Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1918, Qupperneq 59

Frá írlandi
59
hæst. í hinum írsku skólum gátu menn fengið lærdóms-
nafnbætur, líkt og í háskólum nú á tímum; hin æðsta
nafnbót hjet Ollamh og þurfti 12 ára nám til að vinna
hana, enda naut sá mikilla forrjettinda, er hana fekk.
Tveir Irar urðu frægastir á þessum tímum, og voru
þeir báðir munkar. Annar þeirra var Kolumkille, sem
nefndur er í Landnámu, en hinn Columbanus.
En áður er þeir koma til sögunnar höfðu allmargar
írar, sem voru á latínu nefndir Skotar (Scoti), farið til
Alba eða Albans, og brotið nokkurn hluta af vesturströnd
landsins undir sig; fekk landið síðar nafn eftir þeim og
var kallað Skotland, Scotia, eða rjettara sagt Scotia
minor, til aðgreiningar frá írlandi, sem svo var nefnt
áður, en nú var kallað Scotia major. Til þessara
manna fór Kolumkille 563 við 12 menn til þess að styðja
þá og styrkja, og boða hinum eldri íbúum landsins, Fikt-
um, Bretum og Englum kristni. Hann settist að í lítilli
eyju Eo, sem nú heitir Iona, við vesturströnd landsins.
Kolumkille var einhver hinn ágætasti maður, sem
uppi var á 6. öld. Hann var framkvæmdamaður hinn
mesti, stjórnvitringur, ættjarðarvinur, lærður vel og skáld.
Hann var af hinni göfgu Njálsætt (Ui Néill) og var
fæddur í Gartan í Donegal, norðarlega á írlandi 521.
Áður en hann lagði af stað með fjelögum sínum til Skot-
lands, hafði hann sett 37 klaustur á stofn, og í Iona
setti hann þegar klaustur. Tveimur árum síðar kristnaði
hann í Inverness Bruidhe, konung Norður-Pikta, og síðan
Suður-Pikta. Bví næst fór hann að boða kristni á Bret-
landi norðanverðu og varð mikið ágengt. Hann setti þar
mörg klaustur og efldi frið milli íra og Pikta og Breta,
aSa og menning, svo að velmegun fór vaxandi. í 34 ár
stjórnaði hann kristninni á Skotlandi og öllum norðurhluta
Bretlands. í klaustrum hans var kent og ritað og voru
þau sum hin mestu námssetur. Á þingi Ira í Druim