Eimreiðin


Eimreiðin - 01.05.1896, Blaðsíða 42

Eimreiðin - 01.05.1896, Blaðsíða 42
122 bakteríur«), og er einkum talað um þær hjer. Til hins flokksins má þá teíja þær, er ekkert eru við sjúkdóma riðnar; þó er opt ekki unnt að greina skarpt á niilli flokkanna, því að stundum geta þær bakteríur valdið meinum, er annars eru taldar meinlausar, og hins vegar getur pestnæmi eða sýkimagn (Virulens) einnar og sömu sýkibakteríu verið mjög mismunandi á ýmsum tímum. Enn fremur getur sama bakterían verið meinlaus ákveðnu dýri eða dýrategund, en skaðvæn öðrum. — Til síðari flokksins má meðal annara telja bakteríu þá, er veldur sýru i mjólk, en það er einkum, er heitt er á sumrum, og er því ráðlegt að sjóða vel og þvo mjólkurílát, því að við það drepst bakterían. Aðrar bakteríur gjöra það að verkum, að mjólkin eða rjóminn verður blár eða rauður. Jeg hefi nú farið nokkrum orðum um bakteríur, lýst stuttlega háttum þeirra og einkennum, en áður en jeg fer lengra út í þetta mál, vil jeg minnast lítið eitt á hinn aðila málsins, líkama dýranna. Oll hin æðri dýr eru byggð af ótal frumlum, sem eru ekki stórum stærri en bakteríurnar. Þeim má skipta í ýmsa flokka eptir starfa þeim, er þær hafa á hendi og er hver flokkurinn öðrum ólíkur (t. a. m. taugafrumlur, vöðvafrumlur, yfirhúðarfrumlur o. fl.). Þær. líkjast þó hver annarri í því, að þær eru að vissu leyti sjálf- stæðar, þær geta fjölgað og dáið, án þess að heildin deyi með, en ekki geta þær eins og bakteríurnar lifað hver út af fyrir sig. Þær eru flestar staðbundnar og þurfa þvi að láta færa sjer það heim til sín, er þær þurfa til að halda við lífinu. Þetta allt fá þær með blóðinu, sem myndað er af rauðum og hvíturn blóðkornum og tærum vökva (»blóðvatn«), er kornin sveima í. Blóðkornin eru ólík hinum frumlunum í því, að þau eru á sífelldri rás, og þar að auki geta hvítu kornin hreyft sig eptir eigin vild. Aðalstarf rauðu kornanna er, að færa hinum frumlunum súrefnið, sem þau fá í lungunum. Með blóðinu fá frumlurnar einnig næringarefnin frá meltingarfærunum. Fái þær ekki súrefnið, af hvaða ástæðu sem það er, þá deyja þær bráðlega; dýrið deyr köfnunardauða. Sje næringin ekki í lagi, dragast þær upp; dýrið deyr hordauða. Breyt- ing sú, er verður í hverri frumlu, bæði á súrefninu og næringar- efnunum, kallast efnabreyting (Stofskifte), og er hún skilyrði fyrir lífinu. Það er því nauðsynlegt, að hún sje alltaf í góðu lagi. Það er því miklu nær, að skoða baráttuna milli dýra og bakt- eria sem viðureign tveggja viðlíka stórra vera, og er líf og heil- brigði dýrsins þá komið undir þvi, hvorar smáveranna verða ofan á. Sjeu hinar einstöku frumlur dýrsins veikar fyrir eða vanti þær nauðsynlega næringu, sje t. a. m. blóðrásin hindruð eða blóðið sjálft fátækt af næringarefnum, efnabreytingin í ólagi, þegar óvin- irnir ráðast á þær, þá er hætt við, að þeir færi sig upp á skaptið, svo að heildinni sje hætta búin. Hitti bakteríurnar þar á móti andstæðlinga sína óveiklaða, i blóma og fjöri lífsins, er ekki ólík- legt, að þær verði að lúta í lægra haldi — veikin batni. Mætti hjer minna á, hve opt og einatt smásár geta orðið hættulegri mögrum og veikluðum skepnum en þeim, sem eru í góðu standi. Til skamms tíma hafa menn hald'ið, að bakteríur þær, er lifa
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Eimreiðin

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.