Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1982, Blaðsíða 15

DV. ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTOBER1982.
15
sé sjáleg er hún ekki í neinu sem
máli skiptir frábrugöin svo mörgum
öörum leiksýningum í Iönó. Eins og
einatt endranær á meöallagssýning-
um leikhúsanna finnst manni aö leik-
ritið sé meira í sér en leiksýningin,
minnsta kosti margir hverjir leikar-
arnir hafi í rauninni meira aö miöla
en sýningin nýtur í heild sinni.
Á sýningum Nemendaleikhússins
er þessu oftast ööruvísi fariö: þar er
einatt eins og hver og einn leikari
leggi á borö meö sér allt sem hann
hefur aö gefa. Og af þessu stafar,
held ég, þokki þeirra umfram allt
annað.
Um f ramfarir
og jafnrétti
Þaö er nú ekki deginum ljósara af
hverju níræður finnskur natúralismi
hefur valist til viðfangs í fyrstu
sviðsetningu Nemendaleikhússins í
vetur. Þaö er þar fyrir ljóst aö leik-
ritiö um Prestfólkið hefur notið hins
besta gengis heiman í frá með þeim
Ritvu Siikla leikstjóra og Pekka
Ojamaa leikmyndateiknara. Og ekki
aö efa aö Minna Canth er merkishöf-
undur á sínum staö í finnskri bók-
menntasögu.
Leikrit eins og Prestsfólkiö hafa
vísu af miklu aö má í sjálfri hinni
natúralísku frásagnarhefö. Þar er í
samhaigi auöþekktra manngeröa, al-
gengra atburöa reynt að taka til
umræöu og úrlausnar einhver þau
vandamál semhrýn þykja og mikils-
verö í samtíö leikrits og höfundar — í
þessu tilfelli á meöal annars aftur-
hald og framfarir, íhaldsemi og
frjálslyndi, kynslóöabil og kynjamis-
rétti. Hættan er sú í leikriti eins og
þessu að efniviður veruleikans sjálfs
verði aðeins umgerð eða farvegur
hinnar alvörugefnu og velviljuðu
umræöu, vandamálin greinist frá og
hef ji sig upp yfir sjálft þaö fólk og líf
sem viö s jáum fyrir okkur í leiknum.
En þaö er auðvitað algengt að menn
láti sér nægja boðskap í staðinn fyrir
skáldskap. Um til dæmis nauðsyn
framfara, frjálslyndisog jafnréttis.
Kyn og kúgun
Án þess aö þekkja leikritið fyrir er
auövitaö ógerningur aö meta
hvemig þessu hátti til í Prests-
fólkinu. En ég ímynda mér að í leik-
gerð sinni hafi Ritva Siikala, leitast
viö að leysa upp heföbundið þátta-
form og þar meö einfalda og
auðvelda natúralíska umhverfislýs-
ingu í leiknum, leita uppi varanlegar
manngerðir í lýsingu einstaklinga,
tímabær umtalsefni og boðskap nú á
dögum í stað - og tímabundnum frá-
sagnarefnum, hugmyndum, átökum
í leikritinu. Þetta býöur auðvitað
fyrrgreindri hættu heim. En aöferö
hennar tókst í Nmendaleikhúsinu,
allténd aö því marki aö vekja áhuga
manns á fólki og atburöum, frásögn-
inni fram eftir öllum leik og fá mann
þá um leið til aö leggja aö minnsta
kosti annað eyrað við þeim viðfangs-
efnum sem rædd eru og reifuö í leikn-
um. I þessu skyni varö nýstárlegur
ytri umbúnaður sýningar áreiðan-
lega notadrjúgur, leikendum og
áhorfendum skipaö öndvert hver
öörum eftir endilöngum salnum,
búningarnir tímabundnir en leik-
myndin aö ööru leyti einföld og stíl-
færö umgerö hins borgaralega frá-
sagnarheims í leiknum, litir og ljós
markvíst notað til aö undirstrika
andstæöur manngerða og umhverfis.
Þetta varö ásjáleg og áhugaverö
leiksýning, frásagnarefnisins og
úrlausnar þess vegna ekki síður en
hins mannvænlega leikhóps á
sviðinu. Vinnan að því efalaust hag-
kvæmur skóli leikaraefnum sem
brátt eiga eftir að spreyta sig viö
margvísleg önnur raunsæisleg
úrlausnarefni. Er ástæöa til aö
leggja dóma á einstaka þátttakendur
í sýningunni? Ég ímynda mér aö
Helgi Björnsson hafi átt bratt aö
sækja, margt á móti sér í gervi erki-
klerks og heimilisharðstjóra, séra
Henriks Valtari og mörgum vondum
skoðunum sem prestur er látinn
halda á loft. En hann vann sér aö
vísu vaxandi viröingu í viöureigninni
viö hinn harðvítuga klerk, og bölið
sem greina má bak viö hiö
harðneskjulega gervi.
Ætli þeir Jussi prestsonur og
Teuvo ungi heimsmaöur vinur hans
hafi ekki í öndverðu haft meira til
brunns aö bera en æsku sína og
eintómt frjálslyndi í leiknum? Þeir
Kristján, Franklín, Magnús og
Eyþór Ámason höföu svo sem ekki
öðru aö miöla í Lindarbæ, þar sem
meiri eftirtekt beinist aö kynjabar-
áttu og kynjakúgun en pólitískri
skoöanabaráttu og skoöanakúgun.
Konumar í leiknum, Elisabet prests-
kona og dætur hennar eru allar
Leiklist
Ólafur Jónsson
undirokaöar beint og óbeint af
körlunum sem þær búa við, henti-
semi og hagsmunum þeirra, og
merktar af því. Þeir ungu framfara-
menn sameinast séra karli fööur
sínum í því sem mestu skiptir í
leiknum, að halda kvenfólki kyrm á
sínum stað.
Þetta var svo glöggt sem veröa má
af látlausri lýsingu Maríu Siguröar-
dóttur á Elísabetu prestskonu, og
samskiptum bróöur og systur, Jussa
og Hönnu: Sigurjónu Sverrisdóttur.
Yngsta dóttirin, Maiju, sem endilega
vill veröa leikkona, bam að verða
kona, kannski vonarljósið í leiknum,
er aö vísu einkar eftirlætislegt hlut-
verk af hálfu höfundar og leikstjór-
ans. En Vilborg Halldórsdóttir bar
líka í þaö mikinn og einlægan þokka.
Og Martha þjónustustúlka: Edda
Heiörún Bachmann gustaði inn í leik-
inn anda úr öörum heimi, utan hans:
þar um lífið er strit, skúr og skrúbb,
en ekki tóm kappræöa um hug-
myndir.
Alltá litið: efnileg sýning í Lindar-
bæ, enn eitt dæmi um vaxtarbrodd
leiklistarí Leiklistarskólanum.
Ekki neitt neitt
Á laugardagskvöld var sýnd í sjón-
varpinu önnur myndin í hinum nýja
framhaldsflokki, Þáttum úr félags-
heimili: Opinber heimsókn eftir
Jónas Guðmundsson. Eg held mér
hafi þótt hún um þaö bil helmingi
betri en fyrsti þátturinn, Sænska
línan eftir Guönýju Halldórsdóttur,
af þeirri einföldu ástæöu að hún var
um þaö bil helmingi styttri.
Annars er efnið í leikriti Jónasar
Guömundssonar einfaldur brandari:
heiöursgesturinn kemur ekki í tækan
tíma svo aö heimamenn ger sér gott
af veislunni sem honum var búin.
Þegar veislan var búin birtist
gesturinn. I svona leik gengur fyndni
út á þaö hvað sveitavargurinn sé
simpill, allir strax orönir fullir ef upp
er tekin flaska, og stórskemmtilegt
aö sjá svona fólk athafna sig á
klósetti. Að öðru leyti varö lítið vart
við skopleg tilþrif í mynd eöa máli —
nema kannski á stöku staö þar sem
lýst var göngu hins síöbúna heiðurs-
gests um þorpiö.
Meira var lagt í fýrsta þáttinn,
held ég, en finn um leið og þetta er
sagt aö þátturinn er býsna mikið far-
inn að mást I endurminningunni á
hálfum mánuði sem liðinn er síðan
hann var sýndur. Best aö tala
varlega um þaö sem maður er búinn
aö gleyma.
En þar held ég samt aö verið hafi
sama sagan: fyndni aðallega fólgin í
afkáralegum hugmyndum, skringi-
legu fólki og kringumstæöum sem
fyrir er lagt án þess neitt aö kalla sé
unnið úr frásagnarefninu í texta, leik
né myndatöku. I myndinni átti aö
skopast meö efni sem út af fyrir sig
er nærtækt: félagslegt einæði leik-
húsfólks sem alltaf vill vera aö leysa
„vandamál” á leiksviði, og hefur aö
sögn lært þessa list af Svíum. Heföi
kannski verið rakið aö henda á lofti
hugmynd leikstjórans í leiknum:
láta myndina ganga út á sviðsetn-
ingu Þorláks þreytta samkvæmt
sænsku línunni, sem alvörugefið póli-
tískt og félagslegt drama. Hér var í
staðinn látið nægja aö skopast meö
fólkiö sem tekur sér þvílíkt og annað
eins fyrir hendur og allskonar
afkáraskap sem af því leiðir þegar
svo stórskrýtið fólk og frámunalegir
einfeldningar koma saman. En þetta
varö í verkinu of langt til aö vera svo
sem neitt fyndiö, hugmyndir leiksins
alltof fáar og fátæklegar til að halda
uppi skemmtun til neinnar lengdar.
Samt voru meinlegar sendingar
fólgnar í lýsingu Borgars Garöars-
sonar á loddaranum Sigvalda, það
sem hlutverkið entist. Þaö hrökk
bara svo skammt. Og einn maöur
sker sig aö svo komnu úr hópi heima-
manna í félagsheimilinu sem viö enn
höfum kynnst: Flosi Olafsson í gervi
Þórðar barnakennara. Engu líkara
en Flosi sé í raun og veru að skapa
mann úr eintómri klisju, efni sem
ekki viröist neitt neitt. Kannski megi
gera sér vonir um aö svo rætist úr
fleiri efnum þeirra þegar lengra
líðuráþættina.
Lygi á lygi ofan
I útvarpinu hafa menn þá hug-
mynd aö notkun fjölmiöla sé mjög
háö árstíðum. Á sumrin séu menn
yfirleitt uppteknir af bjargræðis-
vegunum og gefi þá ekki um dag-
skrána. Á vetrum aftur á móti þegar
langt er í milli gegninga og landlegur
tíöar vilji menn hinsvegar gjaman
leggja eyrun viö útvarpi. Samkvæmt
þessu er á haustin jafiian hátíðlega
kynnt fyrirhuguö vetrardagskrá og
þau gæöi sem þar sé aö hafa. Aftur á
móti er engu spanderað í sumardag-
skrá, enda hlustar hvort sem er
enginnáhana.
Dagskrárgerðin er í seinni tíö hins-
vegar líkust því aö hrært sé í stórum
potti og síðan ausiö blindandi úr
honum. Þaö er aö visu alltaf sama
kássan í pottinum, en getur samt
verið spennandi aö sjá hvernig
skammtast. Samkvæmt þessari
aöferö er nú farið að leika útvarps-
leikrit um miöjan dag á sunnudegi.
Eins og til að afstýra því að neinn
leggi eyrun viö þeim sem með
nokkru móti á heimangengt, og
mega þó aldrei koma til hans gestir.
Nema þetta sé til þess að tryggja aö
ástríðufullir áhugamenn um út-
varpsnot láti ekki sjónvarpið glepja
sig burt frá list útvarpsleikara.
Hvaö um þaö: á sunnudag var flutt
nýtt íslenskt leikrit, Fegurö ástar-
innar og lífsins, leikrit fyrir þrjá
leikara og segulband eftir Véstein
Lúðvíksson. Það var bara smellið, þó
ekki væri af öðru þá af því aö það var
beinlínis ort á tæki og tækni
miðilsins, mannsrödd og hljóðband.
Ungi maðurinn í leikritinu: Árni
Blandon yrkir á segulbandið sitt sína
ímynd ástar og fegurðar úr efniviö
sem veruleikinn, hjúskaparhelvíti
foreldra hans lætur honum í té.
Listin er sannari en lífiö. Vandræöin
bara þau að veruleiki foreldranna:
Margrétar Guömundsdóttur og
Helga Skúlasonar, samkvæmt lýs-
ingu Vésteins Lúövíkssonar, var í
sínu samhengi álika sannfærandi og
fólkið i félagsheimili Hrafns
Gunnlaugssonar, samansett af
einföldustu klisjum og hleypidómum
um borgaraskap og hjónalíf.
Er þá „listin” bara lygi reist á
lygi? Vonandi ekki. Leikrit Vésteins
var bara smellið á sínum gefnu
forsendum. Og þaö mátti stöku
sinnum brosa að leikendum í sjón-
varpsþáttunum.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaös 1982 á Oöinsgötu
16 (lóö), tal. eign Byggingafél. Burstabæjar hf., fer fram eftir kröfu
Einars Viöar hrl. á eigninni sjálfri fimmtudag 28. október 1982, kl.
11.30.
Borgarfógetaembættiö í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaðs 1982 á hluta í
Dúfnahólum 2, þingl. eign Hákonar J. Hafliðasonar, fer fram eftir
kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavik á eigninni sjálfri fimmtudaginn
28. október 1982, kl. 15.00.
Borgarfógetaembættiö i Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaðs 1982 á Njaröar-
götu 41, þingl. eign Atla Arasonar, fer fram eftir kröfu Gjaldheimtunn-
ar í Reykjavík á eigninni sjálfri fimmtudag 28. október 1982, kl. 11.15.
Borgarfógetaembættið i Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaös 1982 á hluta í
Leifsgötu 10, þingl. eign Boga Sigurjónssonar, fer fram eftir kröfu
Guöjóns Á. Jónssonar hdl., Gjaldheimtunnar í Reykjavík og Utvegs-
banka íslands á eigninni sjálfri fimmtudag 28. október 1982, kl. 10.30.
Borgarfógetaembættiö í Reykjavik.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var i 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaðs 1982 á hluta í
Jörfabakka 18, tal. eign Hreggviðar Jónssonar, fer fram eftir kröfu
Jóns Finnssonar hrl. og Landsbanka íslands á eigninni sjálfri fimmtu-
dag 28. október 1982, kl. 14.45.
Borgarfógetaembættið í Reykjavik.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaös 1982 á hluta í
Spóahólum 20, þingl. eign Áma Kjartanssonar, fer fram eftir kröfu
Gjaldheimtunnar í Reykjavík og Veödeildar Landsbankans á eigninni
sjálfri fimmtudag 28. óktóber 1982, kl. 15.15.
Borgarfógetaembættiö í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 67., 72. og 75. tbl. Lögbirtingablaðs 1982 á hluta í
Suðurhólum 16, þingl. eign Svölu Sigtryggsdóttur, fer fram eftir kröfu
Landsbanka islands á eigninni sjálfri fimmtudag 28. október 1982, kl.
15.45.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
STARFSKRAFTAR
ÓSKAST
Oskum að ráða starfskrafta til afgreiðslustarfa. Uppl. aðeins
á staönum ekki í síma.
Byggingavöruverslun Tryggva Hannessonar, Síðumúla 37.
MEÐFERDA RHEIMILI
EINHVERFRA BARNA,
Trönuhó/um 7, Reykjavík
óskar að ráða þroskaþjálfa eða fóstru 1. nóvem-
ber nk. Einnig verða lausar þrjár stöður um ára-
mót.
Upplýsingar veitir forstöðumaður í síma 79760.
Fólagsmálaráðuneytið, 22. október 1982.
Laus staða
Staða framkvæmdastjóra Rannsóknaráðs ríkisins er laus til
umsóknar.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna ríkisins.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf
sendist menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, fyrir 19.
nóvember nk.
Menntamálaráðuneytið, 19. október 1982.