Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.1986, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 9. ÁGIJST 1986.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plótugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð i lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Niðurgreitt hvalfjall
Eftir hraklega meðferð sjávarútvegsráðherra og rík-
isstjórnarinnar á hvalveiðimálinu situr þjóðin uppi með
eitt fjallið enn, hvalfjallið. Sjávarútvegsráðherra hefur
meira að segja hótað okkur, að við verðum að greiða
niður kjötið til að koma því ofan í refi og minka.
Sorglegt er að heyra leiðtoga stjórnarandstöðunnar
lýsa yfir, að myndun hvalfjalls á íslandi hafi verið
skásti kosturinn í stöðunni. Þannig hefur allt litróf ís-
lenzkra stjórnmála fyrst náð samræmi - í hreinu rugli,
rökfræðilegri endaleysu og fjárhagslegu tjóni.
Samkvæmt útkomunni, sem íslenzkir stjórnmálaskör-
ungar virðast innilega sammála um, fáum við nú eitt
fjallið til viðbótar við lambafjallið, mjólkurfjallið,
smjörfjallið og ostafjallið. Þar með munu skattgreiðend-
ur fá enn einn heimagerðan vanda til að glíma við.
Ef andstæðingum okkar úti í heimi tekst að nýta
heimsku okkar og ólán til fulls, fáum við líka fiskifjall
ofan á önnur fjöll, sem við höfum orðið okkur úti um.
Við erum nefnilega ekki búin að bíta úr nálinni, þótt
friður hafi verið saminn milli tveggja ríkisstjórna.
Ein fyrstu mistökin, sem okkar menn gerðu, voru að
vanmeta áhugamenn um bann við hvalveiðum. Okkar
menn hafa nú ítrekað þau mistök með því að líta svo
á, að bandarískir fiskkaupendur eða stjórnvöld muni
ekki láta undan frekari þrýstingi úr þeirri átt.
Næstu mistök okkar manna voru að knýja fram svo-
kallaðar vísindaveiðar 120 stórhvela, í stað þess að
sætta sig við orðinn hlut. Þótt stjórnarerindrekar geti
samið um slíkt í einhverju ráði, breytir það ekki afar
neikvæðu og hríðversnandi almenningsáliti í heiminum.
Þriðju og verstu mistök okkar manna voru að telja
sjálfum sér trú um, að orðalag um innanlandsneyzlu
þýddi í raun, að við gætum haldið uppteknum hætti og
selt þorra afurðanna til Japan. Ótrúlega einsýni og
þrjózku þurfti til að ímynda sér þetta. Og það var gert.
Afleiðingarnar eru nú komnar í ljós. Þeim 70% okk-
ar, sem samkvæmt skoðanakönnun studdu hinar
svokölluðu vísindalegu hvalveiðar, má nú vera ljóst,
að þau hafa þá stjórnmálaforingja, sem þau eiga skilið.
Þau geta byrjað, undir forustu þeirra, að éta hvalinn.
70% þjóðarinnar eiga skilið stjórnmálamenn, sem eru
svo rökfirrtir, að þeir blanda saman í einum málslið
stuðningi við svokallaða vísindastefnu, hvalnýtingar-
stefnu og jafnvel fiskifriðunarstefnu - og hafa loks
fengið niðurgreidda hvalfjallsstefnu í eðlilega útkomu.
Komið hefur fram, að hvalfjallið er ekki samkeppnis-
hæft á innanlandsmarkaði sem hráefni í lýsi, mjöl eða
refafóður. Það stafar einfaldlega af, að það er dýrara
en fiskúrgangur. En stjórnvitringar okkar geta hins
vegar reynt að láta það keppa við kjötfjallalambið.
Mátulegt væri, að þeir legðu saman í flokk sjón-
varpsmynda, þar sem þeir kenndu 70% landsmanna átið
og birtu þeim gagnlegar uppskriftir að hvalkjötsréttum.
Síðan gætu þeir reynt að skýra áhrif þessa áts á snæð-
ing annarra fjalla, sem þeir hafa komið upp.
Dæmigert fyrir íslenzka stjórnmálamenn er að hafa
reynt að skapa þjóðinni gróða með flóknum undan-
brögðum í hvalveiðum og sitja svo uppi með að hafa
bakað þjóðinni stórtjón. Táknrænt er, að stjórn og
stjórnarandstaða skuli einmitt vera sammála um rugl.
Þjóðin getur sjálfri sér um kennt. Hún hefur hlustað
á og lesið endemis þvæluna úr þessum mönnum á degi
hverjum án þess að hafa kennt til merkjanlegrar ógleði.
Jónas Kristjánsson
Fyrr á öldinni, eða undir lok þeirrar
síðustu, var gömul kona að leita sér
lífsfyllingar. Til að losa spennuna,
sem myndaðist milli hárrar þrár og
lágrar sjálfsvirðingar, ákvað hún að
yrkja rímu. Hún valdi Njálu að yrk-
isefrii og hóf síðan flugið með þessari
vísu:
Skegglaus var hann Njáll gamli
Hallgerður honum brigslaði.
Og hans líka sonum með
af þvi þeir voru tannslæmir.
í síðustu línunni kemur fram sér-
stæð kenning, - sú gamla hélt því
nefhilega fram að Hallgerður hefði
ekki kallað Njáls syni taðskegglinga
heldur tannskekklinga af því að þeir
hefðu haft skakkar tennur og eins
og fram kemur í vísunni rann henni
til rifja fruntaskapur Hallgerðar að
vera að gera grín að strákagreyjun-
um fyrir þetta. Á söguöld var enda
lítið um tannréttingar.
En ríman af Njáls sögu varð aldrei
lengri en þessi eina visa. Hið óblíða
umhverfi bókmenntalegrar kröfu-
hörku kæfði rímuna hennar í hlátra-
sköllum og sennilega hefur hún dáið
vansæl kona, að minnsta kosti
heyrðist ekki að hún hefði auðgað
bókmenntir þjóðarinnar með meiri
kveðskap.
En sagan um þessa bókmenntatil-
raun gömlu konunnar kemur oft upp
í hugann, raunar oftar en ég kysi.
Það er þegar ég fletti gestabókum
úti um land eða fyrir augu mér ber
miða sem festir hafa verið upp um
veggi á gististöðum eða jafrivel í
heimahúsum og á þessum miðum
getur að líta kveðskap sem ortur er
undir merkjum alveg nýrrar brag-
fræði. Ljóðstafir eru þar algjörlega
fyrir borð bomir og rím oft í meira
lagi skakkt. Þar að auki virðist
fylgja þessari tegund kveðskapar
undarleg tilhneiging til að umbreyta
merkingu tungumálsins þannig að
úr verður sorgleg markleysa. Ég
verð að játa að í seinni tíð fletti ég
með nokkurri gát gestabókum, sem
ég fæ í hendur, af ótta við að þessir
vanskapningar stökkvi á mig út úr
einhverri opnunni.
Skegglaus var hann Njáll gamli
Hallgerður honum brigslaöi.
Er þessi gamla kona gengin aftur
í öðru hverju húsi? Eru það von-
brigði hennar yfir mislukkuðum ferli
sem rímnaskáld sem tröllríða and-
legheitum ferðamanna svo að þeir
lyfta ekki penna öðruvísi en að mis-
þyrma móðurmálinu? Því að bragar-
hættimir em hluti af móðurmálinu
á nákvæmlega sama hátt og kenni-
myndir sterkra sagna eða aukafoll
fallorða.
Undanfarið hefur þó tekið átján
yfir þegar sjálft sjónvarpið okkar
hefur gengið fram í að útbreiða þessa
nýju ljóðmenningu. Eitt dæmi vil ég
tilfæra þar um en fullyrði þó ekki
að þau gætu ekki verið fleiri. í leik-
inni auglýsingu, sem á að beina
landsmönnum inn á réttar brautir í
sambandi við neyslu á Svala, þeim
góða drykk, stekkur fram leður-
klæddur, glæsilegur ungur maður
í talfæri
Ragnar Ingi
Aðalsteinsson
með kaskeiti og syngur ásamt öðrum
ljóð um ágæti framleiðslunnar hjá
Sól hf. Allt gott er um þetta að segja.
Auglýsingin er vel leikin, tónlistin
ljómandi áheyrileg og söngurinn
reglulega viðfelldinn eftir þvi sem
ég hef vit á. Bara ef textinn væri á
arabísku þá myndi ég ekki skilja
hann og þá væri dæmið gengið upp.
Eða hvað er að segja um þetta?
Þig langar að stökkva upp á næsta
stól
og skella i þig meira af sumri og sól.
Meira hefur mér ekki tekist að
læra af þessum texta, guði sé lof, og
hlífi því lesendum við að birta fleiri
ljóðlínur. Ég viðurkenni líka að þeg-
ar þessir ötulu og góðu listamenn
birtast á skjánum til að flytja þessi
ósköp finnst mér þeir líkjast manni
sem er í kjólfötum að moka flór með
herðablaði og ég sný mér undan og
gái til veðurs. Og svo mikið er víst
að eftir að þessi auglýsing hafði rót-
ast um í höfðinu á mér um nokkurt
skeið og tengt þar á órjúfanlegan
hátt rímuna af Njáls sögu og Svala
þá gafst ég upp og fór að drekka
kókómjólk.
Skegglaus var hann Njáll gamli
Hallgerður honum brigslaði.
Aumingja gamla konan - hún lifði
á röngum tíma. í dag hlyti hún margs
konar upphefð sem skáld fjölmiðl-
anna - fengi háar fjárfúlgur fyrir að
yrkja auglýsingatexta og engum
stykki bros.
í Snorra-Eddu segir frá þvi þegar
Óðinn náði í mjöðinn fræga sem
gerir venjulegt fólk að skáldum.
Mjöð þennan hafði hann drukkið
og flutti til Ásanna í maganum. En
Óðinn alfaðir var ekki þekktur fyrir
mjög heiðarlega viðskiptahætti. í
þetta sinn brá hann sér í amarlíki
til að komast undan löglegum eig-
anda mjaðarins og í ósköpunum
sendi hann aftur suman mjöðinn
rétt áður en hann komst í örugga
höfn. Þegar til Ásanna kom spjó
hann yfir þá miðinum og allir sem
af drukku urðu skáld. En þetta sem
fór hina leiðina - „það köllum vér
skáldfífla hlut“, segir Snorri. Og því
hefur verið trúað að leirskáldin svo-
kölluðu hafi fengið sinn skerf af þeim
hluta mjaðarins sem að aftan fór út
úr eminum. Um það hefur aldrei
verið deilt.
Hitt er svo annað mál að allt frá
dögum Snorra hafa bjartsýnir ís-
lendingar lifað í þeirri trú að það
hafi bara verið lítið brot af miðinum
sem aftur fór. í dag bendir ýmislegt
til þess að meirihluti hans hafi farið
þá leiðina og brátt muni þeir sem
þann hluta fengu rísa upp og yfir-
taka bókmenntimar. Því að þegar
nógu margir koma sér saman um
sömu vitleysuna þá er hún orðin
rétt. Senn mun þá koma að því að
við tökum öll undir með gömlu kon-
unni:
Skegglaus var hann Njáll gamli
Hallgerður honum brigslaði.
Hættum að gera okkur rellu út af
bragreglum, sagnbeygingum, fall-
beygingum, sögulegum hefðum og
þess háttar flækjum. Og þá liggur
ekki annað fyrir en stökkva upp á
næsta stól og halda áfram:
Og hans lika sonum með
af því þeir voru tannslæmir.
Þetta getur að lokum orðið hið
fegursta Ijóð ef við höfúm réttar við-
miðanir.