Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1992, Page 85

SJÖ A FYRIR AVE-VERS
89
Ef maður les allan Mariusaltara þann sem Tómas erkibiskup hefir dikt-
að og Ave porta er upphaf að þá gefast honurn í aflát fjögur og tuttugu
ár og þar með þrjár vikur og þrír dagar í líkn skriptborinna synda og ef
maður og les allan Mariusaltara sjö daga þiggur hundrað ára og sjötigi
og tvö ár og að auk fimrn og tuttugu vikur í líkn sinna skriptborinna
synda.
Þessi Maríusaltari er nr. 2037 í heildarútgáfu Chevalier og er í bænabók
með hendi hins þekkta skrifara Jóns Þorlákssonar (London, British Lib-
rary, MS Add. 4895, ff. 13v-31v) frá síðara hluta 15. aldar. Maríusaltarinn
kom fram um 1130 og í bænabókinni er elsta gerð hans. í frönsku handriti
frá 12. öld er hann sagður ortur af ónafngreindum munki í sistersíanska
klaustrinu í Pontigny í Champagne-héraði í Frakklandi, sem stofnað var
1114. Þessi Maríusaltari er algengastur en síðar voru ortir fleiri slíkir.
Flestir eru eftir ókunna höfunda en þeir voru iðulega eignaðir einhverjum
þekktum höfundum þegar frá leið. Maríusaltari sá sem hefst á orðunum
Ave, mater advocati er í handritum frá miðöldum yfirleitt eignaður heilög-
um Anselmus frá Kantarabyrgi (d. 1109) (Chevalier 1926),' en einnig kem-
ur fyrir að Tómas Becket (d. 1170) sé talinn höfundur hansf I Tórnas sögu
erkibiskups hinni yngstu er greint frá því að Tómas Becket hafi fyrstur
manna ort Maríusaltara:
Hér yfir leggur hann það, er orðfrægt er orðið, að hann diktar lofgerðir
vorrar frú, bæði til einslegra lestra og prósur til kirkjunnar. Hann fann
fyrstur manna, að því sem kunnugt er orðið norður hingað, að hann
braut nokkurn skilning út af hverjum sálmi í saltara, og yfir þann skiln-
ing samdi hann lofversa vorri frú.
Vegna þessarar frásagnar er eðlilegt að Tómas Becket hafi hér á landi
verið talinn höfundur Maríusaltarans og ekki að undra þótt Maríusaltari
sá sem hefst á orðunum Ave porta paradisi hafi verið eignaður honum enda
þótt upphaf hans korni ekki heim við þá gerð Maríusaltarans sem Tórnasi
var stundum eignaður í erlendum ritum.
III
Þótt A-in sjö gætu hugsanlega táknað skiptingar í rósinkrans með 72
eða 73 versum kemur einnig til greina að A-in séu tákn Maríubænarinnar
Ave Maria, en hún var oft lesin inn á milli bænahluta, stundum til að
skipta þeim í kafla líkt og Faðir vor var látið marka skiptingar á milli 10
Ave-versa í Maríusaltara og rósinkransinum. í raun kemur ýmislegt til