Óðinn - 01.07.1934, Side 2

50
ÓÐINN
Svo stóð þá á, að Rússar höfðu ráðist inn í
Austur-Prússland með mjög fjölmennan her.
Þýski herinn, sem þar var til varnar, var miklu
fámennari og foringi hans bað yfirherstjórnina
um liðsauka, en hún hafði stefnt aðalher sín-
um til vesturvigstöðvanna. Liklega hefur það
ráðið, er yfirherstjórnin sneri sjer í þessum
vandræðum til hins 67 ára gamla herforingja,
að hún vissi að hann var nákunnugur í Austur-
Prússlandi. Það skifti líka svo um, að eftir að
Hindenburg kom til sögunnar, voru Rússar á
fáum dögum hraktir út úr Þýskalandi. Aðal-
orustan þarna var hin fræga orusta við Tann-
enberg, sem lokið var 30. ágúst. Svo mikið
þótti til þessa sigurs koma, að Hindenburg var
alt í einu orðinn þjóðhetja Þýskalands. Hann
og Ludendorff, sem gekk næstur honum að
völdum á austurvígstöðvunum, voru eftir þetta
mest rómuðu herforingjar Þjóðverja í heims-
styrjöldinni. t*eir vildu þá halda áfram að aust-
anverðu og taka Pjetursborg, sögðu, að þegar
því væri lokið, yrði hægara að snúa sjer af
öllu afli að vesturvígstöðvunum. En þeir fengu
því ekki ráðið fyrir yfirherstjórninni. Þeir unnu
enn marga sigra að austanverðu, en að vestan-
verðu stöðvaðist öll framrás, beggja megin frá,
í skotgrafaviðureign. Álit þýsku þjóðarinnar á
Hindenburg fór sívaxandi, og 9. apríl 1916 varð
hann yfirforingi alls þýska hersins. Ludendorff
fylgdi honum og gekk enn næstur honum að
völdum. Samvinna þeirra var altaf í besta lagi
meðan á hernaðinum stóð, og um hríð gripu
þeir mjög inn í stjórnmál þýskalands og rjeðu
þar öllu. Það er margra mál, að þeim Hinden-
burg og Ludendorff hafi of seint verið falin
yfirstjórn alls hersins. Þegar til þess kom, hafi
herinn verið orðinn svektur af skotgrafa hern-
aði og mannfalli, en bandamannaherinn hafi
stöðugt verið aukinn.
1 október 1918 var bæði yfirstjórn þýska
hersins og stjórnmálamönnunum heima fyrir það
ljóst, að Þjóðverjar gætu ekki haldið ófriðnum
lengur áfram. Þjóðin var orðin uppgefin og
heimtaði stjórnarbyltingu. Keisarinn flýði til
herstöðvanna og var sendur þaðan yfir landa-
mærin, til Hollands. Ludendoiff vildi bæla upp-
reisnina niður með hervaldi, en fjekk því ekki
ráðið og varð að víkja úr herstjórninni. En
Hindenburg sat kyr og vann þá það verk, sem
jafnvel er meira metið en allar sigurvinningar
hans áður. Hann stjórnaði heimför þýska hers-
ins frá vígstöðvunum í Frakklandi svo vel, að
það er af mörgum talið stærsta afreksverk hans.
Nú var stjórnarbylting um garð gengin í
Þýskalandi og jafnaðarmannastjórn komin þar
til valda. Það má ætla, að Hindenburg hafi að
flestu leyti verið henni ósamdóma í stjórnmála-
skoðunum. Eu hann skyldi til fulls, hvernig á-
standið var breylt, og vann með henni í fullum
trúnaði og einlægni meðan þess þurfti við. Svo
dró hann sig út úr deilunum, sagðist heyra til
tíma, sem nú væri hjá liðinn, og ætlaði enn að
lifa siðustu árin í friði á heimili sinu í Han-
nóver. En það fór enn á annan veg.
Vorið 1925 andaðist Ebert, ríkisforseti jafnað-
armanna, sem tekið hafði við völdum þegar
lýðveldið var stofnað í lok heimsstyrjaldarinnar
1918. íhaldsflokkarnir fengu þá Hindenburg til
þess að gefa kost á sjer sem forsetaefni, þótt
hann væri þá orðinn 77 ára gamall. Jafnaðar-
mannaforingjarnir börðust með mestu heipt
gegn kosningu hans. En hann var samt kosinn,
og vann eið að lýðveldisfyrirkomulaginu. Það
er til brjef frá honum til Eberts forseta frá
þeim tíma, er þeir unnu saman, og tekur Hin-
denburg þar skýrt fram, að hann vilji vinna að
endurreisn ættlands síns án tillits til þess, hvert
stjórnarfyrirkomulag þess sje. Nú hefur það aft-
ur breytst til einveldis, með stjórnarbyltingu
Hitlers, og vita menn ekki betur en að Hinden-
burg ljeti sjer það vel lika.
Jarðarför Hindenburgs fór fram með slíkri
viðhöfn, að annars eins munu fá dæmi, þólt
þjóðhöfðingjar eigi í hlut. Hann var fram á síð-
ustu stundu dýrkaður af þjóð sinni, og út í frá
álitu menn að sú dýrkun væri henni holl. Hann
var talinn vera hemillinn í öllum öfgum og
æsingum, sem upp komu hjá þjóðinni á þeim
þrengingatímum, sem yfir hana gengu eftir lok
heimsstyrjaldarinnar.
Adolf Hitler mun nú vera sá maður, sem
mesta athygli hefur vakið á síðustu tímum hjer
í Norðurálfunni, að minsta kosti. Hann hefur
nú, eftir dauða Hindenburgs, tekið að sjer rikis-
forsetaembættið og sameinað það kanslaraem-
bættinu, sem hann áður gegndi. Iíallar hann
sig ríkisforingja (Reichsfúrer). Er nýfarin fram
þjóðaratkvæðagreiðsla í Þýskalandi um samein-
ing þessara embætta og þar með alls æðsta