Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1987, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 9. SEPTEMBER 1987.
Fréttir
Þorskastríð og hvaladeila
breyta viðhorfum tíl hersins
Skoðanakannanir sýna okkur,
hvaða áhrif þorskastríð og hvalveiði-
deilan hafa á afstöðu almennings til
þess, hvort hér eigi að vera vamarlið.
Þetta kemur í ljós, þegar við förum
yfir niðurstöður kannana allt frá 1968
til þessa dags. DV og fyrirrennarar
þess gerðu margar kannanir á við-
horfum til veru hins bandaríska hers.
Nú birtir tímaritið Þjóðlíf nýja könn-
un á þeirri afstöðu. Könnunin er gerð
á vegum Ólafs Þ. Harðarsonar, lektors
Félagsvísindadeildar Háskólans. Hún
sýnir að mikið hefur dregið úr fylgi
við herinn. Ástæðan er vafalaust deil-
an um hvalveiðina. Þai' finnst mörgum
Bandaríkjamenn sýna okkur yfirgang.
Þetta gerðist einnig í síðasta þorska-
stríði. Þá var jafhvel enn mjórra á
mununum milli fylgismanna og and-
stæðinga hersins en nú er. Mörgum
íslendingum fannst þá, að Bandaríkja-
menn styddu okkur síður en svo,
meðan nánustu bandamenn þeirra,
Bretar, sýndu okkur yfirgang. Þorska-
stríð voru 1952 og 1958, sem er fyrir
tíð skoðanakannana. Síðan hófst
þorskastríð við Breta 1973, þegar við
færðum landhelgi í 50 mílur. Annað
þorskastríð hófst 1975, þegar við færð-
um í 200 mílur, Lítum á niðurstöður
skoðanakannananna. Árið 1971 styðja
tveir af hverjum þremur vamarliðið,
af þeim sem afstöðu taka. Næsta könn-
un var 1976. Þá styðja aðeins um 51
prósent herinn á móti um 49 prósent-
um, þegar litið er á þá, sem taka
afstöðu. Þessi mikla breyting var tví-
Bandarískir hermenn á Keflavíkurflugvelli
mælalaust til komin vegna þorska-
stríðanna.
Það gerist einnig nú. í DV-könnun
1983 var fylgi við herinn enn á ný
komið upp í um tvo af hverjum þrem-
ur af þeim, sem tóku afstöðu. Nú eru
hlutföllin 55 gegn 45. Þetta er talsverð
breyting.
Fylgi vamarliðsins hefur oft verið
um tveir þriðju af þeim, sem tóku af-
stöðu. Það var öllu minna 1970, að
líkindum vegna þess að Bandaríkin
vora lítið vinsæl í heiminum vegna
klandursins í Víetnam. Viðreisnar-
stjóm var að ljúka ferli sínum hér og
erfiðleikar miklir.
- Sjá nánar um niðurstöður á meðal-
fylgjandi töflu og súluriti.
-HH
Niðurstöður skoðanakannana um fylgi við dvöl varnarliðsins. Þetta
eru kannanir DV og fyrirrennara þess og nú síðast könnun Ólafs Þ.
Harðarsonar lektors, sem birt er í Þjóðlífi.
1968 1970 1971 1976 1980 1983 Nú
Fylgjandi 57,0% 40,0% 53,0% 43,7% 53,8% 51,8% 39,0%
Andvigir 33,0% 33,0% 26,5% 41,7% 30,8% 29,7% 31,4%
Óákveðnir 10,0% 27,0% 20,5% 14,7% 15,3% 15,0% 27,8%
Svara ekki 3,5% 2,0%
í töflu, sem birt er í Þjóðlífi, er þeim sleppt, sem neituðu að svara
(2%) og þeim, sem sögðu „veit ekki“ (3%). Þeir eru taldir með í töfl-
unni hér og taldir óákveðnir, sem sögðu „veit ekki“.
Ef aðeins eru teknir þeir, sem tóku afstöðu í þessum skoðanakönnun-
um, verða niðurstöðurnar þessar:
1968 1970 1971 1976 1980 1983 Nú
Fylgjandi 63,3% 54,8% 66,7% 51,2% 63,6% 63,6% 55,0%
Andvígir 36,7% 45,2% 33,3% 48,8% 36,4% 36,4% 45,0%
Hvalveiðimálið veldur því að þeim fækkar, sem vilja hafa herinn.
Súluritið sýnir hlutföllin milli fylgismanna og andstæðinga þess, að hér sé varnarlið. Þar sést, hvernig þorskastríð
og hvalveiðideila hafa áhrif.

Vinir okkar í vestrinu
Bandaríkjaforseti hefur skrifað
íslendingum bréf. Það er auðvitað
ekki á hverjum degi sem Reagan
sest niður við hréfaskriftir til vina
sinna, enda varð uppi fótur og fit
hjá ríkisstjóminni og þingflokkamir
héldu sérstaka fundi til að lesa bréf-
ið frá Reagan. En verra var með
innihaldið vegna þess að Reagan var
ekki að segja frá heilsu sinni eða
draumförum heldur var hann að til-
kynna íslendingum að þeir mættu
ekki veiða hval. Það hefur nefhilega
staðið til hér á íslandi að veiða tutt-
ugu dýr það sem eftir lifir af hvala-
vertíðinni og þótti ekki mikið. En
vegna einskærrar umhyggju fyrir
hinum íslensku vinum sínum gaf
forsetinn sér tíma til að líta upp frá
önnum sínum heima fyrir og spyrja
samstarfsmenn sína í Hvíta húsinu:
hvemig er það með íslendingana?
Era þeir enn að óhlýðnast okkur
með því að veiða hvali? Og þá gat
einhver ráðgjafinn upplýst forsetann
um þessar tuttugu sandreyðar sem
meiningin var allra náðarsamlegast
að veiða.
Era mennimir orðnir vitlausir?
sagði forsetinn og má mikið vera ef
honum datt ekki í hug að senda flug-
móðurskipin frá Gulfflóanum hingað
á norðurslóðir. Aðrir vildu senda
tundurduflaslæðarana með flotan-
um enda er það alvarlegasta mál í
Hvíta húsinu þegar fslendingar
veiða hvali - jafnvel alvarlegra held-
ur en útistöðumar við franskeisara.
Við látum ekki fslendingana komast
upp með það sem þeir vilja gera sjálf-
ir, sagði Reagan. Við verðum að
hafa vit fyrir þeim, sagði hann og
færðist allur í aukana.
En Bandaríkjamenn era ýmsu
vanir og hafa langa reynslu af vin-
áttu sinni við íslendinga. Sérlegir
ráðunautar forsetans töldu óþarfa
að senda flotann. Það er nóg að
skrifa bréf sögðu þeir. íslendingar
era hræddir við bréf. Setja bréf í
póst og þá guggna þeir á stundinni.
Og það varð úr. Reagan sendi bréf-
ið og það fór eins og ráðunautamir
sögðu. íslensku ráðherramir lögðu
niður rófuna, skulfu af lotningu og
báðu um fund með þessari vinaþjóð
sinni sem er svo almennileg að senda
þeim bréf þegar fiskveiðamar ganga
út í öfgar. Auðvitað förum við ekki
að veiða sandreyðamar úr því að
Reagan er á móti því að við veiðum
sandreyðar. Bandaríkjamenn era
svo góðir við okkur. Þeir gera okkur
þann greiða að éta fiskinn okkar
ormétinn og þeir hafa tekið að sér
að vemda okkur fyrir illum öflum í
heiminum sem vilja skipta sér af
okkar innanlandsmálum.
Vináttan milli þjóðanna er traust.
Hún er gagnkvæm sem lýsir sér í
því að Bandaríkin gefa okkur ráð
og við förum eftir þeim. Bandaríkja-
menn segja til um hvort við megum
veiða hvali eða ekki og við látum
þá ráða því hvort við veiðum hvali
eða ekki. Þannig verða menn vinir.
Þannig treysta menn vináttuböndin.
Það er í rauninni alveg makalaust
hvað Bandaríkjamenn era góðir við
okkur. Svo skrifar Reagan okkur
prívat bréf sem sýnir að hann er
vakandi og sofandi yfir velferð okk-
ar. Þetta má ekki vanmeta og þetta
má ekki misvirða. Nú er um að gera
að vera hlýðinn og þægur svo að
Reagan verði ekki vondur og hætti
að vera vinur okkar. Hann gæti tek-
ið upp á því að hætta að borða
fiskinn og kalla vamarliðið heim.
Hvar stæðum við þá, aumir íslend-
ingar, sem eigum allt undir vinát-
tunni.
Steingrímur hefur ákveðið að hitta
Bandaríkjamennina sjálfur. Það
dugar ekki minna þegar vinir manns
era annars vegar. Það dugar ekki
að senda Steina og ekki Dóra vegna
þess að þeir gætu spillt vináttunni.
Forsetinn hefur óskað eftir fundi til
að koma vináttu sinni á framfæri
og Steingrímur ætlar að mæta fyrir
hönd þjóðarinnar til að taka við vin-
arkveðjunum.
Það er ekki á hverjum degi sem
sjálfur Bandaríkjaforseti skrifar Is-
lendingum bréf til að vara þá við að
spilla langvarandi vináttu út af tutt-
ugu sandreyðum. Það má heldur
enginn misskilja þessa umhyggju.
Forsetanum er annt um okkur en
ekki hvalina. Hann er að vemda
íslendinga en ekki hvalastofninn.
Þess vegna skrifaði hann bréfið.
Þess vegna setur hann á okkur við-
skiptabann. Þess vegna er banda-
ríski herinn með alvæpni á íslandi.
Vináttan er fyrir öllu.
Dagfari