Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1987, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 28. MARS 1987.
11
Hvað er eiginlega að ske?
Nú, þegar kjörtímabil ríkisstjóm-
arinnar er að renna sitt skeið á enda,
gætir vaxandi upplausnar og stjóm-
leysis í þjóðfélaginu.
Framhaldsskólamir hafa verið
lamaðir í tvær vikur. Illa horfir hjá
þeim nemendum sem stefna á loka-
próf í mennta- og fjölbrautaskólun-
um í vor. Véfi"éttarlegar yfirlýsingar
menntamálaráðherra þar að lútandi
em námsmönnum til lítils gagns.
Þá er framundan hreint neyðar-
ástand í heilbrigðiskerfinu vegna
kjaradeilna og uppsagna.
Á meðan horfumar á þessum mik-
ilvægu og viðkvæmu sviðum
þjóðmálanna dökkna dag frá degi
eyða stjómmálaforingjamir, einkum
í Sjálfstæðisflokknum, tímanum í
flokkspólitískar barsmíðar. Átök um
völd og framboð eiga hug þeirra all-
an. Einhvem tíma hefði af minna
tilefni verið gagnrýnt að foringjar
þjóðarinnar flytu sofandi að feigðar-
ósi.
Óánægt starfsfólk
Ríkið er tvímælalaust sá vinnu-
veitandi á íslandi sem býr við mesta
óánægju starfsmanna sinna. Undan-
farin ár hafa margir og oft fjölmennir
hópar ríkisstarfsmanna lýst með
ýmsum hætti óánægju sinni með
launakjörin án þess að þar hafi orð-
ið mikil breyting á.
Eftir þær breytingar á samnings-
og verkfallsrétti opinberra starfs-
manna, sem samþykktar vom af
stjómvöldum í fyrra, eiga einstakir
hópar nú mun hægara en áður með
að knýja á kröfur sínar með verk-
fallsboðun. Þá hafa lykilhópar í
heilbrigðiskerfinu gjarnan beitt hóp-
uppsögnum til þess að ná fram
kjarabótum. Sú ógn, sem nú steðjar
að heilbrigðiskerfinu, er sambland
af þessu tvennu: löglega boðuðum
verkföllum og skipulögðum upp-
sögnum lykilhópa í kerfinu.
Tvennt blasir við stjómvöldum:
Annars vegar að tryggja slíka lág-
marksþjónustu í heilbrigðiskerfinu
að almenningur bíði ekki skaða af
verulegri truflun á starfsemi sjúkra-
stofnana og hins vegar að marka
mun gleggri og markvissari stefnu í
starfsmannamálum en hingað til -
bæði að því er varðar kjaramálin
sjálf og skipulag opinberrar starf-
semi. Niðurstaða slíkrar endur-
skipulagningar og endurmats þarf
ekki endilega að leiða til aukinna
útgjalda.
Kannski þeir ráðherrar Sjálfstæð-
isflokksins, sem þessir mikilvægu
málaflokkar - kjaramál, menntamál,
heilbrigðismál - heyra undir, Þor-
steinn Pálsson, Ragnhildur Helga-
dóttir og Sverrir Hermannsson, megi
vera að því nú, þegar framboðsfrest-
ur er útmnninn, að sinna þessum
málum af meiri krafti en hingað til.
Það verður einfaldlega að gera þá
kröfu til ráðherra að þeir taki á þeim
vandamálum, sem brenna á þjóðinni
og undir þá heyra, í stað þess að
vera einvörðungu á bólakafi í valda-
baráttu og atkvæðaveiðum og það
þrátt fyrir að sjálf kosningabaráttan
sé að hefjast.
Löng vika
Harold Wilson sagði eitt sinn á
valdaferli sínum sem forsætisráð-
herra í Bretaveldi að vika væri
langur tími í pólitík. Það hefur sann-
ast hér á landi síðustu dagana.
Atburðarásin í Sjálfstæðisflokkn-
um hefur verið með ólíkindum
síðustu níu dagana. Jáyrði Alberts
Guðmundssonar við kröfum stuðn-
ingsmanna sinna um sérframboð
virðist á endanum hafa oltið á einu
örstuttu svari Þorsteins Pálssonar í
sjónvarpssal. Sé það rétt metið er
þar vafalaust um að ræða eina af-
drifaríkustu pólitísku setningu í
sögu Sj álfstæðisflokksins.
Hvað er eiginlega að ske?
Þannig spurði Albert Guðmunds-
son þegar hann kom til landsins
síðastliðinn laugardag og á honum
dundu spumingar fréttamanna um
afsögn og sérframboð. Þessi sama
spuming hefur heyrst af vörum
margra landsmanna nær daglega
síðan og jafnan af einhverju nýju
tilefni.
Mótsagnir
Ég ætla ekki að rekja gang Al-
bertsmálsins hér. Atburðarásin er
öllum kunn af stöðugum, sumir segja
yfirþyrmandi, fréttum í fjölmiðlum.
En nokkur orð um sumar þær
mótsagnir sem einkenna málið og
hljóta að vekja til umhugsunar.
Formaður Sjálfstæðisflokksins
hefur ávallt haft uppi þá meginskýr-
ingu á aðgerðum sínum í Alberts-
málinu að hann væri að fylgja eftir
ákveðnum kröfum um siðferði og
ábyrgð í pólitík.
Albert benti sjálfur á eina mót-
sögnina í þessum málflutningi - þá
að kröfur flokksformannsins um
pólitiskt siðgæði sjálfstæðismanna
þýddi annars vegar að Albert ætti
að láta af ráðherrastörfum þegar
nokkrar vikur væru eftir af kjör-
tímabilinu en hins vegar að leiða
flokkinn í Reykjavík eins og ekkert
heföi í skorist. Slík lausn var skiljan-
leg frá praktísku sjónarmiði en var
Laugardags-
pistill
Elías Snæland
Jónsson
aðstoðarritstjóri
í litlu samræmi við fullyrðingar um
siðferðislegar forsendur aðgerðanna
gegn Albert.
Það verður ekki nægjanlega und-
irstrikað að mjög skortir á viðunandi
pólitiskt siðgæði í landinu, þ.e. að
stjómmálamenn taki í verki afleið-
ingum gerða sinna. Það er því
fagnaðarefni ef úr verður bætt. En
til þess að einhver trúi því að slík
viðhorfsbreyting hafi átt sér stað hjá
stjómmálaforingjum verða þeir að
sýna það í verki að eitt sé látið yfir
alla ganga - einnig þá sem tilheyra
„flokkseigendum“.
Eftir þvi sem best verður séð hefur
foiysta Sjálfstæðisflokksins ekki
gert sömu siðgæðiskröfur til allra.
Þannig er ekki vitað til þess að
formaður Sjálfstæðisflokksins hafi
leitað eftir upplýsingum um það hjá
skattyfirvöldum hvort aðrir ráð-
herrar flokksins hafi á undanfömum
árum fengið athugasemdir frá skatt>
stjórum eða embætti ríkisskattstjóra
um vantaldar tekjur. Svo virðist sem
áhugi flokksformannsins á framtals-
málum þingmanna sinna hafi ein-
skorðast við Albert Guðmundsson.
Því aðeins að Þorsteinn Pálsson
hafi gert, eða muni gera, slíka könn-
un á skattamálum allra ráðherra og
þingmanna Sjálfstæðisflokksins, og
skýri frá því opinberlega, getur hann
sannfært almenning um að allir séu
jafnir fyrir siðferðisdómstólnum í
Valhöll.
Spurning um ábyrgð
Á síðustu misserum hafa komið
upp ýmis mál þar sem stjómmála-
menn heföu átt að axla pólitíska
ábyrgð og segja af sér vegna mis-
taka. En forysta Sjálfstæðisflokksins
hefur fram til þessa verið á öðru
máli.
Nærtækast er að nefna í því sam-
bandi þá stjómmálamenn sem bera
ábyrgð á hruni Útvegsbankans. Þar
var ekki um að ræða skattamistök
upp á einhver hundmð þúsunda
heldur beint fjártjón almennings sem
líklega nemur um eitt þúsund millj-
ónum króna. Milljarður í súginn af
almannafé. íslenskt þjóðfélag munár
um minna.
Enginn hefur verið gerður ábyrgur
fyrir þessu stórtapi. Ekki stjómend-
ur bankans. Ekki stjómmálamenn-
imir í bankaráðinu. Ekki ráðherra
bankamála. Enginn. Þetta er sann-
kallað tap án ábyrgðar.
Kannski verður útdeiling pólit-
ískrar ábyrgðar vegna milljarðsins
glataða næsta mál á dagskrá hjá
formanni Sjálfstæðisflokksins því
varla telst það ábyrgðarminna fyrir
stjómmálamenn að opinber stofrmn,
sem þeim er trúað fyrir, glati millj-
arði heldur en að láta undir höfuð
leggjast að telja afsláttargreiðslur
af viðskiptum fram til skatts?
Ný stefna í reynd?
Já, það bíða ýmis brýn verkefni
úrlausnar hjá formanni Sjálfstæðis-
flokksins ef hann ætlar að vera
sjálfum sér samkvæmur og gera
auknar kröfur til þingmanna og ráð-
herra um bætt pólitískt og fjármála-
legt siðferði og persónulega ábyrgð
á eigin gerðum. Ég er einn þeirra
sem hafa lengi talið mjög knýjandi
að í þessum efiium séu gerðar mun
meiri kröfur en nú er. Fram til þessa
hafa stjómmálamenn nefhilega farið
sínu fram án þess að bera á því
nokkra persónulega ábyrgð. Þeir
hafa notið vemdar flokka sinna og
foringja hvað sem á hefur dunið.
En það skal játað að enn sem kom-
ið er hef ég ekki sannfærst um að
hér sé virkilega um nýja stefnu að
ræða hjá forystu Sjálfstæðisflokks-
ins. Alltof margt bendir til þess að
mál Alberts sé aðeins undantekning
sem sanni gömlu regluna.
Gengi Albertsmanna
Það er augljóst hverjum sem sjá
vill og heyra að Albert Guðmunds-
son nýtur mikillar samúðar meðal
almennings.
Spumingin er hins vegar hvemig
sú samúð skilar sér í atkvæðum 25.
apríl næstkomandi.
Reynslan sýnir að framboð sem
verða til með þessum hætti - þ.e. að
vinsæll forystumaður hrekst úr rót-
grónum stjómmálaflokki og efriir til
sérframboðs - geta hæglega skilað
inn nokkrum þingmönnum. Flokkur
Hannibals Valdimarssonar fékk
þannig fimm menn kjöma og flokkur
Vilmundar Gylfasonar fjóra menn. í
báðum tilvikum var um framboð í
öllum, eða nær öllum, kjördæmum
að ræða.
Vegna þess hversu skammur tími
var til stefnu til að koma framboðum
á - einungis fáeinir dagar - tókst
Borgaraflokknum ekki að bjóða
fram í öllum kjördæmum.
Engu að síður þarf enginn að bú-
ast við öðm en að Albert Guðmunds-
son fari inn á þing og taki með sér
2-4 þingmenn.
Þetta fylgi mun hann að miklu
leyti taka frá Sjálfstæðisflokknum
en einnig frá öðrum flokkum. Það
lausafylgi, sem síðustu misserin hef-
ur laðast að Jóni Baldvini og
Alþýðuflokknum, mun að hluta til
fara yfir á Albert. Einnig má ætla
að Framsóknarflokkurinn minnki
enn við þetta nýja framboð sem mun
ekki heldur láta fylgi Alþýðubanda-
lagsins ósnert.
Það væri svo kaldhæðni örlaganna
ef atburðarás síðustu daga í Sjálf-
stæðisflokknum yrði til þess að
stefna í verulega hættu þingsætum
flokksformannanna Jóns Baldvins
og Steingríms Hermannssonar. Ann-
að eins gæti nú hæglega gerst á
þessum uppákomutímum í pólitík-
inni.
Elias Snæland Jónsson