Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1982, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR26. OKTOBER1982.
DAGBLAÐÍÐ-ViSlR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON. . y'
iFréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI Bóóll. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐÚMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 1».
Áskriftarverð á mánuði 130 kr. Verð í lausasölu 10 kr. Helgarblað 12 kr.
Megi útvarp blómstra
Hugsum okkur, að alþingi kysi okkur ríkisútgáfuráð til
að sjá um ríkisútgáfu á öllu prentuðu máli hér á landi, svo
að það geti, eins og hljóðvarp og sjónvarp, verið „í eigu
allra íslendinga”, svo notuð séu orö Helga Péturssonar.
Sjálfsagt eru til menn, sem hafa þessa skoðun. Sumir
vilja til dæmis hindra, að einstaklingar úti í bæ séu að
græða á prentun og útgáfu blaöa, tímarita og bóka, af því
að það sé svo ljótt að græða á því, sem ætti að vera „í eigu
allra íslendinga”.
Hljóðvarp og sjónvarp komu til sögunnar á tímum,
þegar sú var tízkan, að ríkið ætti að eiga sem flest, auk
þess sem menn töldu, að ríkið eitt réði við mikinn stofn-
kostnaö. Ríkistízkan var ekki, þegar hófst útgáfa
prentaðs máls.
Þetta er meðal annars athyglisvert fyrir þá sök, að í
rauninni er prentun mun dýrara fyrirbæri en hljóðvarp
og sjónvarp. Búa þarf til sérstakt eintak fyrir hvern við-
skiptamann og koma því til hans sérstaklega.
Pappír, prentun og dreifing eru dýr. Þar að auki hafa
pappír og dreifing hækkaö í verði langt umfram verð-
bólgu á undanförnum áratugum. Þá er nú munur að hafa
ódýran ljósvakann til að senda efnið öllum viðskipta-
mönnum í senn.
Samt hafa prentun og útgáfa blómstrað eins og þúsund
rósir. Hér koma út fimm dagblöð, tugir héraösblaöa,
hundruð tímarita og árlega hundruð bóka. Varla er til svo
sérhæfður smekkur, að honum falli ekki eitthvað af
þessu.
Andspænis þessu Ijolskruöi hófum við svo eina dagskrá
hljóövarps og einnig eina dagskrá sjónvarps. Sú einhæfni
á vegum ríkis „í eigu allra íslendinga” stingur mjög í stúf
við blómskrúðiö í prentmálsgörðum íslenzkra einstakl-
inga.
Af fimm dagblöðum eru tvö gefin út með hagnaði. Og
væru hin þrjú sameinuð í eitt, mætti láta þau skila
hagnaði. I samanburði við þetta er fráleitt, að ekki sé
hægt að hafa tvö landshljóðvörp hið fæsta og sennilegast
þrjú.
Því miður gerir nýja útvarpsfrumvarpið ekki ráð fyrir,
að svo sjálfsagður hlutur sé leyfður. Þar er hins vegar
gert ráð fyrir svæðisbundnu útvarpi, sem er mikill akur
óplægður, eins og við sjáum af mergð héraðsblaða og
tímarita.
Svæðisbundið hljóðvarp er ódýrt í stofnun og rekstri.
Þar er kjörið tækifæri til aö efla svæðisbundna fjölmiðl-
un, sem ekki á erindi í landsf jölmiðlun eða kemst þar ekki
að. Þetta er tilraunaverkefni fyrir áhugafólk.
Héraðsblöðin vitna um, að fimm dagblöð á landsvísu
duga ekki til að þjónusta landið til botns. Hví skyldi þá
eitt landsútvarp duga? Og hvað um allar séróskirnar,
hliðstæðar þeim, sem hundruð tímarita þarf til að þjóna?
Sjónvarpið er þegar farið aö blómstra í formi kapla,
sem verið er að leggja í mörgum þéttbýliskjörnum.
Þessir kaplar eru líklega allir tólf rása hið minnsta. Þeim
mun f jölga og síðan munu þeir tengjast á ýmsa vegu.
Sem dæmi um möguleikana má nefna rás fyrir skóla-
sjónvarp, til dæmis háskólasjónvarp, svo sem rekið er
með góöum árangri í Bretlandi og sparar þar mikinn há-
skólakostnað. Þaðan er unnt aö fá frábært efni á þessu
sviði.
Nú reynir á, að þingmenn átti sig á, að gott er að hafa
f jölskrúðugan rósagarð í útvarpi alveg eins og í prentuöu
máli. Þá munu þeir sníða af nýja útvarpsfrumvarpinu
ýmsa hræðslu og fordóma og gera það enn betra.
Jónas Kristjánsson
Sjoppuleyfi i
Ijósvakanum?
Það gerist ekki á hverjum degi aö
útvarpslöggjöf þjóðar er endurskoð-
uð og því er þaö mjög aö vonum aö
álit útvarpslaganefndar, sem kom
fram fyrir nokkru, veki töluverða
athygli. Það er lögð til sú gagngera
breyting aö hér eftir verði öðrum
aðilum en Ríkisútvarpinu heimilað
að reka hljóðvarps- og sjónvarps-
stöðvar í almannaþágu.
Svo víðtæk samstaöa virðist oröin
Mótsögn
Otvarpslaganefnd hefur lagt til aö
nýju stöðvunum verði heimilaö að
selja auglýsingatíma, en jafnframt
segir í álitsgerð nefndarinnar (bls.
29):
, ,Á hinn bóginn skal það tekið skýrt
fram að útvarpslaganefnd er andvíg
því að stofna til hreinræktaðs við-
skiptaútvarps.”
Sjoppuleyfi hafa löngum verið
eftirsótt gæði. Ástæða þess er aug-
ljós: Sjoppuleyfishafi hefur einka-
rétt — ásamt öðrum sjoppuleyfishöf-
um í hverfinu—til að stunda ák veðin
viðskipti. Á sama hátt munu leyfi til
að reka auglýsingaútvarp á íslandi
verða mjög eftirsótt gæði. I öðrum
löndum þar sem sums staöar er rek-
ið auglýsingaútvarp hefur einmitt
orðið þessi raunin. Vitna má til
„Afgangi gjaldsins ráöstafaði notandinn sjálfur á þann hátt að hann krossaði við tQtekna valkosti á greiðsluseðlinum
eða skrifaði á hann hvernig þessum hluta afnotagjaldsins skuli varið,” er hugmynd Þorbjörns um innheimtu afnota-
gjalda til annarra en Ríkisútvarpsins.
™„Þetta er svipuö hugmynd og ef einhverjum
dytti í hug að úthluta sjoppuleyfi fyrir strætis-
vagnabiðskýli með þeirri athugasemd að þar
skyldi ekki rekin viðskiptasjoppa! ”
um rýmkun útvarpsréttar að fullvíst
má telja að hún nái fram að ganga og
þarf ekki aö orðlengja frekar um þá
hlið málsins. Hins vegar vakna af því
tilefni fjölmargar spumingar, sem
fæstum hefur enn verið svarað til
fullnustu. Þessar spurningar varða
íslenskan almenning mjög miklu og
svörin við þeim munu hafa mikil
áhrif á daglegt líf í landinu um lang-
an aldur. Spurningarnarlúta m.a. aö
því hvaöa samtökum eða hópum
verði úthlutað leyfum til hljóðvarps
eða sjónvarps, með hvaða skilyrð-
um, til hve langs tíma, hversu sterk-
ar stöövamar megi vera, hversu
margar stöðvar verði leyfðar á
hverju svæði, hvort einhverjar regl-
ur verði settar um innihald og loks
meö hvaöa hætti rekstur hinna nýju
stöðva verði fjármagnaður. Eg
hyggst hér á eftir f jalla stuttlega um
síöasttöldu spurninguna.
Hér fæ ég ekki betur séð en út-
varpslaganefnd sé komin í alvarlega
mótsögn við sjálfa sig. Mótsögnin
felst í því að annars vegar er lagt til
aö tekjulind útvarpsstöövanna (sú
eina sem er tilgreind) verði sala á
auglýsingatíma, þ.e. hreinræktuð
viðskipti, en hins vegar er lýst and-
stöðu við viðskiptaútvarp. Þetta er
svipuð hugmynd og ef einhverjum
dytti í hug að úthluta sjoppuleyfi
fyrir strætisvagnabiöskýli með
þeirri athugasemd að þar skyldi ekki
rekin viðskiptasjoppa!
Dæmið gengur ekki upp aö mínu
áliti. Annaðhvort verður leyft að
auglýsa í þessum nýju stöövum, og
þá veröur þar um að ræða viðskipta-
útvarp meö kostum þess og göllum,
eða ekki veröur leyft aö auglýsa og
þá höfum við ekki heldur viöskipta-
útvarp. Fjármagn verður þá að
koma til meö öðrum hætti.
fleygra oröa Thompsons heitins
lávaröar, sem hafði gott vit, bæði á
fjölmiðlum og peningum, en hann
líkti leyfisveitingu fyrir auglýsinga-
útvarpi viö heimild til seölaprentun-
ar.
Markaðshyggjan?
Vitaskuld gildir það bæöi um
sjoppurekstur og rekstur auglýs-
ingaútvarps að það er virðingarvert
starf og ekkert við þaö að athuga að
vilja hafa viöurværi sitt af slíku. En
útvarpslaganefnd hefur lýst því yfir
að viðskiptaútvarp sé ekki eftirsókn-
arvert og býst ég við aö fyrir nefnd-
inni vaki að lögmál markaðarins eigi
ekki alls kostar viö í ljósvakanum.
Hingað til hefur á vissan hátt mátt
setja útvarpslög okkar í flokk meö
fræðslulögum og almannatrygginga-
lögum, í þeim skilningi að í anda
þessara laga er alfariö hafnað lög-
máli markaðarins, en önnur gildi
sett í staðinn. Til þess liggja gild rök
sem óþarft er að tíunda hér, en
árangurinn blasir við í velferöar-
þjóöfélagi okkar og ýmissa annarra
þjóða.