Eimreiðin - 01.05.1906, Blaðsíða 4

84
Ennfremur geta bæði flugur, flær og lýs flutt sóttnæmið mann frá
manni.
Pað eru nú eigi eingöngu menn, er sýkjast af pest, heldur
líka rottur, mýs og jafnvel kettir, og getur því veikin, eins og
auðskilið er, útbreiðst með ýmsu móti. Einkum eru rotturnar ill-
ræmdar og hefur það hvað eftir annað komið í ljós, að jafnskjótt
og pestin byrjar að geysa meðal manna, eiga rotturnar við sama
ófögnuð að búa og deyja unnvörpum. Fyrir nokkrum árum síðan
gjörði pestin hvað eftir annað vart við sig í borginni Ódessa, án
þess menn vissu til að nokkur skip eða ferðamenn hefðu flutt hana
með sér. Við nánari rannsókn kom svo í ljós, að pestin stafaði
frá rottum, er einkum héldu til í vissum neðanjarðargöngum undir
borginni. En þessi neðanjarðargöng voru auk þess hæli ýmsra
fátækra og drykkfeldra ræfla, sem lifðu á flækingi og höfðust þar
við á næturnar. I’eir sýktust af rottunum og sýktu síðan aðra.
Með því að útrýma rottunum tókst svo að stemma stigu fyrir
pestinni. — Á öllum skipum, sem koma austan úr Asíu, er haft
strangt eftirlit með að ekki flytjist rottur.
Bakterían þrífst bezt þar sem sóðaskapur drotnar og þar sem
loftið er fremur rakt og í meðallagi heitt. í miklum hita og kulda
deyja bakteríurnar og sóttin hjaðnar.
Reynslan hefur sýnt, að Evrópumenn og aðrir hvítir menn
sýkjast miklu síður en Austurlandaþjóðir, og skal ég seinna minn-
ast á orsökina til þess. Svo er talið, að af ioo Evrópumönnum
sýkist aðeins 30, þegar sóttin er skæð, en hins vegar af 100
Hindúum 80.
Eftir að sóttnæmið hefur verið að búa um sig í líkamanum
2—7 daga, hefst veikin með ákafri köldu — skyndilega — og
byrjar með því megn hitaveiki, sem helzt nokkra daga með höfuð-
verk, svima, óráði og verkjum hér og hvar í líkamanum. Síðan
bólgna eitlar í nárunum eða undir höndunum og verða að stórum,
ákaflega viðkvæmum bólguhnútum. Oftast deyja sjúklingarnir á
2—5. degi veikinnar í áköfum hita, 40—420 C., án þess að grafi
í eitlunum; en stundum grefur í þeim og þá batnar sjúklingnum
eigi ósjaldan. I’egar maður svo einu sinni hefur staðist veikina
er sá hinn sami ómóttækilegur fyrir hana í annað sinn. Stundum
og í einstaka landfarsóttum af pest, næstum eingöngu, legst sjúk-
dómurinn á lungun. Svartidauði var aðallega lungnapest, og er
sú tegund veikinnar vön að vera afarmannskæð.