Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1918, Side 56

f'rá írlandi
56
írar sjálfir, einkum kennimenn þeirra, prestar og munkar.
Hún fekk því annað skipulag en títt var í kaþólskum
löndum, og var bæði þjóðlegri og alþýðlegri en annar-
staðar, nema á íslandi um hríð. Kirkjan á Irlandi var
klaustrakirkja, munkatjelög; yfir henni var engin lands-
stjórn eða ein sameiginleg stjórn. Klaustrasóknirnar voru
hinar sömu og lönd ættbálkanna, því að klaustrin voru
víðast sett í stað hinna gömlu drúídaskóla. ?au fengu
hlut þeirra í landi ættbálksins og ábótar voru teknir úr
þeim fjölskyldum, sem höiðu sett klaustur á stofn. Ábót-
arnir höfðu sumir metorð sem biskup, en flestir sem
prestur. Þeir höfðu kirkjustjórnina á hendi, hver hjá sín-
um ættbálk eða flokk.
Skipulag klaustranna var sniðið eftir flokkaskipun
þjóðarinnar og þau stóðu því í hinu nánasta sambandi við
líf hennar. Eftir kristnitökuna var latnesk tunga að vísu
höfð í hávegum. Heilagra manna sögur voru í fyrstu rit-
aðar á latínu og einnig hinir elstu annálar; latnesk versa-
gjörð og latneskir lofsöngvar voru og teknir til fyrir-
myndar í írskum skáldaskólum, en hinar miklu framfarir,
sem innlendar bókmentir tóku þá, leiddu til þess, að írsk-
an komst aftur í hásætið, bæði sem ritmál og kirkjumál.
Prátt fyrir það voru írar um margar aldir manna best að
sjer í latínu og grísku. Má nefna sem dæmi Kormák
(Cormac) kennimann og höfðingja í Cashel (f 905). Hann
var mjög vel að sjer í írskum bókmentum, og kunni líka
ágætlega latínu, grísku, hebresku, kymresku, engilsaxnesku
og norrænu. Á 10. öld var gríska lifandi tunga í írskum
klaustraskólum.
Hinir írsku munkar varðveittu trúlega innlendar sagnir
og þjóðleg fræði. Munu þess eigi dæmi annars staðar en
á írlandi, að 500 árum eftir kristnitökuna hafi í klaustrum
verið rituð upp söguljóð, sem ort voru í heiðni og lýsa
nákvæmlega og óbjagað menningarástandi í heiðni, löngu