Óðinn - 01.07.1935, Page 14

62
Ó Ð I N N
Borgarstjórinn: Kölski — það er rússneskt
nafn, að því er mjer heyrist. Vel að merkja; þú ert
Gyðingur að ætt og uppruna.
Kölski: ]eg get stært mig af því að vera allra
þjóða; heimsborgari. ]eg mæli á öllum málum; tala
öllum tungum.
Borgarstjórinn: ]á, það er mikill heiður fyrir
Gyðinginn að eiga heima jafnt í öllum löndum versl-
unarinnar.
K ö I s k i (hýrnar til augnanna og Iifnar allur við):
]á, verslunarinnar — hinnar opinberu aðal-hóru
/fiinir þrír kippast við og taka andköf, en átta sig
fljótt — sjá að ekki tjáir að láta bera á því, að þeir
hafi hneykslast). Þið gætuð kynst henni persónulega,
ef þið kæmuð heim til mín. (Hinir líta niður fyrir sig
og brosa — varast að líta hver til annarsj.
Biskupinn (hefur náð sjer aftur): Gyðingurinn
er ærlegastur allra kaupsýslumanna. Annara þjóða
kaupmenn gera ykkur að vinum sínum, vekja tiltrú
ykkar til að komast í færi til að fjefletta ykkur —
jafnvel telja ykkur trú um að þá sjeu þeir að hjálpa
ykkur, sjá aumur á ykkur; en þið vitið að Gyðingur-
inn er æfinlega reiðubúinn að flá ykkur og hann veit
að þið vitið það.
Kölski (vandraeðalega): ]eg hafði búist við mörgu
mjer alveg óskiljanlegu, en aldrei við því, að þið
annaðhvort ekki þektuð mig frá ykkar bestu mönn-
um eða vilduð ekki kannast við mig. ]eg hef sagt
ykkur að jeg heiti Kölski. Hver maður með meðal
greind og almenna fræðslu hefði átt að geta áttað sig
á því eingöngu. ]eg verð að segja ykkur það með
berum orðum að jeg er djöfullinn sjálfur.
Biskupinn (mjög hátíðlega): Við slíka játningu
sem þessa fellur þú ekki í áliti rjett hugsandi manna.
Það er í fylsta máta drengilegt — ekki að hlífa sjálfum
sjer, heldur að kannast við sinn breyskleika. Mjer
þykir fyrir að þurfa að segja þjer, að þvílíku eigum
við ekki að venjast.
Kölski: ]eg trúi því fyrst þú segir það, biskup.
Biskupinn (auðmjúklegaj: ]eg — jeg er aðeins
munnharpa meistarans.
Kölski (snýr sjer til hinna. Með föðurlegri blíðuj:
I því tilfelli að ykkur hafi snúist hugur við nánari
málkynni, er ykkur í sjálfsvald sett að hafna tilboð-
um mínum. ]eg mundi hvorki blikna nje blána; eng-
inn hefur oltið úr hærri tröppu en jeg, án þess að
meiðast; jeg mundi bara fara annað — þangað, sem
boðum mínum yrði betur tekið.
Borgarstjórinn (lítur spyrjandi augum til
biskupsins — finnur hvað er óhætt): Eins og nú er
ástatt hjer í borginni, væri það hin mesta blindni —
(lítur hornauga til þingmannsinsj, að jeg ekki segi
ábyrgðarhluti fyrir okkur, sem höfum trúnaðarstöður
— (lítur til Kölska), að hafna tilboðum þínum og
sleppa þjer þangað, sem þín væri ef til vill minni
þörf.
Þingmaðurinn (snýr sjer til Kölska — rjettir
upp hægri hendina): Sem forsæíisráðherra leyfi jeg
mjer að láta þá ósk í ljós, að þú sannfærðist um það
nú þegar, að við erum þín — (truflaður) — mjúku
— (truflaður) — þjó — (truflaðurj.
K ö 1 s k i (hefur þrisvar reynt að þagga niður í
þingmanninum): Ðiskupinn vill tala.
Þingmaðurinn (leiðrjettir): — þínir auðmjúku
þjónar.
B i s k u p i n n (stendur upp): Kölski — hvað sem
þú heitir og hvað sem þú ert í raun og veru, tel jeg
þig blátt áfram góðan — með afbrigðum góðan. ]eg
tel að þú berir langt af flestum mönnum, eftir þeim
kynnum sem jeg hef haft af þeim. ]eg hafði, satt að
segja, enga hugmynd um að slíkur ágætismaður væri
til. Þú játar að þú sjert vondur og vilt ekki láta telja
þig betri en þú ert; en flestir menn neita því, að þeir
sjeu vondir og vilja láta telja sig betri en þeir eru.
Þú vilt ekki koma í kirkju, því þú vilt ekki sýnast
betri en þú ert; en menn koma í kirkju og kenna í
sunnudagaskóla til að sýnast betri en þeir eru —
fremja þess utan sömu glæpina sem þú. Safnaðar-
glæpamenn eru sekari en utansafnaðar-glæpamenn;
fyrir það yfirskin guðhræðslunnar eru þeir syndugri
og sekari en þú, þótt þú sjert djöfull. Nei — fyrir-
gefið þið — djöfullinn er ekki það illa, sem notar
hið illa til að koma hinu illa fram, heldur það illa,
sem notar hið góða til að koma hinu illa fram.
(Kölska hefur auðsjáanlega liðið illa undir ræðunni
— birtan farið minkandi —. eldurinn á arninum tekið
að braka og reykja. Biskupinn snýr sjer til borgar-
stjórans og þingmannsins). ]eg krefst að Kölska sje
afhentur lykillinn að borginni, að hann sje gerður
að heiðursborgara nú þegar. Farið og kunngerið
lýðnum að upprisinn sje á meðal vor maður, sem
beri langt af öðrum í mannkostum; maður, sem vissa
sje fengin fyrir að sje góður og þess vegna einstætt
fyrirbrigði. Berið mig, biskupinn, fyrir því og segið:
Að sönnu er hann Gyðingur, en í þetta skifti ekki
af lágum stigum, heldur yfirstjettinni tilheyrandi —
hennar upphaf og endi — og í þetta skifti ekki
jafnaðarmaður, heldur rammaukinn auðvaldssinni.
Borgarstjórinn /stendur upp): Við skulum
breiðfleygja þessum boðskap (snýr sjer að útvarpinu).