Eimreiðin - 01.05.1906, Qupperneq 58

13«
Að lýsa lögun Vierwaldstatter-vatnsins (frb. fírvaldstetter-) yrði
hér ofllangt mál og árangurslítið. Eg læt mér því nægja að benda á
riss það, er ég læt fylgja þessum línum. Enginn staður er sá á jörðu,
að yfir það sjái alt í einu; svo er það krókótt og umgirt hömrum og
háum fjöllum. Það er rúmar 5 mílur danskar á lengd, en hvergi breitt
og sumstaðar örmjótt, en mjög djúpt og misdjúpt, svo að heil fell standa
í botninum án þess að þeirra vetði vart á yfirborðinu. Að vatninu liggja
fjögur fylki (Canton), sem heita Schwytz, Urí, Unterwaiden og
Lúzern og dregur vatnið nafn af þessum fylkjum (d: fjögurra-skógar-
fylkja-vatnið).
Hinn sögulegi grundvöllur Tellssagnanna er sá. að árið 1307, 7.nóv.,
hófu þrjú hin fyrst töldu af þessum fylkjum uppreist gegn yfirráðum og
kúgun Austurríkismanna, sem þá réðu landinu, og héldu uppreistarmenn
fund með sér í Riitli í Urí og sóru þar eiða sína. þessi samtök urðu
fyrsta sporið í áttina til þess að mynda lýðveldið Sviss, sem nú er.
það er þessi frelsisbarátta þjóðarinnar sem Schiller lýsir í »Wilhelm Tell«.
Sagnir þær, sem Schiller notar í ljóðleik sinn, eru að eins þjóð-
sagnir, sem fáir mundu hafa gefið gaum eða vitað af utan þessara
héraða, en sem nú eru orðnar alheimseign. Efnið í leiknum er í stuttu
máli þetta.
Vilhjálmur Tell er bóndi í nánd við Altdorf, höfuðstaðinn í Úrí-
fylkinu. Hann er göfugmenni í lund, hraustmenni mikið og vanur svaðil-
förum bæði í fjöllunum og á vatninu, og íþróttamaður hinn mesti, en þó
einkum afbragðs bogaskytta, svo hann aldrei skýtur framhjá marki sínu.
Hann er giftur sí-nöldrandi konu, sem annars er fremur góð kona og
þykir vænt um hann, og eiga þau tvo drengi. Hann vinnur sér það
fyrst til óhelgis, að hann ferjar mann yfir vatnið, sem er á flótta undan
konungsmönnum, og gerir það í stormi og öldugangi, svo mikils þykír
um verkið vert og það spyrst víða. Auk þess verður hann meðsekur í
samsærinu í Riitli.
Héraðsfógetinn eða landstjórinn, Gessler, er illræmdur grimdar-
seggur og harðstjóri. Hann kemst á snoðir um það, sem er á seiði hjá
dalabúum, og hyggst að kyrkja þessa byltingu strax í fæðingunni. Hann
býr í riddaraborginni Kussnacht við norðurhornið á vatninu, en gerir
yfirreið inn um dalina. Til þess að reyna trúmensku og hlýðni bænd-
anna, lætur hann setja hatt upp á stöng í Altdorf og skipar öllum, sem
framhjá ganga, að taka ofan og hneigja sig fyrir hattinum, sem ímynd
konungsvaldsins. Þeir, sem ekki hlýða þessu, eru tafarlaust hneptir í
fangelsi í riddaraborginni við Altdorf, og látnir eiga hina verstu æfi.
Mörgum verður það á að gefa þessari heimskulegu og hlægilegu fyrir-
skipun engan gaum og meðal þeirra er Vilhjálmur Tell.
Til þess að refsa Tell fyrir þessa þrjózku, dæmir Gessler hann til
að skjóta epli af höfði sonar síns á hundrað skrefa færi. Tell færist
undan, og aðrir biðja honum vægðar, en það tjáir alt saman ekki neitt.
Hann verður að hlýða; en áður en hann fer að miða stingur hann ann-
arri ör í barm sinn og felur hana þar. Hann skýtur eplið af höfði
sveinsins án þess hann saki og hefir þannig unnið af sér óhelgina. Þar
sem þeir stóðu hvor um sig, Tell og sveinninn, eiga síðan að hafa
sprottið upp tvær lindir. Nú eru þar tveir gosbrunnar.