Lögrétta - 01.07.1932, Qupperneq 54

895
LÖGRJETTA
396
Heimastjórnarmanna, vegna, að mig minn-
ir, smávægilegs ágreinings um einhver at-
riði sambandslagafrumvarpsins, sem auð-
gert virtist að jafna. Jeg man ekki betur
en að það væru þeir Jón Ólafsson og Björn
M. Ólsen, sem mest beittu sjer fyrir brott-
rekstrinum. Ritstjóm stjórnarblaðanna var
þá þannig fyrir komið, að stjórnmálarit-
stjórnin var falin nefndum, svokölluðum
ritnefndum. í þeim voru í fyrstu aðeins
þingmenn, sem staðið höfðu að stofnun
blaðanna, alt góðir menn og gegnir en ekki
vanir blaðamensku, þótt þeir væru ágæt-
lega ritfærir og þaulkunnugir öllum lands-
málum. Þetta átti að gera blöðin prúðari í
rithætti en þau höfðu verið á baráttutím-
anum að undanförnu og miða til þess, að
lægja flokkastríðið. Og stjórnarblöðin voru
líka á þessum árum mjög grandvör og'
máske um of væg við andstæðingana, nema
„Reykjavíkin". En fyrir kosningarnar 1908
var ritstjórnin tekin af Jóni Ólafssyni og
fengin ritnefnd, með ritstjóra, sem ekki
átti að skrifa um stjórnmál. Jón Ólafsson
hafði í lok konungsheimsóknarinnar 1907
unnið sjer til óhelgi hjá stjórninni með
greininni „Konunginn vantar —“. Jeg hafði
ekkert með stjórnmálaritstjórn „Lögrjettu"
að gera þrjú fyrstu árin, heldur ritnefndin.
En í henni voru ágætir menn: Þórhallur
Bjarnarson, síðar biskup, Jón Magnússon,
síðar forsætisráðherra, Guðmundur Björns-
son, síðar landlæknir, og þar á eftir Jón
Þorláksson og um tíma Hannes Hafstein,
eftir að hann ljet af ráðherraembætti í
fyrra skiftið.
Stjórnarandstæðingar voru miklu betur
vígbúnir að blöðum og höfðu á sínu bandi
öll elstu blöðin. Með þeim voru: ísafold,
Þjóðólfur, Þjóðviljinn, Norðurland og Ing-
ólfur, en á móti: Lögrjetta, Reykjavík og
Norðri, alt kornung blöð. Jeg minnist þess,
að einhver, líklega íslendingur úr flokki
stjórnarandstæðinga, benti á þetta í dönsku
blaði, hve yfirgnæfandi blaðafylgi frum-
varpsandstæðingar hefðu, en Finnur Jóns-
son prófessor svaraði og sagði, að þetta
hefði miklu minni þýðingu á íslandi en
annarsstaðar. Það væru ekki blöðin, sera
þar rjeðu skoðunum almennings. En stjórn-
in beið, svo sem kunnugt er, mikinn ósigur
við þessar kosningar, og vafalaust áttu ein-
mitt blöðin sinn mikla þátt í því.
Eftir ósigurinn og stjómarskiftin varð sú
breyting á heimastjórnarblöðunum, að rit-
nefndirnar hurfu bráðlega úr sögunni, Lög-
rjetta var stækkuð og jeg tók litlu síðar
við ritstjórn hennar að öllu leyti. Jón Ólafs-
son tók aftur við Reykjavíkinni. Hannes
Þorsteinsson seldi Þjóðólf, Pjetur Zophón-
íasson tók við honum og Þjóðólfur kom
aftur yfir í herbúðir Heimastjórnarmanna.
Á stjórnarárum Björns Jónssonar, sem tók
við völdum 1909, eftir sigur Sjálfstæðis-
flokksins haustinu áður, hófst einhver
snarpasta blaðasenna, sem hjer hefur verið
háð, og endaði með því, að Heimastjórnar-
menn unnu enn stærri sigur við kosning-
arnar 1911, en Sjálfstæðismenn höfðu unn-
ið 1908, og tóku aftur við stjórn.
Nú varð það almenn trú, reist á úrslitum
þessara tveggja kosninga, 1908 og 1911, að
blöðin rjeðu öllu. Þeir ynnu sigur við kosn-
ingar, sem hæst og mest skömmuðu and-
stæðingana, og sú trú helst enn. Ekki mun
þó örugt á henni að byggja. Satt er það, að
sjálfstæðisblöðin skömmuðust mikið á ár-
unum 1904—8 og heimastjórnarblöðin ekki
minna á árunum 1909—11. En því er áður
lýst, að blaðalið Sjálfstæðismanna var miklu
meira en hinna 1908. En 1911 var blaðalið
þeirra orðið alt annað, Björn Jónsson, Hann-
es Þorsteinsson og Einar H. Kvaran, voru
þá komnir út úr blaðamenskunni og Skúli
Thoroddsen að miklu leyti skilinn við
stjórnarflokkinn. Heimastjórnarblöðin, sem
voru ung 1908, höfðu magnast og náð rót-
festu. Lögrjetta varð á þessum árum og
næstu árum sterkasta blað landsins. Nokkru
síðar var Einar H. Kvaran um eitt skeið
samverkamaður hennar.
En nú er sagan sögð framundir þann
tíma, er Heimsstyrjöldin hófst og gamla
flokkaskiftingin lagðist niður. Við lok
heimsstyrjaldarinnar voru öll blöðin, sem.
nefnd hafa verið hjer á undan, dáin, nema
Logrjetta, og ísafold kom þá út sem ó-
sjálfstæð aukaútgáfa af „Morgunblaðinu".
Þetta var af því, að öll blöðin höfðu verið
háð gömlu stjórnmálaflokkunum, en nú