Eimreiðin


Eimreiðin - 01.05.1896, Qupperneq 40

Eimreiðin - 01.05.1896, Qupperneq 40
120 saman, aðrar aðeins í endana o. s. frv. — hvaða sýki gangi að skepnu þeirri, er þær finnast i. Þær auka kyn sitt á þann hátt, að þær klofna í miðju, og verður hver hluti fyrir sig að nýrri bakteriu og geta þær þannig hundraðfaldazt á skömmum tíma, ef ekkert amar að þeim. Ef í hart lendir, geta margar þeirra brugðið sjer í annað líki og kallast þá »sporar«; eru þær þá mörgum sinnum lífseigari. Má hjer nefna til bakteríu þá, er veldur miltisbrandi hjá dýrum og lifir einkum í blóði þeirra. Sjálfa bakteríuna er í raun og veru fremur hægt að drepa, enda getur hún ekki í því líki æxlazt og þróazt nema í dýrum með heitu blóði; þegar því dýrið er dautt og kalt og blóðið runnið úr því, væri bakteríunni ekkert vísara en bráður bani, ef hún gæti þá ekki brugðið sjer í hina illræmdu spora, sem mörg ár geta lifað í dvala, án þess að fá nokkra nær- ingu; lendi þeir svo einhvers staðar, þar sem þeir kunna við sig, breytast þeir aptur i hinar eiginlegu bakteríur og byrja svo á nýjan leik. Þannig er það sporunum að kenna, að sýkin getur flutzt með þurrum húðum. — Það er því nauðsynlegt, að eyðileggja bak- teríuna, áður en sporarnir myndast, með þvi að sótthreinsa, svo fljótt sem auðið er, alla þá staði, þar sem sjúklingurinn hefur verið, og grafa skrokkinn með húð og hári í jörðu niður, en ekki að láta hann liggja og rotna ofanjarðar, eins og sumstaðar er siður. Þar eð bakteríur vantar blaðgrænu, geta þær ekki notað kola- sýru þá, sem er í loptinu, sjer tii fæðu, og eru þvi neyddar til að lifa af sm'kjum, annaðhvort í dýrum eða jurtum, eða þá dauðurn leifum þeirra. Sumar lifa á hvorntveggja hátt; þó þola þær ekki sýru (sur Reaktion) til lengdar. Fannig þolir miltisbrandsbakterían ekki magasýruna, en þó þola sporarnir hana. Ekki geta bakteriur lifað og margfaldazt nema í ákveðnum hita, sem raunar er mis- munandi fyrir hinar ýmsu tegundir, en þó á likamshiti dýranna (með heitu blóði), 350—40°, bezt við allan þorra þeirra, er veikind- um valda. Vaxi hitinn meira, deyfist lífsafl þeirra og við 6o°— 800 hita deyja þær flestar; þó þola sporarnir miklu rneira. Kulda þola þær miklu betur en hita. Það má því nota suðu og sjóðandi vatn sem sótthreinsunarmeðal. Eitt af lífsskilyrðum bakterianna er vætan; vanti hana, geta þær ekki aukið kyn sitt, og sjeu þær ekki gæddar þeirri gáfu, að geta breytt sjer í spora, eða fái þær ekki tíma til þess, deyja þær von bráðar. Eiægt er að deyfa verkun þeirra með því, að þurka þær eða það, sem þær eru í, ákveðinn tíma, og kemur það að notum við ýmsar bólusetningar. Allflestar bakteríur geta ekki æxlazt og þróazt án súrefnis (a'érobe), en þó eru sumar svo gerðar, að þær geta eigi að eins verið án þess, heldur jafnvel þola það ver en eitur (anaérobe), og eru þær í því ólíkar öllum öðrum lifandi verum. Bakteríur eru og frábrugðnar öðmm verum í því, að þær elska myrkrið en hata ljósið, enda geta sólargeislarnir snöggdrepið sumar þeirra. Þótt smáar sjeu, geta margar þeirra hreyft sig að eigin vild, en aðrar verða að liggja, þar sem þær eru komnar, og hreyfast að eins með þeim efnum, sem þær eru í. Enn má geta þess, að ýms eru þau efni til, er bakteríur alls ekki þola, og hafa menn því notað
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80

x

Eimreiðin

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.