Eimreiðin - 01.05.1906, Side 68

148
verður ekki mðrgura að meini. Leiðinlegri og andlausari bók verður
naumast samin. Kveður höf. það mestu óhæfu að fást við andasæringar
og leita frétta af framliðnum, því að það sé bannað í gðmlum hebresk-
um lögum, sem vóru engin fyrirmyndarlög. Það geti og ekki verið andar
framliðinna, er vitrist andatrúarmönnum, því að slíkt ríði í bága við forn-
hebreska goðfræði og hugmyndir Gyðinga um guði og dauða. Höf. rann-
sakar auðvitað ekki, hvort það geti samlaðast vísindahugmyndum nútímans.
Hann varðar ekki mikið um slíkar hégiljur. Goðfræðin hebreska neiti
»meðfæddum ódauðleik«, eins og höf. kemst að orði. Dauðir sofi, unz
þeir verði vaktir á hinsta degi og stefnt fyrir efsta dóm. En eru þá
engir andar til? Jú, svarar höf., með páfalegum óskeikulleik. Það er
krökt af öndum út um alla tilveruna. Þeir eru bæði illir og góðir, sem
lög gera ráð fyrir. Einkum virðist kveða mikið að illu öndunum. Það
eru þessir djöflar, sem birtast andatrúarmönnum. Það er hinn gamli
mannvinur og menningarfrömuður, Satan Helvítiskonungur, sem hér er
kominn á kreik — rétt eina ferðina enn — að leiðbeina mönnunum.
Það er »hans djöfullega tign«, eins og bókin kallar konunglega hátign
hans, sem af vísdómi sínum og kærleiksþeli til vor mannanna lætur þegna
sína, illu andana, bregðast í líki dáinna ástvina og annarra framliðinna,
og birtast þannig andatrúarmönnum og fræða þá um sitthvað, er þeim
leikur forvitni á að vita. —
»Þetta eru undarlig tíðendi, er nú sagðir þú«, mælti Gangleri forðum.
Sigurður Gubmundsson.
ÁRAMÓT. Winnipeg 1905.
Fyrsta ritgerðin er eftir síra Friðrik Bergmann og kallast: »Hinir
höltu«—ómþýtt varahjal um kristilegt umburðarlyndi. Þetta erindi hefir
sjálfsagt látið vel í eyrum, ef það hefir verið vel flutt. En það er sá
galli á því, sem ég hefi lesið eftir síra Friðrik Bergmann, að menn muna
það ekki stundinni lengur. Stíll hans er svo máttlítill og bragðdaufur.
Síra Steingrímur Þorláksson skrifar um »merkjalínur«. Bendir
hann á ýms efni, þar sem honum þykja þær ranglega dregnar. Annars
er það erfitt að draga merkjalínur milli fyrirbrigða lífsins. Þau eru svo
flókin og margbrotin. Þessi séra Steingrímur Þorláksson er auðsjáanlega
ekki slíku starfi vaxinn. Þá er ritgerð eftir séra Jón Bjarnason,
sem hann kallar »Helga magra«. Hún er um vantrúna meðal Islend-
inga heima og vestra og prédikarastörf leikmanna. Telur hann það þjóð-
ráð til að stemma stigu við vantrúnni, að leikmenn starfi meir í þarfir
kirkjunnar en gerist á vorum dögum. Séra Friðrik Hallgrímsson
hefir tínt saman ýmsar greinir úr ritningunni um dómsdag.
Ritgerð séra Jóns Bjarnasonar er langtilkomumest. Það er ólíku
meiri veigur og kjarni í því, sem hann ritar, en séra Friðrik Bergmann.
Þessi vesturíslenzki kirkjuhöfðingi er rithöfundur. Það er móður og þungi
í orðum hans, svo að menn geta lesið ritgerð hans sér til ánægju, þótt
þeir líti út yfir lífið og tilveruna af alt annarri sjónarhæð en höf. Það
bregður fyrir smellnum samlíkingum og góðum athugunum innan um
endileysur hans og dómadagsfjarstæður. Málið er einkennilegt og íslenzkt
víðasthvar — helzti dálítið hraunkarlalegt á sprettum. Og hann er eng-
inn hálfleikamaður. Hann aðhyllist kenningar biblíunnar út í yztu æsar.