Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1998, Qupperneq 84

88
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
bátgröf, sem þar var grafm upp 1964. Peningurinn hafði verið klipptur
til, svo að þvermál hans var um 12 millimetrar og gat gert á hann til að
hægt væri að bera hann sem skartgrip. Dr. Kolbjörn Skaare við myntsafn
Oslóarháskóla greindi dírheminn á sínum tíma.Vegna þess hve illa pen-
ingurinn var farinn var ekki hægt að tímasetja hann nákvæmar en til
tímabilsins 850-950. Bátgröfin sem myntin fannst í kom í ljós, þegar
slétta átti úr hólnum þar sem hún var. Báturinn var ekki stór, aðeins 6 m
langur og innan við 1 m á breidd. Allmargir munir fundust í gröfinni,
þótt augljóst væri að hreyft hefði verið við henni áður, hún rænd og bát-
gröfin endurnotuð til greftrunar mun síðar. Samt sem áður er þetta mjög
mikilvægur og ríkulegur fundur, bæði vegna fjölda gripa og þeirra
menningarsögulegu upplýsinga sem hann veitir.
Meðal þess sem fannst í kumlinu í Vatnsdal voru 30 sörvistölur, Þórs-
hamar úr silfri, bronsbjalla, gyllt kinga, bronspijónn, blýmoli með
ígreyptum krossi, fingurhringur úr bronsi, tveir beinkambar og brot úr
þeim þriðja, og 13 blýmet. Bjallan og blýmolinn með krossinum virðast
benda til kristinna áhrifa og getur verið að þessi gröf sé meðal hinna síð-
ustu heiðnu grafa á Islandi.
Dínar slegitm í tíð Ottó þriðja af Saxlandi (983-Í002)
Arið eftir fund Vatnsdalskumlsins, 1965, var dr. Kristján Eldjárn þjóð-
minjavörður á ferð í Þjórsárdal. „Andspænis Stöng í Þjórsárdal hinum
megin við Rauðá, upp frá svonefndu Rjóðrunargili heitir í Hrossatung-
um. Þar hefur verið bær í fyrndinni.“' Hér stóðu allmargir blómlegir
bæir fýrir eldgosið í Heklu 1104. Kristján Eldjárn fann af dlviljun mynt í
vikurlagi. Þetta var dínar sleginn af Ottó þriðja konungi í Saxlandi - hin
svokallaða Ottó-Aðalheiðar-slátta. Nóg var læsilegt af smáatriðum á
framhlið peningsins til að greina peninginn, en bakhlið var svo máð að
engin smáatriði sáust.
Tímasetning þessa penings, frá 990-1000, fellur vel að því sem vitað er
um byggð í Þjórsárdal. A hlýindaskeiðinu eftir landnám Islands 874-930
voru ýmis hálend og afskekkt svæði byggð en vegna loftslagsbreytinga og
af öðrum sökum voru þessi svæði fljótlega yfirgefín. Bærinn þar sem
þessi peningur fannst, en nafn hans er óþekkt, var að öllum líkindum
einn af stöðum þeim sem yfirgefinn hafði verið nokkru fyrir gosið í
Heklu 1104.
A tímabilinu 1965-95 voru gerðar þónokkrar viðamiklar fornleifa-
rannsóknir, en þrátt fyrir það er ekki kunnugt uin að mynt hafi fundist
við neina þeirra.