Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1984, Blaðsíða 39

DV. LAUGARDAGUR 22. DESEMBER1984
83
Kvikmyndir
Störf fréttaritara og blaðamanna
hafa oft á tíðum verið vinsælt kvik-
myndaefni. Hver kannast ekki við
gömlu bandarísku kvikmyndirnar þar
sem hinum dæmigerða fréttamanni
var lýst sem myndarlegum karlmanni
sem klæddur var í krumpuö jakkaföt
og með barðastóran hatt og sagði
fimmaurabrandara með stuttu milli-
bili. Hér má tína til myndir eins og The
Front Page (1930) og Clark Gable í
myndinni It Happened One Night
(1934).
En allar kvikmyndir drógu ekki upp
jafnskemmtilega mynd af lífi og starfi
fréttamannsins eins og þessar gömlu
myndir gerðu. Nú á tímum er starf
hans á erlendri grund oft á tíðum ekki
neinn dans á rósum eins og áhorfendur
fengu að sjá í Háskólabíói þegar mynd-
in Under Fire var sýnd þar fyrir
skömmu. Fréttamennska af erlendum
atburðum þar sem fréttamenn eru
staddir á víglínunni sjálfir, getur veriö
stórhættuleg. Á undanförnum árum
hefur mátt lesa fréttir þess efnis að
fréttamenn og ljósmyndarar hafi orðið
fyrir árásum við störf sín í S-Ameríku
og Asíu og oft látið þannig líf iö við störf
sín.
Vísað úr landi
Nýlega var frumsýnd myndin The
Killing Fields við góöar undirtektir en
hún er byggö á sannsögulegum atburö-
um og f jallar um störf fréttamannsins
Sydney Schanberg og aðstoðarmannsi
hans, Dith Pran, en þeir störfuðu sam-
an í Kambódíu. Schanberg var frétta-
ritari New York Times í Phnom Penh,
höfuöborg Kambódíu, árin 1972—
1975. Greinar hans af ástandinu þar
voru birtar reglulega í blaðinu og hlaut
Schanberg m.a. Pulitzer verðlaunin
Þrir vestrænir blaðamenn sem teknir voru til fanga i Kambódiu.
ViG VELUNUM
Hér verður sagt frá
aðdragandanum að
gerð myndarinnar
The Killing Fields
sem nýlega var
frumsýnd erlendis,
en hún fjallar um
störf bandaríska
fréttamannsins
Schanberg og að-
stoðarmanns hans,
Pran, í Kamputseu
um 1975.
ur þegar Pran bjargaði lífi Schan-
bergs. Sannfærður um áreiöanleika
sögu Schanbergs hafði Puttman sam-
band við hann og vildi fá kvikmynda-
réttinn en var tilkynnt að Schanberg
hefði ekki áhuga. Schanberg og um-
boösmaður hans bjuggust við að fá
mjög góö tilboð og vildu því bíða. Putt-
nam gafst ekki upp og útvegaði fjár-
magn og gerði Schanberg fast tilboð.
Þó tilboðið væri ekki það hæsta þá var
honum ráðlagt að taka þvi og gerði
það. Var Puttnam tilkynnt það sama
dag og hann hóf kvikmyndun á Chari-
ots of Fire.
Dustin Hoffman
í aðalhlutverk
Þar meö var boltinn farinn að rúlla.
Samstilltur hópur
Þegar hér var komiö sögu var komiö
mitt sumar 1982 og í þetta sinn stóö
styr um val leikstjóra. Tveir komu til
greina, Louis Malle og Roland Joffe.
Mjög freistandi var að velja MaUe því
hann haföi gert tvær heimUdarmyndir
í Asíu og haföi bæði gott orð á sér sem
leikstjóri í Bandaríkjunum og Evrópu.
En Puttnam vUdi leikstjóra sem hafði
líkan bakgrunn og hann sjálfur. I bréfi,
sem hann skrifaði umboðsmanni
Malle, sagði hann m.a.: ,,AUt það sem
ég hef gert vel varðandi kvikmyndir er
byggt á eiginleUra mínum að geta náð
saman hópi jafningja sem hafa þá einu
ósk að gera sömu myndina. Handrit
Bruce, sem ég styö mjög eindregiö, er
orðiö of gott til þess að fara aö endur-
skrifa það svo hægt yrði að kalla
einum og hálfum mánuði áður en kvik-
myndatakan átti að hefjast kom tU-
kynning frá utanrikisráöuneyti Thai-
lands þess efnis að efni The Killing
Fields væri andstætt stefnu landsins í
utanríkismálum. Nú voru góð ráð dýr
og það var ekki fyrr en þeir höfðu gert
smávægilegar breytingar á handriti og
samþykkt að hafa ritskoðara frá rík-
inu að kvikmyndatökur fengu að hefj-
ast.
Þessir ritskoðarar höfðu mestar
áhvggjur varðandi trúarleg atriði og
voru aöaUega á staðnum tU þess að sjá
til þess að þeir kvikmynduðu einungis
það sem þeir áttu að kvikmynda hvern
dag. Þrátt fyrir öU þessi vandamál
tókst að ljúka gerð The Killing Fields
á réttum tíma og á réttri fjárhagsáætl-
un sem er orðið nokkuð sjaldgæft í
heimi kvikmyndanna.
fy rir greinar sínar. En þaö sem lesend-
ur New York Times vissu ekki var að
góður fréttaflutningur Schanbergs
byggðist aðallega á mjög sérstæðum
og nánum vinskap hans við Dith Pran
sem var Kambódíubúi.
Það var svo þriöjudaginn 17. aprU
1975 að rauöu kmeramir réðust inn í
Phnom Penh og þar með var Kam-
bódía máð út af landakortinu. Ástandið
í landinu, sem liggur mUU Víetnam,
Thailands og Laos, var þegar orðið
slæmt, m.a. vegna fimm ára tímabils
sprengjuárása Bandaríkjamanna á
landið. Aðeins þremur dögum eftir að
kmerarnir höföu lagt undir sig höfuð-
borgina höfðu þeir neytt alla íbúana til
þess að flytjast á brott upp í sveitina.
Hér var um að ræða tvær og hálfa
milljón manna og þeir sem ekki fóru
með góöu voru teknir meö valdi. Land-
ið var endurskírt og kallaðist nú lýð-
veldiö Kampútsea. Meðan á þessu stóð
var öllum vestrænum blaðamönnum
vísað úr landi. Þar á meðal var Schan-
berg sem neyddist til að skUja eftir vin
sinn Pran sem hafði m.a. bjargað lífi
hans meðan á innrásinni stóö. Pran
var síðan sendur í vinnubúöir og í end-
urmenntun upp í s veit þar sem miUjón-
irmannalétust.
Endurfundir
Eftir að Schanberg kom tU Banda-
rUr janna ásótti hann mjög samviskubit
yfir þvi aö hafa orðið að skUja vin sinn
Pran eftir í Kampútseu. Hann reyndi
mikið til þess að hafa uppi á Pran og
eins og fyrir kraftaverk tókst honum
aö finna hann í ThaUandi eftir að Pran
haföi tekist aö flýja þangað eftir harö-
ræðið í Kampútseu. Var þaö fjóru og
hálf u ári eftir að Schanberg hafði orðið
aðyfirgefa landið.
Árið 1980 skrifaði Schanberg grein í
New York Times sem bar heitið The
Death and Life of Dith Pran þar sem
hann lýsti m.a. byltingu rauöu kmer-
anna sem þeirri blóðugustu og ógnar-
legustu'sem gerst hefði í nútímasögu.
Var greinin m.a. myndskreytt með
mynd af því þegar Schanberg og Pran
hittust í ThaUandi eftir sinn langa aö-
skUnaö. Kvikmyndaframleiðandinn
David Puttnam, sem líklega er þekkt-
astur fyrir að hafa framleitt óskars-
verðlaunamyndina Chariots of Fire,
las þessa grein og hreifst mjög af efni
hennar. Aður en hann hafði samband
við Schanberg sjálfan varöandi rétt tU
að kvikmynda söguna hitti hann fyrr-
verandi fréttaritara Sunday Times í
Phnom Penh sem hafði veriö viðstadd-
Þeir sem ætluðu að fjármagna mynd-
ina lögðu að Puttnam að ráða Paddy
Chayevsky sem handritahöfund og Sid-
ney Lumet sem leikstjóra og að fá
Dustin Hoffmann í hlutverk Schan-
bergs. Puttnam tók því illa og tilkynnti
að hann vildi fá handritahöfund sem
harin gæti verið í góðu sambandi við og
gæti einnig sett á blað hugmyndir hans
um hvernig kvikmyndin ætti aö vera.
Einnig tUkynnti Puttnam að hann hefði
jafnlítinn áhuga á aö vinna meö Dustin
Hoffman og hann heföi líklega sjálfur á
að vinna með honum því þeir höfðu
starfað saman við gerð myndarinnar
Agatha. Sá handritahöfundur sem
Puttnam hafði í huga var ekki jafn-
frægur og Chayevsky, en það var
Bruce Robinson. Hann hafði tveimur
árum áður skrifað kvikmyndahandrit
fyrir Puttnam þótt það hafi ekki orðið
að kvikmynd ennþá. Hann eyddi
tveimur og hálf u ári í að gera handritið
að The Killing Fields og byggði það
töluvert á viðtölum sem hann tók við
Schanberg og Pran. Þótt fyrsta upp-
kastið reyndist vera 170 blaðsíður
var Puttnam ekki ánægður. En með
lagni tókst honum að fá Robinson tU
þess að breyta handritinu í samræmi
við hugmýndir sínar.
myndina „Kvikmynd eftir Louis
Malle”.” Það var því Roland Joffe sem
hlaut hnossið. Þetta var hans fyrsta
kvikmynd í fullri lengd en áöur hafði
hann unnið heilmikið fyrir leikhús og
sjónvarp. í Joffe sá Puttnam leikstjóra
sem var tilbúinn aö brjóta odd af oflæti
sínu ef það yrði til góðs fyrir my ndina.
Kvikmyndataka hefst
Eftir að tekist hafði að útvega fjár-
magn (10,2 miUjónir punda) var hafist
handa við kvikmyndunina. Þótt flest
lönd í Asíu hefðu komið tU greina þá
varð ThaUand fyrir valinu. Þrjár meg-
inástæður lágu þar að baki. Landa-
mæri ThaUands lágu að landamærum
Kampútseu. Þar að auki höfðu nokkrar
kvikmyndir veriö teknar þar með góð-
um árangri. í þriðja lagi var her Thai-
lands, sem er vel búinn bandarískum
vopnum, tilbúinn aö hjálpa til við gerð
kvikmyndarinnar. Samt sem áður
uröu mörg ljón á veginum. Kvikmynd
eins og The Killing Fields f jaUaöi um
mjög viðkvæmt pólitískt efni sérstak-
lega í landi eins og Thailandi þar sem
ennþá er töluvert um ritskoðun. Aðeins
Góður
árangur
Myndin tókst í aUa staði mjög vel og
það sem sérstaka athygli vakti var
túlkun dr. Haing Ngor sem fór með
hlutverk Pran. Dr. Ngor er læknir að
mennt og hafði stundað lækningar við
herspítala í Phnom Penh þegar rauðu
kmerarnir réöust inn í borgina. Hann
haföi haldiö því leyndu aö hann væri
menntaður og tókst að flýja f jórum ár-
um síðar til ThaUands. Hann og níu ára
gömul frænka hans voru þau einu af
stórri fjölskyldu sem tókst að komast
Ufandi út úr landinu.
En hvað segir Puttnam um The Kill-
ing Fields? ,,Þú getur aðeins fram-
kvæmt verk eins og þetta ef þú hefur
tekiö miklu ástfóstri viö það. Fimm ár
af lífi mínu hafa farið í gerð þessarar
myndar. Þetta var verkefni sem gat
gefiö vel af sér eða sett mig á hausinn
og ég er ekki viss um að ég væri tUbú-
inn tU þess að endurtaka þessa áhættu
aftur. Eg er mjög stoltur af myndinni
en hún hefur tekið stóran hluta af
þrótti mínum. Þetta er í síðasta skipti
sem ég vil gefa svo stóran hlut af s jálf-
um mér í kvikmynd. ”
B.H.