Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1998, Qupperneq 13

ÍSLENSKAR RÚNIR í NORRÆNU LJÓSI
17
6. tnynd . I Bergen hafafundist nokkur rúnakefli með ástavísum eða ástúðlegum skilaboð-
um. A þessum litla pinna stendur: Ast mín, kyss mig.
skuli í Noregi vera bendlaðar við djöfulinn strax á fyrstu áratugum 14.
aldar. A þeirn tíma voru gotlenskir bændur ennþá önnum kafnir við að
fylla kirkjur sínar af legsteinum og öðrum gripurn með rúnum og Islend-
ingar voru rétt teknir að munda meitil og hamar og farnir að rista rúnir á
baulustcina og hraungrýtishellur.Víkur nú sögunni þangað aftur.
Rúnir á íslandi
Eins og áður er sagt virðist notkun rúnanna hafa aukist verulega á 9. öld
þegar hin nýju rúnastafróf komu til sögunnar. Margir landnámsmenn og
'konur hafa því kunnað rúnir og ekki ber á öðru en að Egill SkaUa-
grímsson hafi verið fullrýnn þegar hann hleypti heimdraganum til Nor-
egs um 17 ára aldur. Hann sprengir drykkjarhornið sem Gunnhildur
drottning ætlaði að byrla honum eitur í með því að skera á það rúnir sem
hann magnar krafti með því að rjóða þær eigin blóði. Formáhnn á níð-
stönginni sem hann reisti drottningu og Eiríki blóðöx er aftur á móti
saering og níð en ekki rúnagaldur. Þorgerður dóttir hans er líka vel rýn
og sker Sonatorrek á kefli fyrir föður sinn. Mörg fleiri dæmi unr notkun
rúna eru í Islendingasögum. Af þeim er varla hægt að draga aðra ályktun
en þá að rúnirnar hafi verið álíka mikið notaðar á Islandi á víkingaöld og
á öðrunr Norðurlöndum.33
Lengi vel var þó enginn hlutur til sem sannað gæti frásagnir í sögun-
Um. Þetta breyttist sumarið 1993 en þá fannst við fornleifarannsóknir í
Viðey ofboðlítið spýtubrot með rúnum.34 Spýtan fannst í röskuðu lagi,
gólfskán, í rúst skálans. Skánin er sennilega frá 10. eða 11. öld og er spýt-
an því fyrsta, og hingað til eina, áþreifanlega dæmið um rúnakefli frá
söguöld. Spýtubrotið er um 5 sm langt og á því er upphafið og endirinn
á rúnatextanum. Engum getunr verður að því leitt hvað keflid hefur
upphaflega verið langt. Rúnirnar, sem eru venjulegar víkingaaldarrúnir,
eru á báðurn hliðum og öðrum jaðrinum. Þær eru allvel farnar nema á