Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1986, Page 26

Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1986, Page 26
38 FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1986. Menning DuMtund og vökustarf Bókmenntir Örn Ólafsson „Blóði drifin fönn sker þögnina angar við rætur fólvans eins og liðin snerting við dauðann" Blóðug fónnin sker þögnina eins og hljóð, hún angar eins og blóm, við rætur fölvans, sem er þá líka eins og jurt - eða öllu heldur dettur manni ijall í hug í þessu sambandi. Hér virðist mér Margrét Lóa komin inn ó brautir surrealismans, en ár- maður þeirrar hreyfingar, André Breton, sagði að ljóðmynd væri þeim mun áhrifameiri sem hún tengdi fjarstæðari hluti. Því vitnuðu sur- realistar oft til orða Lautréamont um 1870: „fagurt eins og þegar saumavél og regnhlíf hittust af hend- ingu á líkskurðarborði". Meiningin er, að engin sjáanleg tengsl séu á milli þessara þriggja hluta, og tengsl þeirra höfði þá þeim mun meir til ímyndunaraflsins. En til þess þarf Margrét Lóa Jónsdóttir: Náttvirkió. Rugur, 1986, 32 bls. Þessi bók hefur að geyma rúm tutt- ugu ljóð, tæpur helmingur þeirra myndar ljóðabálk, Dagbók Alexíu. Auk þess eru í bókinni sex teikning- ar höfundar og tvær ljósmyndir. Þetta er önnur ljóðabók höfundar, en Glerúlfar hennar birtust í fyrra. Á henni var auðvitað byijendabrag- ur, sem eðlilegt er, en stöku sinnum kom einhver fegurð. Hér finnst mér minna af slíku, og í rauninni ekkert vel heppnað. Þvi kenni ég' um, að myndmál ljóðanna er sundurlaust, en umfram allt óljóst. Lítum á dæmi úr ljóðabálkinum Dagbók Alexíu: 6:15 Það var vorkvöld í mai. Jasmínblómin ilmuðu. Ég hafði misst allt. Allt sem ég áldrei hafði átt. Borgin var fögur og eggjandi þó að ófriður væri í aðsigi. Hann kvaddi með ódauðlega ljóðabók undir hendinni. Hvarf inn í óendanleg för og rispur eftir fölnuð blóm. Á meðan dvöldu augu mín í kjarrinu. Grimm af sorg. Hvers eðlis er það sem talandinn hefur misst, en aldrei átt? Hvemig eigum við lesendur að skynja það? Við hvað er augum talanda líkt? Rándýr? Þá þyrfti það að vera skýr- ara. Eins er með almennar yfirlýs- ingar svo sem að ófriður sé í aðsigi, og að ljóðabókin sé ódauðleg, þetta verður allt heldur fjarlægt. Þetta ljóð er bara hluti ljóðabálks, og mætti segja að þá sé ekki sann- gjamt að dæma það eitt sér. Raunar virðast mér önnur ljóð hans hafa sömu einkenni, og heildin þá líka. En lítum þá líka á stakt ljóð: Ljósaskipti yfir andlit þitt/fellur/mjúklega í huga mínum/birta og skuggi/til skiptis/gult myrkur í augað/rennur yfir ennið/vindhviða/leitandi/ sársauki/í logunum/á víxl/ LÍF/DAUÐI/FEGURÐ/ raunverulegt glimt/geymt eins og allt/rautt Margrét Lóa Jónsdóttir. Þetta byrjar vel og verður sér- kennilegt, „gult rnyrkur", sársauki eins og vindhviða. En undir lokin verður allt óljóst, svo sem „allt rautt", sértæku orðin í þriðju síðustu línu fá ekki hluttækt andsvar sem nægði til að gera þau eitthvað meira en almennar fiillyrðingar: LIF/ DAUÐI/FEGURÐ. ' Sundurleitt Ég sagði að myndmálið væri sund- urleitt, og við höfum hér séð dæmi þess i mótsögnum svo sem: „rispur eftir fölnuð blóm“, „gult myrkur“, og margt fleira mætti finna, t.d.: mynd hvers um sig að vera skörp. Til að fá þessi óvæntu tengsl fram, lögðu surrealistar sig fram um að setja vökuvitundina úr sambandi, svo dulvitundin réði ferðinni. Þeir skrifuðu þá drauma sína, féllu í leiðslu, skrifuðu til skiptis á blað sem brotið var yfir jafnharðan, svo að sá sem skrifaði hveiju sinni vissi ekki hvað stæði fyrir ofan, o.s.frv. Hráefni Það er útbreiddur misskilningur (sem ég er ekki að saka Margréti Lóu um) að með þessu sé komið eitt- hvað sem kallist surrealísk list. Að vonum finnst flestum slíkt heldur ógæfulegt. En þetta er bara surreal- ískt starf, afurð þess er aðeins hráefni í listaverk. Að vfsu úrvals- hráefni, því það er sótt í hugardjúp listamannsins, en ekki i dagblöðin eða klisjur almannaróms, en nú hefst úrvinnsla; úrfellingar, viðbætur og breytingar. Og þessi úrvinnsla er mikið vökustarf, þar sem reynir á hugvit listamannsins, þekkingu og þjálfun. Hann tengir sundurleitar ljóðmyndir saman á því sem virðist fljótt á litið vera aukaatriði, það eru hugrenningatengsl, hljómur orð- anna, og fleira af slíku tagi. Það hefur oft verð sagt að hvert listaverk þurfi að vera samræmd heild, og ég er á því að ljóð þurfi að hafa miðju, sem mismunandi þáttum þess er beint að. Þessi kjarni er kannski ekki orðanlegur beint, og ekki orðaður í ljóðinu, en hinir ýmsu liðir ljóðsins þurfa að orka saman til að útkoman verði áhrifarík. Þetta finnst mér ekki hafa tekist hjá Margréti Lóu, einstakir liðir ljóð- anna eru ekki skýrir, og því síður að þeir orki saman til áhrifa. Það væri fráleitt að ætlast til mik- illa listaverka af þeim sem er að byija sína þjálfun og er enn innan við tvítugt. Hitt finnst mér góðs viti, að Margrét Lóa hefur ekki stöðvast við það sem aflaði henni nokkurrar viðurkenningar í fyrstu bók, heldur sótt inn á nýjar lendur, og glímt við torleiði. Önnur þroskabraut er ekki til fyrir skáld, mér þykir hún hafa sýnt hæfileika, og vænti því árang- urs af henni - þótt síðar verði. ÖÓ. Má ég í fiang þér færa Má ég i fang þér færa: Hljómplata með lögum Selmu Kaidaións. Flytjendur: Kristinn Sigmundsson, Elisabet F. Eiríksdóttir, Jónas Ingimundarson, Elin Sigurvinsdóttir, Júlíus Vífill Ingvarsson, Guðrún Tómasdóttir, Ólafur Vignir Alberts- son. Upptaka: Halldór Víkingsson. Skurður Tape One. - Pressun: Alfa. Útlit umslags: Sigurþór Jakobsson. Umsjón: Björgvin Þ. Valdimarsson. Dreifmg: öm og Örlygur. Að vera dóttir dáðs tónskálds hlýt- ur að vera tvíbent fyrir konu sem fæst við að semja lög. Nógu erfitt eiga konur yfirleitt uppdráttar á þeim vettvangi þótt þær þurfi ekki að þola það að vera sífellt jafnað við einhvem sér náskyldan sem hlotið hefur náð fyrir eyrum þjóðar sinnar. Hver áhrif það hefur haft á Selmu Kaldalóns hef ég litla hugmynd um, en er ekki grunlaust um að mörgum hafi orðið það á að bera hana saman við foður hennar, manninn sem svo frábærlega kunni að fella tónhend- ingu að texta. Tónmál Selmu er á sinn hátt svo frábmgðið tónmáli föð- ur hennar aðsamanburður á yrking- um þeirra feðgina í tónum er nánast út í hött. En, að kunna vel að fella hendingu að texta er þeim þó sam- eiginlegt. Að skreyta með tónum Svo mjög bindur Selma yfirleitt línur sfnar textanum að lagið verður ljóð- inu oftast sem nærskorinn stakkur. Það er varla að hún leyfi sér nokk- um tíma að pijóna eitt eða neitt við og sýnir þannig ljóðinu fullkomna undirgefni og þjónustulund. Ég hygg Tónlist Eyjólfur Melsted að tilgangur Selmu með lagasmíðum sínum hafi verið að gefa ljóðunum fagran og vandaðan ramma í tónum, já eða skreyta þau með tónum, frek- ar en að skerpa drætti þeirra í nýju listaverki ljóðs og lags. Stundum finnst manni þessi hógværð hennar fullmikil þar sem hún hafi oft haft í haganlega gerðum steíjum sínum efnivið til annars og meira. En hóg- værðin er einkenni allra verka Selmu, jafrit laganna sem snotur- legrar skreytingarinnar sem prýðir framhlið plötuumslagsins. Valinkunnir listamenn sem gera sitt besta Til að flytja lög Selmu Kaldalóns á umræddri plötu eru fengnir valin- kunnir listamenn og þeir hafa allir sem einn lagt sitt besta af mörkum. Upp á milli þeirra er erfitt að gera en þó finnst mér fyrri hliðin með Kristni Sigmundssyni, Elísabetu F. Eiríksdóttur, Jónasi Ingimundarsyni og í einu tvísöngslagi með Elísabetu, Elínu Sigurvinsdóttur, hafa heil- steyptara yfirbragð og að því leyti betur heppnuð. Ekki af þvi að lögin séu betur sungin og leikin á þeirri hlið, (sem vitaskuld hlýtur að byggj- ast á afstæðu mati), heldur vegna þess að sú hlið myndar öllu sam- stæðari heild og að mínu mati veljast lögin betur í samræmi við eiginleika söngvaranna. Hvemig velja ætti öðmvísi held ég samt að hvorki ég né aðrir geti sagt um svo óyggjandi væri og víst er ekki í kot vísað þar sem Elín Sigurvinsdóttir, Júlíus Víf- ill Ingvarsson, Guðrún Tómasdóttir og Ólafur Vignir Albertsson em. Andrúmsloft mannlegrar hlýju Sameiginleg er öllum flytjendum, jafht söngvumnum sem meðleikur- unum báðum, sú einstæða alúð sem þeir leggja í flutninginn. Ekki svo að skilja að þetta fólk sé ekki vant að vanda til sinna verka, en sjaldan eða aldrei hefur alúðin verið jafn- auðfundin hjá þeim sem á þessari plötu, enda gefa lögin kannski tilefhi til þess. Og vönduiiin er jafnt til stað- ar í öðrum þáttum útgáfunnar svo að þar er gott samræmi á milli. Plat- an er öðrum þræði tónrænn bauta- steinn, reistur til minningar um Selmu Kaldalóns. Þessi bautasteinn miðlar áheyrandanum inntaki lag- anna sem hún samdi - þess tilgangs að skapa andrúmsloft mannlegrar hlýju í stofunní sem þau heyrast í. EM / ' ;>>(,»« Selma Kaldalóns

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.