Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.1982, Side 10

10
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. MIÐVIKUDAGUR 27. JANÚARJ982.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Nauðganir leiða til
vakningar í Bret-
|a ■ Veröa embættismönnum til falls
ICfffUf ogleiða líklega til nýrra laga
Afgreiðsla brezkra yfirvalda á
nokkrum nauðgunarmálum vakti al-
menna hneykslun og slíka gremju
Margaretar Thatcher forsætisráð-
herra að einn af hærra settum emb-
ættismönnum stjórnarinnar var lát-
inn víkja úr starfi. — Stærri dilk
gætu þó þessi mál dregið á eftir sér.
Vöknuð er umræða um að breyta
þurfi lögunum til þess að tryggja að
nauðgarar lendi i fangelsum fyrir
glæpi sína.
Varðað
En i fyrstu lotu valt Nicholas Fair-
bairne, eins konar dómsmálaráð-
herra Skotlands, úr sessi eftir að hafa
vakið almenna gremju vegna af-
greiðslu pins nauðgunarmálsins.
Hann hafði ákveðið að sækja ekki til
saka þrjú ungmenni, sem ákærð
höfðu verið fyrir að nauðga konu
einni í Glasgow. Eftir nauðgunina
léku þeir sér að því að skera út í and-
lit konunnar með rakhníf.
Undarlegt hugarfar
dómara
Þó kastaði fyrst tólfunum þegar
dómari einn lét nægja að sekta
nauðgara um tvö þúsund sterlings-
pund í stað þess að senda hann i fang-
elsi. Lét dómarinn að þvi liggja að
fórnardýrið, sautján ára stúlka, gæti
að nokkru kennt sjálfri sér um með
því að vera ein á ferli seint um kvöld
og reyna að sníkja sér far á puttan-
'um. — Kvenréttindasamtök fylktu
isér strax að baki mótmælaaðgerðum
log fimmtíu þingmenn skrifuðu undir
áskorun þess efnis að dómarinn yrði
látinn víkja.
Sjónvarpsáhorfendur
vitni
Ofan i þessar umræður í suðu-
punkti sýndi sjónvarpið síðan
heimildarmynd tekna á lögreglustöð,
þar sem lögreglumenn voru að yfir-
heyra konu sem kæra vildi nauðgun.
Gekk alveg fram af fólki, sem mynd-
ina sá, hvernig yfirheyrendur þjörm-
uðu að konunni í spurningum. Síma-
línur sjónvarpsstöðvarinnar voru gló-
andi vegna hringinga fólks og sömu-
leiðis símar lögreglustöðvarinnar.
Fólkið gat ekki orða bundizt og vildi
mótmæla ruddaskap, kaldrana og
klaufalegum vinnubrögðum lögreglu-
mannanna.
Konan var spurð í þaula um hversu
oft hún hefði kynmök við elskhuga
sirtn, hvort hún þægi einhvern tíma
peningagreiðslur fyrir blíðu sína og
hví hún hefði ekki snúizt til varnar
gegn árásarmönnunum (sem voru
þrír), hrópað á hjálp eða reynt að
forða sér á hlaupum.
Thatcher
nógboðið
Lögreglumennirnir reyndu að rétt-
læta nærgöngular og harkalegar
spurningar sínar með því að segja að
konan hefði áður leitað til þeirra út
af svipuðu efni og vitað fyrir að hún
væri veil á taugum. — Þó viður-
kenndi lögreglustjóri þeirra að vinnu-
brögðum manna hans hefði verið
ábótavant.
Thatcher forsætisráðherra lét
þetta verða tilefni til þess að stiga í
ræðustólinn í neðri málstofunni. Var
hún eindreginn talsmaður þess að
nauðgurum væri ekki sleppt við refsi-
vist: ,,Það er knýjandi nauðsyn á því
að konur geti treyst lögunum til þess
að vernda þær gegn þessum ofbeldis,
forkastanlega viðbjóösglæp,” sagði
hún.
Letjakonur
Thatcher, eins og margir aðrir,
kveið því að niðurlægjandi yfir-
heyrslur á borð við þessa, sem sýnd
var i sjónvarpinu, orkuðu letjandi á
fórnardýr nauðgara að leita aðstoðar
lögreglunnar eða réttar síns.
Kvenréttindasamtök færa rök að
því að ekki sé kært nema eins og eitt
tilfelli af hverjum tuttugu nauðg-
unum. Áriðl980 voru 1.225 nauðg-
unarmál kærð til yfirválda í Bret-
landi. Þau leiddu af sér sakfellingar í
416 tilvikum.
í kjölfar þessarar umdeildu yfir-
heyrslu, sem sjónvarpsáhorfendur
voru vitni að, komu svo réttarhöld
yfir tuttugu og tveggja ára gömlum
nauðgara, þar sem uppvíst varð að
lögreglan lagði ekki alvarlega að sér
við að hafa hendur í hári hans fyrr
en hann var búinn að ráðast á tíu
konur á eins árs bili. Maðurinn var
sendur til vistunar á geðveikrahæli.
Kona ekki
spurð álits
Mesta gremjuna vakti þó Glasgow-
málið, sem leiddi til falls Fairbairne
úr embætti. Yfirvöld ákváðu eins og
áður sagði, að sækja ekki til saka
þrjú ungmenni á aldrinum fjórtán til
sautján ára fyrir nauðgun konu, þeg-
ar geðlæknir hafði látið í ljós það álit
sittað fórnardýrið kynni að bíða tjón
á andlegri heilsu sinni ef hún yrði
leidd í vitnastúkuna. Einn ungling-
anna játaði í yfirheyrslum hjá lög-
reglunni að hinni þritugu konu hefði
verið hópnauðgað og árásarmennirn-
ir hefðu rist hana í andlitið, svo að
sauma varð í það hundrað sextíu og
átta spor. Hún las um ákvörðun yfir-
valdsins í einu Glasgowblaðanna og
minnist þess ekki að hafa nokkurn
tíma sjálf verið spurð að því hvort
hún treysti sér til þess að vitna gegn
árásarmönnunum. Sjálf hélt hún því
fram að hún bæði treysti sér til þess
og væri fús til.
Bættigráu
ofan á svart
Fairbairne reyndi að hvítþvo sig
fyrst með viðtölum í fjölmiðlum áður
en hann stóð þinginu reikningsskil
þeirrar ákvörðunar, að höfða ekki
mál gegn nauðgurunum. Þar þótti
hann bæta gráu ofan á svart með
broti á siðareglum og eins með því að
spilla þar með hugsanlega fyrir
áframhaldandi rannsókn á bæði
nauðgunarmálinu og eins embættis-
verkum hans sjálfs. — Thatcher greip
þá sjálf i taumana og gengur sá kvitt-
ur fjöllunum hærra að hún hafi kraf-
ið Fairbairne um afsögn hans.
Raunar hafði Fairbairne verið á
milli tanna manna í síðasta mánuði.
Höfðu þá margir krafizt þess að hann
yrði látinn víkja vegna hneykslis sem
varð þegar uppvíst var að hann
stæði i ástarmakki við eina af einka-
riturum þingsins.
Lagabreytingar
íuppsiglingu
Umræðan um nauðgunarmál hefur
síðan snúizt yfir í kröfur um breyt-
ingar á lögum varðandi slik afbrot.
Um 5 hundruð konur gengu fylktu
liði nýlega til neðri málstofunnar til
þess að knýja á um að slik afbrot
skuli skilyrðislaust varða fangelsi.
Trades Union Congress, sem er ASÍ
þeirra brezku og telur um tólf
milljónir manna innan sinna vé-
banda, hafa lagt að stjórnvöldum að
hraða breytingumálögum hvað þetta
varðar. Heyrzt hefur að William
Whitelaw innanrikismálaráðherra
(sem dómsmálin heyra undir) hafi
þegar falið lögfræðingum stjórnar-
innar undirbúning lagafrumvarps,
sem gangi í þessa átt.
Aidrei aftur bætt
Krafan um skilyrðislaust fangelsi
vegna nauðgunarbrots er reist á fyrir-
byggjandi sjónarmiðum, en er um
leið sett fram til þess að fá viðurkenn-
ingu samfélagsins á því hversu alvar-
lega og svívirðilega það telur slíka
glæpi. Þar í iiggur engin von um
nokkra huggun til handa fórnardýr-
unum eða bættan skaða, sem einatt
er slíkur að aldrei grær um heilt aft-
ur. Það síðasta er undirstrikað af nýj-
ustu fréttum um að á dögunum hafi
maður ákærður fyrir nauðgun hengt
sig i fangaklefanum meðan mál hans
var í rannsókn. Fórnarlamb hans
reyndi að fyrirfara sér, en unnusti
hennar hafði andazt úr hjartaslagi
þegar hann heyrði ótíðindin.
Þröngt skipað í brezkum fangelsum
Samtímis umræðum um fangelsan-
ir nauðgara beinist athyglin að stapp-
fullum fangelsum Breta, þar sem
horfir til stórvandræða vegna
þrengsla. Kvíða fangelsisyfirvöld því
að fyrr en varir muni allt loga í fanga-
uppreisnum bak við múrana vegna lé-
legs aðbúnaðar í troðningnum.
í Bretlandi eru 125 fangelsi og á
síðasta ári var fjöldi vistmanna í þeim
orðinn yfir 45000, sem er mettala á
þessari öld. — Segja fangaverðir og
fangelsisstjórar að aðbúnaður i þeim
minni helzt á aumustu fátækrahverfi
og pestarbæli. Því fylgi slík niður-
læging manneskjunnar, sem lendir á
bak við rimlana, að til stórvandræða
hljóti að leiða og það fyrr en síðar.
Líkja fangeisum
viO öskutunnur
Tveir fangelsisstjórar hafa ekki
getað lengur orða bundizt af áhyggj-
um vegna líðanar karla, kvenna og
ungmenna, sem lokuð eru inni í bygg-
ingum, sem sumar hverjar eru frá því
um 1800. — í opnum bréfum, sem
þeir hafa skrifað í dagblöðin brezku,
kalla þeir fangelsi sín „öskutunnur
refsiréttarins” og „móðgun við
menningarþjóðfélag’ ’.
Annar þeirra sá stórhættu á því að
ofbeldi innan fangelsismúranna ykist
i þá veru, sem verst þótti í Bandaríkj-
unum fyrir áratug og hefur orðið til-
efni bæði bókarskrifa og kvikmynda.
— „Enginn skyldi láta sér það koma
á óvart, ef við eignumst einnig okkar
Attica,” sagði annar þeirra. Vísaði
hann þar til hinnar blóðugu fanga-
uppreisnar í Attica-fangelsinu í New
York 1971. Niu gíslar og þrjátiu og
einn fangi létu þar lífið, þegar lög-
reglan bældi uppreisnina niður með
áhlaupi.
Það speglast í þessari ítroðslu
í brezk fangelsi að glæpum hefur
fjölgað um 17% á milli ára síðasta
áratuginn í Bretlandi og að dómarar
hafa sífellt þyngt refsidóma i viðieitni
til þess að draga úr glæpum.
Fangelsi
fráþví 1801
Elzta fangelsi Breta er Bedford-
mm
fangelsið. Það er frá því 1801 (fjór-
um árum fyrir orustuna við Trafalg-
ar) og var byggt til þess að hýsa 169
fanga. Þar eru nú vistaðir 348 fangar
með allt frá fimm daga fangelsisdóm-
um til ævivistar á bakinu. Fangaverð-
irnir, sem eru 123, verða einatt að
troða fimm til sex föngum saman i
klefa, sem er á stærð við meðalstórt
baðherbergi. Er þá óleyst hvernig
þeir koma fyrir kynferðisafbrota-
mönnum.sem eiga að vera íeinangr-
un, eða föngum, sem gerzt hafa
uppljóstrarar og þurfa öryggis síns
vegna að vera aðskildir frá hinum.
— Richard Tilt, fangelsisstjóri í
Bedford, segir: „Það ermeðherkjum
að við getum komið því við að hver
fangi fái bað einu sinni í viku, og eins
og stefnir, verða þeir að láta sér
nægja bað á hálfsmánaðarfresti.”
Læknir lítur þar inn klukkustund á
dag. — 14 þúsund fangar runnu
þarna í gegn í fyrra.
27 metra
útivistarpláss
í Leicester-fangelsinu eru 397 fang-
ar, sem verða að skiptast á að nota
þrjár sturtur, tólf vaska og tólf vatns-
salerni. Hvern dag byrja þeir á því að
losa úr næturgögnunum, sem þeir
verða að hafa. Útivistin takmarkast
viö 27 metra malbiksplan, þar sem
fangarnir þramma í hringi í sexfaldri
röð. Fangaklefarnir eru svo þröngir
að fangarnir geta naumast mætzt þar
inni, enda fá þeir ekki að hafa aðra
persónulega muni hjá sér en fáeinar
myndir á vegg. Margir fanganna eru
lokaðir inni í klefunum 22 stundir
sólarhringsins, vegna skorts á fanga-
vörðum eða verkefnum, sem eru
aðallega saumaskapur á póstpokum
og föndur. Skammtímafangar fá
ekki að umgangast hina og sprettur
oft upp af því úlfúð og áflog.
Líkamsárásir
og hnrfaslagsmál
Fjöldi manna, sem refsað er fyrir
árásir og hnífaslagsmál innan fang-
elsismúranna, jókst um 5% á síðasta
ári (upp I 61.051). Joseph Cannon
fangi, sem nýlega losnaði eftir eins
árs afplánun í Brixton-fangelsinu í
London, sagði ástandið þar vera slikt
að „það springur allt í loft upp ein-
hvern næsta daginn”.
John McCarthy, fangelsisstjóri
Wormwood Scrubs-far.gelsisins i
London, — þar sem fangar efndu til
mótmælaaðgerða 1980 vegna
þrengslanna — hefur kvartað við
landsyfirvöld: „Ég gekk ekki í þessa
þjónustu til þess að taka að mér
stjórn á stappfullri nautgriparétt.”
— Lét hann eftir sér hafa að hann
þyldi ekki öllu lengur hina ómann-
eskjulegu meðferð fanganna.
Norman Brown er fangelsisstjóri í
Strangeways-fangelsinu, sem byggl
var til þess að hýsa 1.509 fanga, en
þar eru vistaðir 1.759. Hann spyr:
„Hve lengi þurfum við að loka karla
og konur inni 23 stundir sólarhrings-
ins? Því hundsa yfirvöld aðvaranir
fangavörzlunnar? ”
Utiar
úrbætur
William Whitelaw innanríkis-
málaráðherra hefur fyrirskipað smíði
tveggja nýrra fangelsa og lagt til að
dómurum veitist umboð til þess að
fresta afplánun dóma svo að létt
verði af mesta álaginu. — Ýmsar til-
lögur hafa komið fram um nýjar bet-
runarvinnubúðir, styttingu afplánun-
ar og nýbreytingar á eldri fangelsum.
Það er talið mundu kosta einn
milljarð sterlingspunda að færa
gömlu fangelsin til nútimalegri hátta
og eins og efnahagsástandið hefur
verið í Bretlandi þarf ekki að fjölyröa
um möguleikana á slikri fjárveitingu.
i ;(1
! tl i (i<
M .ilijél \/ [ i I |I
flllrBl 1.1 1i ÖS I ifi ) d II: 't lí ll t I'
sdrtii C3 IV