Óðinn - 01.07.1934, Page 7

ÓÐINN
55
eru engin lög fyrir því, í hvaða ástandi ábú-
andi má skilja við engjar, uthaga, skóga, veiði-
vötn eða önnur hlunnindi, sem fylgja jörð hans,
og náttúran leggur til. Lögin gera ekki ráð fyrir,
að nokkur maður þurfi að svara ofanálagi fyrir
það sem slík hlunnindi ganga úr sjer af hans
völdum, hvað mikið tjón, sem það kann að
hafa í för með sjer fyrir eftirmann hans, sem
tekur við ábúðarjörðinni. Brotinn raftur eða
fallinn veggur í húsum jarðarinnar, sem kost-
aði ofanálag, var álitið meira tjón, heldur en
þó að heill skógur hefði verið upprættur.
Þannig gátu einstöku menn, að ósekju, spilt
miklum náttúruauði, fyr á timum, og dýrmæt-
um hlunnindum, á nokkrum árum. Einstakl-
ingurinn virðist hafa hugsað eitthvað á þessa
leið: Bað er hverjum manni skylt að færa sjer
í nyt öll náttúrugæði og hlunnindi ábúðarjarðar
sinnar, meðan þau endast. Ef þau tæmast
kemur afleiðingin á bak eftirkomendanna. Is-
land ber víða áþreifanlega menjar eftir slíkan
hugsunarhátt. Mörgum sinnum var meira gildi
fyrir land og þjóð, að úttekt á hlunnindum
hverrar jarðar færu fram, er ábúendaskifti
urðu, jafnhliða því sem hús voru virt og
greitt ofanálag á þau.
Á 1000 ára afmæli Alþingis hefjast ný tima-
mót í sögu Þingvalla. Kirkjan, sem varðveitt
hafði staðinn í aldaraðir, skilar honum af sjer
um þær mundir í hendur Alþingis, eða rjett-
ara sagt: í hendur hinnar uppvaxandi kynslóð-
ar I landinu. Engin skylda, samkvæmt lands-
lögum, hvíldi á neinum að kveðja úttektar-
menn til að meta landsnytjar og hlunnindi
Þingvallalands, eða ákveða fráfarandi stofnun
ofanálag á þau. Engin lög mæla svo fyrir, að
kirkjunni bæri að skila af sjer landareign Al-
þingis, á þessum stað, í svipuðu ástandi og
það var i, er hún tók það til afnota. En 30—40
þúsund gestir, sem gistu Þingvöll 1930, gátu
borið vitni um, hvort heimkynni hins forna
Alþingis litu þannig út, að þeim bæri ofanálag
eftir margra alda ábúð kirkjunnar. Og það gat
víst engum dulist, að greiðsla ofanálagsins lenti
ekki á baki þess, sem skilar af sjer, heldur
hins, sem við tekur.
Með lögum frá 1928 tók Alþingi að sjer að
vernda og friða hið forna heimkynni sitt og
umhverfi þess. Þar með hefst hið nýja timabil
í sögu Þingvalla. Sauðfjenu var nú bygt út,
sem um langan aldur hafði þar ríki og völd.
Viðreisnartímabilið, sem hefst með lögum um
friðun Þingvalla, er meðal annars í því fólgið,
að gróðurvernd kom í staðinn fyrir fjárbeit,
skógrækt fyrir skógarhögg, fuglavernd fyrir
fugladráp, fiskarækt samfara fiskaveiði, hrein-
læti fyrir óþrifnað, friðhelgi í staðinn fyrir van-
helgun o. s. frv.
Þórólfur Mostrarskegg hafði svo mikla helgi
á felli einu nálægt bæ sínum, að þangað mátti
enginn óþveginn líta, og engri skepnu mátti
granda í fellinu. Landið, sem næst lá umhverfis
heimili Alþingis á Þingvöllum, var svo heilagt,
að enginn sekur maður mátti stíga fæti sínum
á það. Svipuð helgi mun og hafa verið á
hverju hjeraðsþingi út um bygðir landsins.
Friðheilagt land er þvl engin nýlunda á íslandi,
þó að náttúran (jurtir og dýralíf) beri þess
hvergi menjar, því helgin náði aðeins til mann-
anna, þingheyjendanna sjálfra.
Jafnhliða því, sem kjarrskógurinn á Þing-
vallahrauni er verndaður, verður reynt að bæta
við nýjum trjágróðri, eftir þvi sem föng eru á,
og kringumstæður leyfa.
Um aldamótin siðustu var byrjað á tilraun-
um til að rækta nýjan skóg á Þingvöllum.
Þriggja og fjögurra ára trjáplöntur voru fengn-
ar frá Noregi og Danmörku til gróðursetningar.
Þessu var haldiö áfram til ársins 1911. Fyrstu
árin dó mikið af plöntunum, en það var ekki
gefist upp. Á hverju vori var gróðursett í skarð-
ið fyrir það, sem visnaði, og reynt að hjúkra
og hlynna að plöntunum sem lifðu. Danskt fje-
lag stóð fyrir trjáræktartilraununum, með styrk
frá Alþingi. Trjárækt þessi hefur lánast svo vel
— þrátt fyrir fyrstu erfiðleikana — að hjer
hefur vaxið upp einhver sá fegursti nýskógur,
sem til er á íslandi. Skóglendið er þó aðeins
um 10 þús. fermetrar, og trjen eru l1/* m. til 3
m. á hæð. Nálega öll trjen eru barrviðir, eink-
um fjallafura. Þar eru og nokkrar skógarfur-
ur og sembrafurur, ennfremur örfá grenitrje og
birkitrje. Barrviðirnir skera sig einkennilega úr
umhverfinu. Þeir eru skrúðgrænir allan vetur-
inn, jafnt og um hásumar. Er það nýstárleg
sjón hjer á landi að sjá grænan skóg standa
upp úr snjónum að vetri til. Síðastliðið sumar
bætti furan 25—35 cm. við lengdarvöxtinn, og
er það meiri framför en nokkru sinni áður á
einu sumri. Það má rekja eftir stofninum ár-