innan eignarlands Hofsbónda, en
utan heimalands Hofs, og því talizt lögbýli.
Orðin „allar Hofsjarðir“ eiga sjálfsagt við lögbýlin aðeins, en ekki
smábýli innan heimalands Hofs, en þau eru talin hafa verið ein fimm
eða sex. Styðst það við það, að innan Lýtingsstaðalands hafa óefað
á þessum tíma einnig verið smábýli einhver, og hefði þá eins mátt
segja allar Lýtingsstaðajarðir, en svo er eigi. Lýtingsstaðaland var þá
víðlent eins og þar tilgreind landamerki sýna, svo að nú eru þar fjórar
jarðir, og hefir svo verið öldum saman.
„Allar Hofsjarðir“ vísa og ennfremur til, að þar hafi verið um
minnst þrjár jarðir að ræða. Þó var Gil undanskilið í sölunni, enda var
sú jörð eign kirkjunnar að Hofi.
Sunnan við Fossá taka við Lambatungur, allvíðáttumikið, frítt og
grösugt land. Gamlar sagnir eru um, að þar hafi átt að vera tvö býli
fyrr á öldum, og eru það ef til vill þær „tvennar girðingar“, sem Jarða-
bókin getur um að sjáist, þar sem ræðir um Hof, en nafngreinir ekki.
Talið er, að bæir þessir hafi nefnzt Tunga og Tungukot (sjá Þjóð-
sögur ÓI. Davíðssonar I, 22). Glögglega markar enn fyrir einum
bæjartóftum á Lambatungum. Miklu sunnar, nær innst í Vesturdal
vestanverðum, var Hraunþúfuklaustur, staður sem nokkuð hefir verið
ritað um nú í seinni tíð, og margir hafa því heyrt nefnt. Þarf ekki að
efa, að þar hefir verið vel húsaður bær á þeirrar tíðar vísu, og lög-
býlisjörð. Hafi þessir bæir verið byggðir 1377, sem efasamt verður
að telja, þá hafa þeir verið með, er „allar Hofsjarðir“ voru seldar.
Hins vegar er óvíst, að af þeim hafi nokkum tíma goldizt tollar til
kirkjunnar að Hofi, því að væntanlega hefir „Klaustur" verið sjálfu
sár nóg um kirkjuhald meðan það var uppi, og Lambatungubæirnir
þá legið þangað, því það er skemmri leið en norður að Hofi.
Ég hygg því, að aðeins Stafn komi til greina þarna sem þriðji
bærinn.
1) Það er misskilningur í nafnaskrá Fornbrs., að Hlíð sú, sem nefnd er í ný-
tilvitnuðu bréfi, sé Litlahlíð. Landamerkin, sem verið er að lýsa þar, eru óefað
á milli Hofs og Bjarnastaðahlíðar, og því er þetta hin siðarnefnda Hlíð. Annars
eru þessi landamerki dálitið torskilin, og Svartá sýnilega misritun þar fyrir
Hofsá.