Óðinn - 01.07.1935, Page 27

Ó Ð I N N
75
og konu hans Málfríðar Jónsdóttur, fæddrar 1771,
Jónssonar bónda á Mýrum.
Halldór fluttist að vestan að Þingvöllum með sjera
Birni Pálssyni árið 1828, þar var hann í tvö ár, unz
hann fluttist að Hrauntúni árið 1830 og bygði þar
upp, eins og áður er sagt. Bjó hann þar til dauða-
dags, í 41 ár, eða til 1871.
Halldór var tvígiftur. Fyrri konu sína, Maríu, misti
hann 1845, en giftist aftur 1853 Guðrúnu Gísladóttur,
Björnssonar, frá Sjóbúð í Reykjavík, fæddri 27. febr.
1816. Eignuðust þau hjón 5 börn: Halldór, Jónas,
Jón, Málfríði og Elísabet. Árið 1866 mistu þau 3 börn
sín úr barnaveiki, öll sömu vikuna. Eftir lifðu að eins
tveir synir þeirra: Jón, sem fluttist til Ameríku, og
Jónas hreppstjóri í Hrauntúni, sem síðar verður getið.
— Konu sína misti Halldór árið eftir.
Stefán Egilsson múrari, faðir Sigvalda Kaldalóns
og þeirra bræðra, sem ólst upp hjá Halldóri, hefur
skýrt svo frá búskaparbyrjun Hrauntúns-bóndans:
Ólafur Oddsson ljósmyndari hefur rakið ætt þeirra
feðga til margra ágætra manna, svo sem Jóns bisk-
ups Arasonar, Staðarhóls-Páls, »barna«-Sveinbjarnar,
Haukdæla, Oddaverja, Noregskonunga, og alt upp
til Svasa jötuns í Dofrum. Segir hann Halldór hafa
verið afburða mann að burðum, með hærri mönnum,
dálítið lotin í herðum, þrekin vel og karlmannlegur,
starfsmaður mikill að hverju sem hann gekk, en af-
burða sláttumaður. Segir Stefán að sú saga hafi
gengið í ungdæmi sínu, að þeir Jón Kristjánsson í
Skogarkoti hafi rjett upp á milli sín nýja skeifu, og
sumir hefðu sagt hana pottaða. Góður var Halldór
heim að sækja og gestrisinn, fróður um margt og
bókamaður talsverður. Átti hann allar Árbækur Espó-
lins, Islendingasögurnar og ýmsar ættfræðisbækur.
Mikill hugmaður hafði hann verið, og þótti hart að
þurfa að vekja 20 dala vinnumenn með morgunkaffi.
Hafði það komið fyrir ekki svo sjaldan, ef hann var
kallaður til matar frá verki og honum þótti spóna-
maturinn of heitur, að hann kastaði askinum út í
horn með öllu sem í var, og rauk til vinnu sinnar
aftur. Maðurinn var skapbráður, en fljótt hafði rokið
úr honum aftur, eins og vant er að vera um slíka
menn.
Ekki var árennilegt fyrir Halldór að byrja búskap
þarna í Hrauntúni. Bæjarhúsin bygði hann öllupp strax
um vorið, og þegar á fyrsta ári byrjaði hann á að hlaða
axlarháan grjótgarð um hið væntanlega tún, og stend-
ur sá garður að sumu leyti enn í dag, eftir nærri
heila öld. Ber margur steinninn í þeim garði með sjer
heljartök einyrkjans með járnkallinn sinn. Fyrsta árið
sem hann bjó fjekk
hann aðeins 2 — 3
sátur af túninu, og
var bústofninn eftir
því. Getur Stefán
Egilsson þess, að
hann hafi átt 3 ær
og alt var eftir því.
Á búskaparárum
sínum gat hann
ræktað upp úr
mosaþembu og lítt
ræktanlegu hrauni
tún, sem gaf af sjer
60 — 70 hesta af
löðu. Búið blómg-
aðist og að sama
skapi. Telur Stefán að Halldór hafi átt fyrir niður-
skurð í fjárkláðanum 1857: 2 kýr, 60—70 ær í
kvíum og 60—70 sauði. Var Halldór síðustu bú-
skaparárin talinn sterk-efnaður, og allmikill peninga-
maður á þeirra tíma mælikvarða.
Halldór andaðist að heimili sínu Hrautúni árið
1872, 76 ára að aldri og hafði þótt hinn nýtasti og
merkilegasti maður í öllu.
Jónas Halldórsson var fæddur að Hrauntúni 6-
nóv. 1853. Ólst hann upp að nokkru leyti á Brúsa-
stöðum (4 ár) hjá Jónasi föðurbróður sínum. 18 ára
gamall tók Jónas við búi í Hrauntúni. Bjó hann þar
fyrst á hálfri jörðinni móti 4 sambýlismönnum, sem
allir dvöldu þar mjög stutt, enda mun Jónas hafa
verið nokkuð heimaríkur og þegar í upphafi ætlað
sjer þar einum húsum að ráða. í Hrauntúni bjó Jón-
as í nærri 50 ár með konu sinni, Hólmfríði Jóns-
dóttur, Daníelssonar frá Björk í Grímsnesi, Snorra-
sonar bónda á Hæðarenda í sömu sveit, Þórðarson-
ar, bóndi í Ölvatnsholti í Holtum. Var hún fædd 25.
okt. 1845.
Eignuðust þau hjón 4 börn, sem upp komust: Hall-
dór, sem nú býr í Hrauntúni, Ásgeir, skipstjóri á
»Selfossi«, og tvær dætur, Jónínu og Elísabet. Er
Jónína ógift í Ameriku, en Elísabet í Reykjavík. Auk
þess átti hann einn son, að nafni Pjetur, eftir að
hann varð ekkjumaður.
Ekki var Jónas mikið til menta settur í æsku
heldur en þá var siður. Þó lærði hann nokkuð að
skrifa, en mest þó á svellum með prikinu sínu.
Enga tilsögn fjekk hann í reikningi. Var honum þetta
ærið sár harmur alla æfi, og það því fremur sem
hann þurti mjög á þessu að halda, þar sem hann