Óðinn - 01.07.1935, Blaðsíða 28

76
Ó Ð I N N
var hreppstjóri í Þingvallahreppi yfir 40 ár, og odd-
viti hreppsnefndar allmörg ár. Allar shýrslur sínar
varð hann að reikna hugareikningi, og það er ekki
allra meðfæri. Heyrðist þó aldrei annars getið en að
þær væru altaf rjettar. Má vera að þetta uppeldi
]ónasar hafi haft þau áhrif á hann, að hann var alla
æfi dulur og að mörgu Ieyti einrænn, eða, sem kallað
er, ekki við alþýðu skap. Hann fylgdist þó prýðilega
vel með í öllum þjóðmálum, og var strangur heima-
stjórnarmaður, meðan sá flokkur var til. Bókamaður
var hann mikill, og mun það hafa bætt honum upp
nokkuð einveruna svo fjærri alfaraleiðum, og ljett
honum lífið, svo fróðleiksgjarn sem hann var. T. d.
var hann einn af þremur æfifjelögum Sögufjelagsins,
þegar það var stofnað. (Hinir voru þeir dr. ]ón Þor-
kelsson og dr. Hannes Þorsteinsson). Fjelagi Þjóð-
vinafjelagsins var hann frá stofnun þess, og Bók-
mentafjelagssins frá 1872 o. s. frv.
Jónas var afar þjóðrækinn maður, og trúr öllum
fornum háttum. Gestrisin voru þau hjón, og oft var
gaman að spjalla við gamla manninn, og helst einan,
því þá naut hann sín best. Langmest þótti mjer þó
koma til, að sjá alla umgengina á þessu frumbýli
þeirra feðga, þennan axlarháa grjótgarð hringinn í
kringum túnið 100 ára gamlan en svo vel við haldið,
að maður hefði getað trúað að lokið hefði verið við
hleðslu hans| deginum áður. Er slíkur garður óneit-
anlega fegri og skjólbetri en gaddavírsgirðingarnar.
Alt utanbæjar og innan var svo fágað og prýtt
sem mest mátti vera, og hver hlufur á sínum stað.
Nú eru liðin yfir 40 ár síðan jeg kom fyrst að
Hrauntúni, en síðast í haust sá jeg marga hluti, sem
mjer fanst að altaf hefðu hangið á sömu birkiugl-
unni og sama bókin á sama stað í bókahillunni.
Ekki skemmir heldur Halldór yngri það. Því alt, sem
forfeður hans hafa átt, eða látið gera, er honum og
þeim Ásgeiri sem helgur dómur, enda eru þeir bræð-
ur Ásgeir og Halldór hinir mestu artar og dreng-
skapar menn. í stað sögubókarinnar, sem Jónas tók
og las úr eða vitnaði í að afstöðnum góðgerðum, og
landslagsins úti, sem maður varð aldrei þreyttur að
skoða og tala um við hann, grípur nú Halldór ljóða-
bók eða rímur og kveður við raust; er þá hver
stundin fljót að líða.
Jónas var sem faðir hans, karlmenni að burðum,
stór og karímannlegur og verkmaður bæði laginn og
mikill. Er Ásgeir skipstóri mjög líkur honum að allri
vallarsýn.
Hann unni átthögum sínum og æskustöðvum hug-
ástum, þrátt fyrir það þótt lífið væri honum ekki altaf
sem bjartast, því misskilinn var hann tíðum af sveit-
ungum sínum, eins og oft vill verða um dula menn,
sem ekki troða alfaraleið, og þótt hann væri hinn
mesti snirtibóndi og nýtur maður, var mentunarskortur
hans í æsku, vegna hinnar ævarandi fróðleikslöngunar,
eins og skuggi á lífi hans, enda þótt hann yndi lífi
sínu með þolanlegri ró. Er mjer í minni sá alvöru-
þungi sem í rödd hans var síðast þegar við sáumst,
nokkrum vikum áður en hann dó, þar sem hann leit
yfir líf sitt þreyttur og mæddur. Honum var það
raun, að horfa fram á það, að býlið, sem þeir feðgar
höfðu unnið á í heila öld, mundi ekki verða til fram-
búðar, vegna breytingarinnar, sem þar hlaut að verða
með friðun Þingvalla, enda þótt hann skildi vel þá
hugsun, sem henni rjeði.
— Mikil hefur verið trú Halldórs gamla á gæði
og lífsmöguleika landsins, er nýbýlið var reist þarna.
Hvað er að rækta tún úr mýrunum umhverfis Rvík,
með markaðsskilyrðunum sem þar eru nú, á móti því
að rækta Þingvallahraun og gera að túni. En trú
Halldórs gamla ljet sjer ekki til skammar verða.
Með óbilandi kjarki og starfandi hönd lifði hann það
að sjá þetta Iand orðið iðjagrænt tún. Þar bjó hann
góðu búi til æfiloka og skilaði syni sínum í hendur
laglega hýstri jörð, þar sem áður var brunahraun.
Þetta eru menn sem klæða landið, ekki með orð-
um, heldur með verkum sínum, enda hlaut Halldór
gamli þakklæti og viðurkenningu af sinni samtíð, og
á enn þakklæti skilið í gröfinni. Hann myndaði eilt
býlið, sem lífvænlegt er enn í dag, á sama tíma sem
svo mörg býli lögðust í eyði. En hvers vegna fjekk
hann, eða þeir feðgar, ekki heldur einhvern annan
blett frjórri til að beita kröftum sínum á? Því er ekki
gott að svara, en trúað gæti jeg því, að fyrir utan
fjárlandið góða, hafi heillað þá útsýnið fagra, hvert
sem litið er frá Hrauntúni. Þar er yndisfagurt á
sumrum, en ramíslenskt og hrikalegt á vetrum. —
Gamla sagan um æsku og átthagatrygð hefur hjer
sem oftar unnið sitt verk — að græða upp landið.
Og það má vænta þess enn, að úr því að þessir
þrír feðgar hafa geta lifað þar góðu lífi í heila öld,
að ekki sje hjeðan af hætta á því, að bær þeirra
leggist í eyði, þegar vegir, sími og útvarp tengja
breiðar bygðir lands vors saman.
Mynd af Halldóri gamla er ekki til, en mynd af
Jónasi fylgir hjer með.
Jónas andaðist 29. júlí 1922.
Böðvar Magnússon.
©