Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1987, Blaðsíða 28

28
LAUGARDAGUR 28. MARS 1987.
Menning
Spáð í (tóna)spilin
Islensk kammer- og einleiksverk, hljóm-
plata í útgáfu íslenskrar tónverkamið-
stöðvar. ITM 5-06.
Flytjendur: Óskar Ingóllsson, Nora Korn-
blueh og Snorri Sigfús Birgisson.
Tónmeistari: Bjarni Rúnar Bjarnason.
Tæknimenn: Pálína R. Hauksdóttir og
Ástvaldur Kristinsson.
Kápa og bæklingur: Erlingur Páll Ingv-
arsson.
Skurður og pressun: Teldec Hamburg.
Það vakti töluverða athygli þeg-
ar Sigríður Einarsdóttir kynnti
Æfingar fyrir píanó eftir Snorra
Sigfús Birgisson sem innlagnar-
verk til að leiða unga, verðandi
píanista inn í undraheima þess sem
við köllum nútíma píanómúsík.
Þetta gerðist á námskeiði á þingi
norrænna tónlistarkennara og síð-
an hefur það setið býsna fast í
undirrituðum að þær séu náms-
gögn, fyrst og fremst. Nota bene -
úrvals námsefni. Svo fer sem oftar
að þegar einhver hlutur er góður
til ákveðins brúks þarf töluvert til
að menn komi auga á að hann geti
verið góður til annars líka.
Þá er auðvelt að fylgja
mynstrinu
Svo hefði líklega farið fyrir mér,
sem fleirum, að álíta Æfingar fyrir
píanó námsgögn og fátt umfram
það hefði Snorri Sigfús ekki leikið
þær inn á hljómplötu Islenskrar
tónverkamiðstöðvar. En á titil-
blaði verksins gerir hann grein
fyrir kveikjunni að því. Hana er
að finna í trompum Tarotspilanna.
Flestir þekkja þessi spil sem spá-
Nora Kornblueh, Þorsteinn Hauksson og Óskar Ingólfsson
spil en því má ekki gleyma að þau
eru líka (og kannski fyrst og
fremst) ætluð sem leiðarljós til
hugleiðslu. Ég skal játa að tæpast
hefði ég fundið þennan þátt inni-
halds Æfinganna af sjálfu sér. En
hafandi leiðbeiningarnar er mjög
auðvelt að fylgja mynstrinu.
Sama hver útgáfan er
Snorri Sigfús semur svítu sína við
enska útgáfu spilanna. Það gerir
ekki svo mikið til þótt táknmynd-
imar heiti svolítið öðrum nöfnum
í öðrum útgáfum spilanna, til dæm-
Tónlist
Eyjólfur Melsted
is sumum meginlandsútgáfunum,
þær ber allar að sama brunni. Það
skiptir til dæmis ekki öllu máli
hvort menn kalla spil númer eitt
Sjónhverfingu eða Töframann,
sautján Von eða Stjörnu eða tutt-
ugu Trompet eða Aeon.
Það er hreint makalaust að rekja
línur Æfinganna eftir myndum
spilanna. í þessu tilliti má kalla
þær lýsandi músík á sama hátt og
hermimúsík er kennd við hljóð. Ég
ætla ekki í þessum skrifum að
hætta mér út í lýsingar á spennu-
mælingum tónbila og því um líkt
(einfaldlega plássins vegna) en það
er óneitanlega skemmtileg dægra-
dvöl að spá í tóna-spilin með
Snorra Sigfúsi í hans frábæra leik
á plötu þessari.
Mergjaður leikur
Á hinni síðunni er magnað verk,
Tríó fyrir klarínettu, selló og píanó
eftir Hjálmar Helga Ragnarsson.
Fyrst verður fyrir manni hversu
krefjandi og torleikið tríóið er. Þar
úir og grúir af erfiðum tónbilum,
gripum og öðru af því taginu en
styrkleikabrigðin eru þó sá þáttur
sem hvað mest einkennir braginn
þegar til túlkunarinnar kemur.
Tríóið, sem verkið leikur á plöt-
unni, er skipað þeim Snorra Sigfúsi
Birgissyni, Óskari Ingólfssyni og
Noru Kornblueh. Leikur þeirra er
í einu orði sagt mergjaður. Þau
spila þetta torleikna verk með svo
miklum glaesibrag að við hlustun
fyllist maður undrun og aðdáun.
Um tileinkanir
Bæði bera verkin á plötunni til-
einkanir. Píanóæfingarnar tileink-
ar Snorri Sigfús Hreini Friðfinns-
syni. Það er rannsóknarefni út af
fyrir sig hver áhrif myndlistarmað-
urinn Hreinn hefur haft á íslenska
tónsköpun. Nægir að nefna að tvö
verk í þessum flokki útgáfunnar
eru helguð honum. Tríóið tileinkar
Hjálmar Helgi konu sinni. Tileink-
anir, sérstaklega ef þeim er beint
að frumflytjendum, orka oft tví-
mælis og hafa tilhneigingu til að
valda einokun, þótt óviljandi sé.
En tileinkanir af þessu tagi ættu
tæpast að valda því og sú frábæra.
framsetning sem þau hljóta á plöt-
unni ætti að vera hverjum leikanda
á viðkomandi hljóðfæri hvatning
til að glíma við þau.
-EM
Draumur hafineyju
Ragna Siguröardóttlr:
Stefnumót
Eigin útgáfa, 18 bls.
I þessu kveri eru sjö stuttar sögur
og fimm myndir, dúkristur, sýnist
mér. Sögurnar eru mjög stuttar,
hver tekur eina bls. eða hálfa aðra.
Ein sagnanna hefur áður birst mér
vitanlega, á þjóðveginum í Tímariti
Máls og menningar.
Flestar sögurnar líkjast þeirri
sögu í því að þær fara í hring, enda
á sömu aðstæðum og þær hófust,
lýst í sömu orðum. Við þetta eru
þó veigamikil tilbrigði.
Fyrstu og síðustu söguna segir
„ég“, kona, en í öllum hinum er
„hún“ sögusmiðjan, allt miðast við
vitund hennar, fáar aðrar persónur
sjáanlegar, yfirleitt ekki nema ein
í hverri sögu. Hér er því ekki mik-
ill munur á. Allar sögumar ein-
kennast af stuttum aðalsetningum,
eru eins og upptalning fullyrðinga.
En auk þess einkennast þær mjög
af myndrænum lýsingum. Stundum
er atburður í sögusmiðju, stundum
ekki, en yfirleitt ríkir í þeim of-
beldi og losti, sem fer ekki alfara-
leiðir.
Óhugnaðarmyndir
Nú verð ég víst að taka lesendum
vara fyrir því að ég er alls ekki
með neinar getsakir um persónu
skáldsins í því sem hér segir um
verk þess, skáldverk segja ekki
alltaf mikið um hana. Skáldið
vinnur með ímyndunarafli sínu úr
því sem það skynjar í umhverfi
sínu. Efist einhver um að losti og
ofbeldi einkenni umhverfi okkar
er honum bent á að skoða erlend
blöð í næstu bókabúð, eða líta inn
í vídeóleigu. En hitt er merkilegra
að Ragna vinnur úr þessu efni á
frumlegan hátt og vandar verkin.
Sagan á þjóðveginum vakti at-
hygli þegar hún birtist í Tímariti
Máls og menningar, kannski ekki
síst vegna þess að hún sýnir stúlku
fá fullnægingu með morði, hún
sníður höfuðið af vélhjólamönnum
og leggur við sköp sín. Og þessu
er lýst alveg kalt, í röð upplýsinga
um staðreyndir, ekki orð um til-
finningar stúlkunnar, en afsniðið
höfuðið sett í sögusmiðju með
myndrænni lýsingu (ég auðkenni
orðin sem einkum orka til þess):
„Augun voru opin og
hún lokaði þeim, strauk
gegnum þykkt ljóst hár-
ið, kyssti blíðlega ennið
og augnlokin. Hún sett-
ist niður á hvíta mölina.
Lagði höfuðið frá sér og
horfði á það. Hann var
ungur. Andlitið var slétt
og útitekið, örlítið frekn-
ótt. I hægra eyranu var
lítill gullhringur. Það
hvítnaði smám saman og
Bókmenntir
öm Ólafsson
á kinnarnar sló bláleit-
um fölva. Hún lagði
munn sinn við hálfopnar
varirnar. Bretti upp
kjólnum, setti höfuðið á
jörðina milli fóta sér og
þrýsti það létt með lær-
unum. Kinnarnar voru
svalar í hitanum. Hún
snerti sköp sín og færði
andlitið að. Hún gróf
hendumar í ljósu hárinu
og nuddaði opnum
börmunum við kaldar
varir hans.“
Einkennilegt blóm
meðal hafmeyja. Lýsing þeirra er
sérstæð og nákvæm. Þvi verður
eðlilegt að hún verður smám saman
yfirsterkari upphaflega raunveru-
leikanum, sem verður þá eins og
draumur hafmeyju. Hér finnast
mér undirtónar gefa sögunni
kjama, „hún“ nær kynferðislegu
sambandi við hafineyna, það er þá
væntanlega eiginleg ummyndun
lífs hennar til „áður óþekktrar
nautnar":
„Þær vom allar
hreistraðar. Sporðar
þeirra ljósgrænir, efri
hlutinn bleikur. Brjóstin
voru lítil og geirvört-
urnar varla greinanleg-
ar. Augun eins og í
fiskum, útstæð og augn-
lokin næstum gegnsæ.
Kringum munninn var
hreistrið örlítið þykkara
svo minnti á varir.
[...] Litur hafmeyjanna
varð aftur skærari þegar
þær blotnuðu. Ein þeirra
sat með einkennilegt
blóm í kjöltu sér. Stórt
og bústið lá það út-
spmngið á bleiku
hreistrinu. Varir eftir
varir opnuðust, þrútnar
af safa og sjó. Hún sá
að það var sæanimóna.
Það sem hana hungraði
í. Hver biti var saltur og
safaríkur. Hún át af áð-
ur óþekktri nautn. Södd
lagðist hún út af. Lág-
vært kurrið svæfði hana.
Hún vaknaði nakin.
Teygði úr sér á blautri
klöppinni og fann fyrir
hreistruðum líkömum
allt í kringum sig.“
Þetta „át“ er undirbúið í sögunni
með nýjum smekk á mat, sem mun
orka einkennilega á flesta meðal-
menn: „Hún var hungmð. Henni
datt í hug þang salt og safaríkt,
hrár fiskur mjúkur viðkomu og
bragðsterkur.“
Galdur
Fyrsta sagan er eins og inngang-
ur að þessum einkennilegu frá-
sögnum, „ég“ er þar að mála sig,
syngja og dansa, eins og hún sé að
fremja galdur. Þessari frásögn lýk-
ur á orðunum: „Ég er tilbúin".
Síðan hefst galdur skáldskaparins.
Síðasta sagan segir frá einkenni-
legum hlaupum sögumanns yfir
akur í sólskini, gegnum hvítt hús
inn í annað stærra, þar er allt gult,
einnig rúm, en í því afhjúpar tal-
andinn blámálaðan mann. Og með
litnum breytist allur tónninn í sög-
unni, í stað sólskins og kyrrðar
kemur um stund ógn og tryllingur:
„Hann reis upp til
hálfs. Hann var allur
blámálaður. Hann sá.
Ot á hafið dauðablátt
eins og hann. Óveður
geisaði hamslaust. Rok
og himinháar öldur.
Skipið sem velktist um
var líka blátt og konan
á þilfarinu engdist.
Sinaber líkami hennar
kipptist til í krampa-
teygjum, gamall og
visinn. Kjólinn var rif-
inn svo skein í blátt
hörundið. Sjórinn gekk
jafnt og þétt yfir þilfarið
og hún veinaði stöðugt
hljóðlaust, því öldu-
gangurinn yfirgnæfði
hana.“
Hér fer efnilegt skáld, svo sem sjá
má, og þyrfti að fá meiri útbreiðslu
en þessi 150 eintök, sem sjálfsagt
eru á þrotum.
ÖÓ
Onnur saga, í flæðarmálinu, rek-
ur draum konu um að hún sé á
Ragna Sigurðardóttir