Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1918, Side 140

140
Bækur uiri ófriðinn
hugmynd með því að lesa ritgjörð, sem heitir »Nú á margur
bágt«, og prentuð er í Ársritinu í fyrra. Bágindin og hörm-
ungarnar hafa eðlilega vaxið mjög mikið síðan í fyrra, og
vaxa daglega á meðan ófriðurinn stendur, og enginn sjer enn
fyrir endann á honum. Að eins eitt dæmi skal hjer tekið, til
þess að skýra fyrir mönnum hvílík ósköp ganga á og hve ilt
verk þeir menn vinna, sem blása að hatri og ófriði á milli
þjóðanna, í stað þess að efia samlyndi og vináttu á milli þeirra.
Á íslandi eru nál. 90 þúsundir manna, og 1914 voru öll
tún á landinu til samans talin 61 7 5 6 dagsláttur. í hverri vall-
ardagsláttu eru 900 ferhyrningsfaðmar og þyrfti því að eins
100 dagsláttur til þess að rúma alla landsmenn, ef hvetjum
þeirra væri að meðaltali ætlaður einn ferh. faðmur. Hin stærstu
tún á íslandi eru um 100 dagsláttur og gætu því allir lands-
menn komist fyrir á einu þeirra, ef hægt væri að safna þeim
saman á því dálitla stund. En til þess að rúma alla þá menn,
sem hafa fallið í ófriðnum, fengið sár eða verið herteknir,
þyrfti um 35000 dagsláttur, ef hverjum þeirra væri ætlaður
einn ferh. faðmur. Hugsum oss að eins að meira en helm-
ingurinn af hvetju túni á íslandi væri þakinn föllnum, limlest-
um og særðum mönnum og herteknum mönnum, þá fá menn
nokkra hugmynd um, hve stórkostlegur ófriður þessi er og
hvílíkt manntjón hann hefur ( för með sjer. — Af dönskum
mönnum frá Suður-Jótlandi voru í júní fallnir 5469. —
Eftir þtjú fyrstu ófriðarárin reiknuðu sumir tölu allra þess-
ara manna vera 25 miljónir, en aðrir nefndu iægri tölur og
aðrir hærri. Styrjöldin hefur aldrei verið jafnhörð sem í vor
og í sumar, og fjöldi manna hefur mist lífið í innanlands
ófriðnum á Rússlandi og Finnlandi; má því eflaust gera ráð
fyrir að tala þessara manna hafi aukist um einn þriðjung,
þótt enn sje ekki alt fjórða ófriðarárið liðið.
En svo er alt annað ilt, sorg og böl, hungur og neyð,
rán og fjegræðgi, þjófnaður og siðferðisspilling og alls konar
eyðilegging og skemdir, sem ófriðurinn hefur í för með sjer
og eigi verður tölum talið.
Flestir verkfærir menn í ófriðarlöndunum, sem eru eigi
á vígvellinum, verða og að vinna í vopnaverksmiðjunum eða
starfa að öðru ( þjónustu ófriðarins. Fyrir því er mesti hörg-
ull á vinnandi fólki til að rækta jörðina og framleiða nauð-
synjavörur. Af þessu leiðir hinn mesta skort á öllum nauðsynj-
um, dýrtíð og hungur. Þriðjungur af öllum kaupförum, sem
til eru, eru og notaður í þarfir ófriðarins. Bæði af því, kaf-
bátahernaðinum og sjerstaklega af flutningsbanni Englendinga