Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.1983, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR 28. JUNI1983.
DAGBLAÐID-VÍSIR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Rítstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: Síðumúla 12—14. Sími 86611. Auglýsingar: Síðumúla 33. Sími 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsíngar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverðá mánuði 230 kr. Verð í lausasölu 20 kr.
Helgarblað22kr.
Vilmundur Gylfason
Vilmundur Gylfason alþingismaður haföi markað djúp
spor í stjórnmálasögu landsins, þegar hann féll frá langt
fyrir aldur fram hinn 19. júní síðastliðinn — eftir aðeins
tíu ára starfsævi, þar af aðeins fimm ár sem þingmaður.
Stundum er sagt, að stjómmál gangi í ættir á Islandi.
Vilmundur var einn þeirra, sem fæddist inn í þjóðmál.
Faðir hans og báðir afar voru innst í hringiðu stjórnmála-
baráttu og þjóðmálaumræðu þessarar aldar.
Föðurafi Vilmundar var Þorsteinn Gíslason ritstjóri og
móðurafi Vilmundur Jónsson landlæknir, báðir þjóð-
kunnir fyrir störf sín og þátttöku í landsmálum. Faðir
hans er Gylfi Þ. Gíslason, einn merkasti stjómmála-
maður landsins.
Þá var Vilmundur kvæntur dóttur Bjarna Benedikts-
sonar, sem var einn allra merkasti stjórnmálamaður
aldarinnar. Þannig liföi Vilmundur og hrærðist í þjóð-
málum, var í senn fæddur inn í þau og tengdur þeim — í
bókstaflegri merkingu.
Vilmundur fæddist 7. ágúst 1948, sonur hjónanna Gylfa
Þ. Gíslasonar og Guörúnar Vilmundardóttur. Hann varð
stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1968 og
lagði síðan stund á háskólanám í sagnfræði.
B.A. prófi lauk hann frá háskólanum í Manchester árið
1971 og M.A. prófi frá háskólanum í Exeter árið 1973.
Sama ár varð hann kennari í sagnfræði við Mennta-
skólann í Reykjavík og gegndi því starfi unz hann var
kjörinn á þing árið 1978.
Vilmundur lét til sín taka á mörgum sviðum. Hann var
kunnur greinahöfundur, sjónvarpsmaður og útvarps-
fréttamaður, ritstjóri Alþýðublaðsins og Nýs lands,
hvatamaður að stofnun Helgarpóstsins og höfundur
tveggja ljóðabóka.
Hann var þegar orðinn landskunnur, er hann hellti sér
út í kosningabaráttuna árið 1978, tæplega þrítugur að
aldri. Þá bauð hann sig fram fyrir Alþýðuflokkinn, sem
vann frægan sigur í þeim kosningum.
Óhætt mun vera að fullyröa, að Vilmundur átti, að
öðrum ólöstuðum, manna mestan þátt í sigrinum. Honum
fyldgi inn í stjórnmálin nýr og ferskur andi, sem mikill
f jöldikjósenda kunni vel að meta.
I Alþýðuflokknum hlaut Vilmundur ekki þann frama,
sem eðlilegur hefði mátt teljast. Hann varð þó einn af ráð-
herrum flokksins í minnihlutastjóm Benedikts Gröndal,
sem sat skamma hríð um áramótin 1979—1980.
Vilmundur sagði skilið við þingflokk Alþýðuflokksins í
desember 1982 og stofnaöi síðan Bandalag jafnaðar-
manna í janúar á þessu ári. Hinn nýi flokkur vann strax
það af rek að ná fjómm mönnum inn á þing í vor.
Margir hafa vafalaust kosiö Bandalagið vegna
stefnunnar og frambjóðendanna. En þyngst á metunum
var þó persóna Vilmundar sjálf. Um allt land, líka þar
sem hann var ekki í framboði, sögðust menn vera að
kjósa Vilmund.
Bandalag jafnaðarmanna á nú um sárt að binda, þegar
fallinn er frá hinn mikli persónuleiki, sem var kjölfesta
þess og árar. En missirinn er um leið þjóðarinnar allrar,
því aö V ilmundur var j ákvætt þjóðmálaafl.
Sárastur er harmur vina og ættingja Vilmundar. Sér-
stakar samúðarkveðjur vill DV flytja konu hans,
Valgerði Bjamadóttur, og tveimur börnum þeirra hjóna.
Missir okkar allra er mikill, en þeirra er missirinn
mestur.
Jónas Krist jánsson.
LAXATEKJUR
INOREGI
Þaö virðist einkenni á íslensku
samfélagi, að yfir það ganga allar
plágur samtímis. Aflabrestur á sjó,
harðræði í landbúnaði og iðnaði, aö
ekki sé nú talað um snjóþyngsli,
rigningu og vorkulda. Og við þaö
bætist svo að afurðir landsins veröa
illseljanlegar, og á meðan verður
þjóðin aö leggja sér til munns
útreikning, lifa á hugsanlegum verð-
mætum, óseldri skreið og fiski, sem
enn er í sjónum. Hvert áfallið af öðru
ríöuryfir.
Nær daglega heyrum við ótíðindin,
nú seinast að Norðmenn eru
byrjaðir að selja Rússum síld sem
hífð er milli skipa, og fer því á
markaö án þess að kailað sé á síldar-
stúlkur og dixilmenn til aö salta, sem
þó hefur verið undirstaða í launa-
vinnu á mörgum stööum, vissan
hluta ársins að minnsta kosti.
Þetta eru alvarleg tíöindi fyrir
Islendinga, sem salta síld betur en
flestar aðrar þjóðir, og hafa fengið
20—30 prósent hærra verð fyrir sQd
en aðrir. Þar við bætist, að nú munu
Danir og Norðmenn hafa gjört samn-
inga um að byrja aftur að veiða
Norðursjávarsíldina í verulegum
mæli, en sá stofn hefur verið friðaður
að mestu undanfarin ár; var aö
jafna sig eftir ofveiði. Þetta mun
hafa alvarlegar afleiöingar fyrir
síldartekjur Islendinga.
Já, þaö virðist vera nokkurn veg-
inn sama hvert litið er til launavinnu
og framleiðslu. Allt ber að sama
brunni. Samdráttur blasir við og
minni tekjur, en á sama tíma hækkar
allt í verði. Og svo ört, að maður sem
fór til Austurríkis sagði mér að sjúss-
inn í flugvélinni hefði kostað 37
krónur á leiðinni út, en 45 krónur á
heimleiðinni, viku síðar. Og má því
segja að verðbólgan fari með meiri
hraða en þotur.
Við þetta bætist svo, að þjóöin
verður aö standa yfir moldum ung-
menna, nær daglega.
Það má því með nokkrum rétti
segja að smásmugulegt sé að vera að
kvarta undan veðri á svona tímum.
Kvarta undan stöðugum rosa,
úrsynningi og kulda, sem staðið
hefur í þrjár vikur á Suöurlandi, án
afláts. Og sem dæmi um tíðina má
það vera aö þetta er i fyrsta skipti,
sem ekki hefur verið byrjað að slá
túnið í Eskihlíð í Kópavogi 17. júní,
en í þeim slætti var ávallt mikið
sumar, svo ekki sé meira sagt.
Um helgina voru mörg mál á dag-
skrá, þrátt fyrir sólarblíðu. Athyglis-
verð þóttu mér þau tíðindi, er mér
voru sögð af laxveiðum Norðmanna,
eða laxaframleiöslu þeirra, en Norð-
menn hafa ekki einblínt á það eitt aö
fá enska flugumenn og peningafólk,
til þess að koma þangaö í þotum til
° Kjallarinn
Jónas Guðmundsson
að eta grillaða kjúklinga og til að
renna fyrir lax, ellegar á stopula
netaveiði og kláfalagnir. Þeir fram-
leiða lax, — og eru stórir í sniðum.
Og þegar maður les um það í blöð-
unum, að netaveiðifisk í stórum
fljótum á Islandi má telja á fingrum
annarrar handar, rekur maður upp
stór augu, er maður les framleiöslu-
tölur frá Noregi.
Áætlaöar gjaldeyristekjur Norð-
manna af fiskirækt (laxi) eru um
1000 milljónir norskra króna, eða
3800 milljónir íslenskar krónur á
þessu ári, samkvæmt skýrslum
Norinform.
Utflutningur þessi kemur frá 400
fiskræktarstöðvum, en framleiðsla
þeirra á laxi og silungi eykst um 50%
á ári. Þetta skeður, þótt sárafá ný
leyfi hafi verið gefin fyrir nýjum
stöðvum, en menn bíöa í röðum, eftir
að fá leyfi til þess að hef ja laxarækt.
Þó er búist við að á næstunni muni
fjöldi nýrra leyfa verða gefinn út,
þannig að nýjar stöðvar munu bætast
við á næsta ári og næstu árum.
Einnig mun tegundum fjölga, og
m.a. er ráðgert aö hefja ræktun á
merkilegum sjávarfiskum, eins og
lúöu og kola, ef ekki undirmálsfiskin-
um þorski.
Það er haft eftir yfirmanni sölu-
samtaka laxabænda, aö árið 1985,
verði gjaldeyristekjur Norömanna
af fiskirækt um það bil 5700 milljónir
íslenskra króna, en þetta sagði hann
á fiskiræktarráðstefnu í Englandi í
mars síöastliðnum.
Þetta eru stórar tölur, einkum í
landi, þar sem verið er í útvarpinu aö
segja frá 17 löxum í Hvítá, komnum
á land; og að selur hafi étið lax í
Stóru- Laxá, 50 — 60 kílómetra inni í
landi.
Sami forstjóri upplýsti það, að áriö
1983 muni Norðmenn framleiða um
15.000 tonn af laxi og um 4000 tonn af
silungi.
Þetta mun aukast í 25.000 tonn árið
1984, þ.e. báðar tegundirnar saman,
og árið 1985 mun þessi framleiðsla
nema 30.000 lestum, en það er svipað
magn og leyfður kvóti veiðiskipa á
síld fyrir Suðurlandi var fyrir
nokkrum árum.
Og til marks um afköstin, þá eru
nú veiddar 8—9000 lestir af laxi í
Atlantshafinu. Þar af munu Islend-
ingar berja upp á flugu og maök, eöa
með öörum hætti um 2—300 tonn.
Þetta eru geysi athyglisverðar
tölur að lesa rnn fyrir Islendinga, þar
sem búiö er aö sanna að unnt er aö
rækta fisk á Islandi. Og þær eru
einnig áhugaverðar fyrir þá er
kaupa sér veiðileyfi á stöng fyrir 7000
krónur á dag, eða meira.
Það er lengi vitað, að Islendingar
halda upp á lýrikk,
Hér eru laxveiðar í sjó bannaðar
með lögum, og þær alfarið í höndum
þeirra, er fara að siðum enskra lorda
og einkaþotumanna, er minna á
siöuð einvígi aðalsmanna fyrri alda,
í Evrópu, er einkum létu líf sitt fyrir
smámuni og stóra æru.
Við lifum á erfiðum tímum, þar
sem ráðamenn leita að nýjum
úrræðum, sem er lífsnauðsyn, áður
en allt lánstraust er rokið út í veður
og vind.
Mjög margir líta nú til nýrra
álsamninga og til mikillar orkusölu.
En væri ekki rétt, áður en sá fugl
gleði og peninga ofrís, að kanna
hvort ekki sé rétt að hyggja frekar að
fiskirækt.
Allar stórar fiskveiðiþjóðir kapp-
kosta fiskirækt. Til dæmis Japanir,
Rússar og Kínverjar. Við erum þvi
ekki einvörðungu að notfæra okkur
norska, — já eða færeyska hugmynd
þarna, heldur alþjóðlega. Ráðamenn
ættu þegar að kanna, hvaða þekking
er fyrir í landinu og hvaða mögu-
leikar eru þegar fyrir hendi, og ef
þeir menn hafa rétt fyrir sér, er ritað
hafa opinberlega um þessi mál —
ellegar hafa þegar skilað framleidd-
um laxi, þá ætti þetta að geta orðið
búgrein sem irni munar í landi, þar
sem oft er svo örðugt að greina milli
skáldskapar og atvinnu.
Lýrikk í laxveiðum, með réttum
flugum, búnaöi og æru, eru af hinu
góða. Líka ánamaðkadorg, eða
veiðar með fleskbitum, þótt þær vita-
skuld séu ekki jafn göfugar og flugu-
veiöar, sem verið hafa munaður
hertoga og prinsa um aldir. En það
sem Island vantar er framleiðsla,
sem gefur af sér gjaldeyri, og
útvegar vinnur, eða störf, eins og það
heitir víst á nútíöarmáli.
Jónas Guðmundsson,
rithöfundur.