Lögrétta - 01.07.1932, Blaðsíða 49

385
L ÖGRJETTA
Það átti að verða málgagn þeirra, sem vildu
hægari sókn í stjórnmálabaráttunni en
hinir, sem fylktu sjer undir merki Jóns
Sigurðssonar. En blaðið varð skammlíft, og
sama reyndist um fleiri blöð, sem stofnuð
voru í sama tilgangi á næstu árum, svo
sem „Ný tíðindi“ og „Ingólf“. Þau lifðu að-
eins fá ár hvert um sig. Um 1860 söfnuðust
margir ritfærir menn að nýju blaði, sem
„íslendingur“ hjet og vel var til vandað.
En hann fjell samt í valinn eftir fá ár.
Þjóðólfur var eina blaðið, sem hjelt velli.
Á Akureyri hófst blaðaútgáfa 1853 fyrir
forgöngu Björns Jónssonar frá Grenjaðar-
stað, sem áður hafði verið bóndi á Möðru-
völlum í Hörgárdal og síðar verslunarstjóri
á Siglufirði og Akureyri. Var hann kominn
yfir fimtugt, þegar hann tók að fást við
blaðaútgáfu, en hjelt svo út við hana til
hárrar elli. Blaðið hjet „Norðri“, hálfsmán-
aðarblað í líkri stærð og Þjóðólfur og var
Björn ritstjóri 3ja fyrstu árganganna, en
síðan sjera Sveinn Skúlason fram til 1861.
Þá tók Björn aftur við og kallaði nú blaðið
,,Norðanfara“ og gaf það út frarn á árið
1885, en dó ári síðar, 84 ára gamall. Fyrir
1874 voru aðeins gefin hjer út blöð í
Reykjavík og á Akureyri.
Margir þjóðkunnir menn lögðu meiri eða
minni skerf til blaðamenskunnar á þessum
árum, auk þeirra, sem nefndir hafa verið,
svo sem Páll Melsteð, Halldór Kr. Friðriks-
son, Jón Hjaltalín, Jón Pjetursson, sjera
Magnús Grímsson, Pjetur Guðjohnsen,
Benedikt Sveinsson o. fl. Og eins blaða-
manns er ógetið, sem vakti á sjer almenna
athygli kringum 1870, þótt ungur væri, en
það er Jón Ólafsson. Má án efa líta á
fyrstu framkomu ’ hans í blaðamenskunni
sem merki um þann anda, sem ríkjandi var
meðal ungra manna, einkum stúdenta, á síð-
ustu árum stjórnmálabaráttunnar fyrir
1874. Fyrsta blaðið, sem hann var við rið-
inn, ,,Baldur“, var gert upptækt, er hann
birti í því, tvítugur að aldri, kvæðið „Is-
!endingabrag“, sem síðar varð alkunnugt.
Flýði hann þá til Noregs. Tveimur árum
síðar byrjaði hann „Gönguhrólf“. Var þá
landshöfðingjaembættið nýstofnað hjer
gegn vilja Islendinga og var Jón Guðmunds-
386
son mjög hvassyrtur út af því í Þjóðólfi,
en stúdentar og- skólapiltar gerðu uppþot
gegn landshöfðingjanum og varð Jón Ólafs-
son talsmaður þeirra í Gönguhrólfi, svo að
sökin skall á honum. Landshöfðingi höfðaði
n:ál gegn blaðinu. Það varð að hætta og
Jón flýði land í annað sinn, og nú til Ame-
ríku. Þeir voru viðkvæmnari embættismenn-
irnir og valdhafarnir í þá daga en þeir eru
nú orðið, því skammir Jóns um Finsen
iandshöfðingja eru smáræði á móti því, sem
helt er yfir valdhafana í blöðunum nú
orðið.
Að þjóðhátíðinni lokinni, haustið 1874,
var nýtt blað stofnað í Reykjavík og nefnt
„Isafold“, útgefandi og ritstjóri Björn Jóns-
son. Björn var bóndasonur úr Dalasýslu, en
hafði á undanförnum árum stundað laga-
nám við háskólann í Kaupmannahöfn,
kynst þar Jóni Sigurðssyni og orðið sam-
verkamaður hans við „Ný fjelagsrit“ og
aðdáandi hans, eins og títt var um unga
Ilafnar-íslendinga á þeim árum. Björn var
þá 28 ára gamall, hafði ekki lokið námi,
en hugur hans snúist að þjóðmálum. Brátt
kom það fram í blaðamenskunni, að hann
var ágætlega ritfær. Hann fór hóflega og
gætilega á stað, en blað hans náði fljótt
vinsældum og varð við hliðina á Þjóðólfi,
sem sjera Matth. Jochumsson átti þá og
stýrði, annað aðalblað landsins. Stjórnmála-
stríðið lá að miklu leyti niðri fyrstu árin
eftir 1874. En er endurskoðunarbaráttan
hófst, undir forustu Benedikts Sveinssonar
sýslumanns, dró ísafold sig í hlje og var
þá talin íhaldsblað og stjórnarblað. Hún
var altaf andvíg Benedikt Sveinssyni, var
með „miðluninni“ svonefndu 1889 og með
dr. Valtý Guðmundssyni, er hann kom fram
með sínar tillögur 1897. En áhrif Björns og
ísafoldar höfðu frá byrjun farið sívaxandi
og nokkru fyrir 1890 er hún orðin stærsta
blað landsins, ráðrík og fylgin sjer og læt-
ur flest mál mjög til sín taka. En yfirhönd-
inni í stjómmálunum ná þau Björn og ísa-
fold samt aldrei fyr en í kosningunum 1908.
Annar helsti blaðamaðurinn á þessum ár-
um er Jón Ólafsson, nokkrum árum yngri
en Björn, eigi síður en hann ágætlega rit-