Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Page 33

37
ur er í Vesturdal. Þar var landrými nóg. Segir í bókinni, að það býli
hafi verið í auðn um langan aldur, en sýnileg byggðarmerki séu þar,
bæði girðingar um tún og tóftarleifar, en túnstæðið allt í hrjóstur
komið. Sennilega hefir þarna verið vel byggilegt á forna vísu. En
1464 átti Nýibær, sem er allmiklu norðar í dalnum, land allt suður
þar ,,sem vötn draga“. Fagrahlíð hefir þá verið týnd úr tölu sjálf-
stæðra býla, hafi hún þá nokkru sinni verið það, og landið verið orðið
eign Nýjabæjar.
Einirlækur átti að hafa heitið býli á landamörkum Bústaða og
Skatastaða, og var það þrætuland nokkurt, sbr. Jarðabókina bls. 148
og 166. Af athugasemd frá Rentukammerinu 1834 er svo að sjá, að
það álíti, að þarna hafi verið um jarðnæði að ræða, og muni sú jörð
enn óseld vera, því að aðeins Skuggabjörg hafi fylgt Skatastöðum,
þegar stólsjarðirnar voru seldar (sjá jarðatal Johnsens). En hér er
um svo lítið land að ræða, að vart getur komið til mála, að það hafi
nokkurn tíma verið Iögbýli. Heyrt hefi ég og, að deila þessi muni vera
þannig til komin, að Einirlækirnir sjálfir eru tveir, með örstuttu milli-
bili neðst, og þar mun sjást til einhverra tófta, en bilið breikkar eftir
því, sem ofar dregur í fjallið og að brúnabaki, og vildu Bústaðir miða
sín merki við syðri lækinn, en Skatastaðir við hinn nyrðri.
Þess var fyrr getið, að Sigurðarregistur nefni á meðal eyðijarða
Hólastóls um 1525 Vindheima á Hlíðartungu, og verður að ætla af
frásögninni, að hún hafi til þess tíma verið sjálfstæð jörð eins og Bú-
staðir og Skatastaðir, en þær eru allar þrjár nefndar saman og í senn.
Sakir ókunnugleika þess, sem samdi nafnaskrána að IX. bindi Forn-
bréfas., eru gerðar úr þessu tvær jarðir, Vindheimar og Hlíðartunga.
Tvímælalaust er hér um að ræða Vindheima þá, sem um langt skeið
hafa verið beitarhús frá Bakkakoti, nyrztu jörðinni í Vesturdal austan-
verðum, og enn halda þessu nafni. Bakkakot var upphaflega afbýli
úr landi Bjarnastaðahlíðar. Vindheimar eru norðan í fjallsendanum,
sem skilur Austur- og Vesturdal, eða í tungunni á milli ánna, þ. e.
Austari- og Vestari-Jökulsár, á að gizka um 2—2,5 km sunnar en
þær sameinast. Staður þessi liggur allhátt, og er þaðan vítt og fagurt
útsýni norður yfir héraðið, svo að efasamt er, að annars staðar sé það
meira eða fegurra í Fram-Skagafirði. Hins vegar sést ekki þaðan
heiman frá staðnum suður yfir dalina. Þetta hefir verið þrifajörð og
átt viðunandi landrými hafi merkin að vestan verið við Vindheima-
lækinn, sem efalítið er, því hann fellur norður af fjallinu í alldjúpu og
áberandi gili og myndar síðan drag nokkurt út tunguna, unz hann
steypist í vestari Jökulsá útvestur frá Vindheimum. Hefir þá megin-