Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1987, Síða 18

18
FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1987.
Erlendir fréttaritarar
Endurminningar
Beigmans jólabókin
Guniúaugur A. Jánsson, DV, Lundú
Lítill vafi leikur á því hver verður
jólabókin í Svíþjóð í ár. Þegar end-
urminningar leikstjórans Ingmars
Bergmans komu út í bókarformi í
haust höíðu dagblöðin slegist um
að fá að birta kafla úr bókinni.
Hlutskarpast varð Expressen, út-
breiddasta dagblað landsins. En
þrátt fyrir að blaðið hefði keypt
birtingarréttinn var það helsti
keppinautur þess, Aftonbladet,
sem varö fyrra til að birta endur-
sögn af innihaldi bókarinnar.
Blaðið hafði með einhverjum dul-
arfullum hætti komi'st yfir eintak
af handriti Bergmans og endur-
sagði innihaldið án þess að borga
krónu fyrir. Útgefendur íhuguðu
málaferli en hættu við þar sem
Aftonbladet haföi gætt þess að nota
aldrei beinar tilvitnanir í texta bók-
arinnar heldur einungis endursögn
með eigin orðalagi.
Gífurleg auglýsing
En þrátt fyrir að ekkert yrði úr
málaferlunum hlaut bókin gífur-
lega auglýsingu og segja kunnugir
að vafasamt sé að nokkru sinni
áður hafi bók hlotið jafnmikla aug-
lýsingu í Svíþjóö. í þessu tilfelli
þurftu útgefendumir engu að kosta
til. Fjölmiðlar kepptust um að segja
frá bókinni.
Það kæmi því mjög á óvart að
nokkur bók ætti eftir að veita bók
Bergmans verulega samkeppni.
Bók Gorbatsjovs, leiðtoga Sovét-
ríkjanna, er þó komin út hér í
Svíþjóð eins og svo víöa annars
staðar og hefur auðvitað fengið gíf-
urlega auglýsingu. Hún mun þó
tæpast ná til jafnstórs lesendahóps
og bók Bergmans. Útgefendur bók-
ar Gorbatsjovs segjast þurfa að
selja fjörutíu þúsund eintök til að
hafa upp í kostnað en eru ekki í
nokkrum vafa um að það muni tak-
ast.
Gott að fá bækur
Það sama gildir um Svía og ís-
lendinga að þeim þykir afskaplega
gott að fá bækur í jólagjöf ogbækur
eru því fyrirferðarmiklar í auglýs-
ingaflóðinu á jólamarkaðinum.
Talsvert ber á endurminningabók-
um og ævisagnabókum á sænskum
bókamarkaöi þó engan veginn sé
hægt að bera saman við íslensku
hefðina í þeim efnum. Af bókum
slíkrar tegundar, sem nú er á jóla-
markaðnum, má nefna allmargar
bækur um Olof Palme og tvær
bækur um Refaat El-Sayed, fiár-
málamanninn umdeilda, sem, eftir
aö hafa verið auðugasti maður Sví-
þjóðar og kosinn Svíi ársins fyrir
ótrúlegan árangur með fyrirtæki
sitt Fermenta, er nú skuldugasti
maður Svíþjóðar.
Bækur verðlaunahafa
Nóbelsverðlaunin í bókmenntum
vekja að sjálfsögðu hvergi meiri
athygh en hér í Svíþjóð og bækur
verðlaunahafa hvers árs eru jafnan
fyrirferðarmiklar á jólamarkaðn-
um. Svo er og í ár enda allmargar
bækur Josephs Brodskys þegar
komnar út í sænskri þýðingu.
Á barnabókamarkaðnum ber að
sjálfsögðu Astrid Lindgren höfuð
og herðar yfir alla keppinauta og
má búast við að svo verði jafnvel í
enn ríkara mæli í ár en áður. Átta-
tíu ára afmæh hennar er nýafstaðið
og var henni af því tilefni sýndur
margvíslegur sómi og fjölmiðlar
voru dögum saman uppfulhr af frá-
sögnum um líf hennar og umfram
allt um bækur hennar. Varla verö-
ur öh sú auglýsing tíl að draga úr
sölu á bókum hennar.
Kvarta undan samkeppni
Sænskir bóksalar hafa á undan-
fomum árum ahoft heyrst kvarta
undan samkeppni úr ýmsum átt-
um. Hafa sumir þeirra látið í ljósi
áhyggjur um að hefðbundin bók-
sala sé í hættu stödd í Svíþjóð.
Meðal annars hafi ýmis vöruhú-
Fjölmiðlar í Svíþjóð hafa keppst um að segja frá endurminningabók
Ingmars Bergmans sem liklegast verður jólabókin þar í ár.
sanna byrjað bóksölu í stórum stíl
á mjög lágu verði og hafa ýmsir
bókaklúbbanna náð gífurlegri út-
breiðslu sömuleiðis með bækur á
lágu verði.
En hvað sem því hður er ljóst að
staða bókarinnar er sterk í Svíþjóð
hvort sem hún er seld í venjulegum
bókaverslunum, á útsöluverði í
vöruhúsum eða í gegnum bóka-
klúbbana. Þrátt fyrir aukna
samkeppni frá sjónvarpi og mynd-
böndum er ljóst að staða bókarinn-
ar er sterk. Um það vitnar gífurlegt
framboö nýrra bókatitla á sænsk-
um jólamarkaði í ár.
AIKof margar bækur í Noregi?
Páll Vílhjálmason, DV, Osló:
Norðmenn telja sjálfa sig bókaþjóð. Það eru
ekki mörg ár síðan sagt var að landsmenn
skiptust í tvo hópa, annars vegar þá sem bún-
ir voru aö skrifa bækur og hins vegar þá sem
voru með bók í undirbúningi.
Staðhæfingin ber víðfrægri norskri sjálfum-
gleði vitni en gefur einnig til kynna að skrifaö
orð stendur sterkum fótum í landinu.
Á hverju ári kemur út slíkur fjöldi bókatitla
aö sumum þykir nóg um. Menningarritsfjóri
síðdegisblaðsins Dagbladet, sem sjálfúr er rit-
höfundur, segir i grein nýverið aö ahtof
margir bókatitlar séu gefnir út á ári hverju.
Menningarritstjórinn fékk snarlega svar frá
þekktum dálkahöfundi í Aftenposten þar sem
sagði aö það væri síður en svo aö of margar
bækur væru gefhar út í Noregi. Þvert á móti
mætti fjölga útgefnum titlum. Norskir rithöf-
undar gætu hvort eð er aldrei lifað af bóka-
skrifum einum saman og með heimsins bestu
rithöfundastyrkjum stæðist ekki sú röksemd
að draga skyldi úr fjölda titla til að útgefiiar
bækur seldust betur, sagði dálkahöfundur-
inn.
Bækur eru gefnar út jafiit og þétt árið mn
kring í Noregi. Þó koma fleiri titlar út á haust-
in en á öðrum árstímum. í haust eru þaö
einkum fræði- og heimildarrit sem hafa vakiö
athygh. Sagnfræðirit, eins og Mellon barken
og veden eftir N.J. Ringdal og Dagbok frá ein
rotnorsk nazist eftir E. Ulateig, Qaha bæði um
stríösárin 1940 tíl 1945. Ringdal skrifar um
hlutverk og störf norsku lögreglunnar á með-
an á hemámi Þjóðverja stóð og Ulateig reynir
að skýra þá merkhegu staðreynd að fleiri en
fimm þúsund Norðmenn gengu i þýska herinn
og börðust við hhö Þjóðvetja í striðinu.
Purpurafijartað heitir verðlaunabók sem
F. Skagen skrifaði í samstarfi viö ungan Norð-
mann sem var í bandaríska hemum og tók
þátt í Vietnamstríöinu. Bókin þykir lýsa vel
þvi helvíti sem stríð er.
Prentverk undir hverju joiatre
Haukur L. Hauksson, DV, Kaupmannahöfru
„Danir em ein bókelskasta þjóð í heimi.
Við emm rúmlega fimm milljónir og hér selj-
ast árlega um fjörutíu mhljón bækur eða um
átta bækur á mann. Það er ekki svo slæmt.“
Þetta eru orð fulltrúa tölfræðiþjónustu
bókaútgefenda í Danmörku. Hann bætir því
við að hluti bókaklúbbanna sé um fimmtán
th tuttugu prósent.
Eftir að hafa hringt hálfa Kaupmannahöfn
langsum og þversum náði ég í nokkra aðha
sem gátu sagt eitthvað um stöðu bókarinnar
í Danmörku og þá sérstaklega fyrir jólin.
Formaður félags bóksala sagði hefð vera fyrir
því að gefa bók í jólagjöf. Mætti fullyrða að
undir hveiju jólatré væri eitthvert prentverk.
Væri desember eða jólasalan afgerandi fyrir
bókamarkaöinn. Næmi sú sala allt að þriðj-
ungi ársveltunnar á bókum í Danmörku.
Bókaútgáfan væri mest á haustin og þá sér-
staklega á skáldskaparritum. Úgáfa fagbóka
væri hins vegar jöfn aht árið. Væru gefnir
út tíu þúsund titlar á ári og meðalupplag
venjulegrar innbundinnar bókar væri fimmt-
án hundruð th tvö þúsund eintök en stærra
ef um khju væri að ræða.
Hvað varðar framtíðina óttuðust bókamenn
ekki samkeppnina við aðra fjölmiðla, mynd-
bönd eða tölvusph. Yngri kynslóðin læsi
kannski minna og þá væri hlutur misgóðra
teiknimyndahefta dijúgur.
Hvað varðar verð danskra bóka þá kosta
þær í kiljuformi mihi 48 og 80 danskar krónur
og innbundnar mihi 200 og 400 danskar krón-
ur.
Vinsældalisti Pohtikens er umdehdur, með-
al annars þar sem hann segir aðeins hvað
fólk kaupir en ekki hvað það les. Þó þykir
hann ómissandi, ekki síst meðal bókaútgef-
anda og bóksala. Mest selda skáldsagan um
þessar mundir heitir Hvora höndina viltu?
eftir Vitu Andersen en hún skrifaði Haltu
kjafti og vertu sæt. Meðal svokallaðra „non-
fiction" bóka er árbókin Hver, hvað, hvar frá
Politiken efst og heimsmetabókin í öðru sæti.
Bók Gorbatsjovs er þar númer sex.
Haustbækur í stað jólabóka
Brynhildur Ólaísdóttir, DV, Spáni:
Þó Spánn eigi sér langa og merki-
lega bókmenntasögu að baki þá eru
Spánveijar ekki mikh bókaþjóð nú á
dögum. Samkvæmt nýlegri skoöana-
könnun vikublaðs nokkurs kýs um
helmingur þjóðarinnar að eyða frí-
tíma sínum fyrir framan sjónvarpið
en lestur bóka kemur í íjórða sæti
vinsældalistans. Þessi könnun sýnir
að þrátt fyrir sína fomaldarfrægð
lesa Spánveijar minna en velflestar
aðrar Evrópuþjóðir.
Það er aðahega tvennt sem veldur
þessu, borgarastyijöldin og Franco,
því enn hefur Spáni ekki tekist að
ná sér upp úr því bókmenntalega
gati sem þjóðin datt ofan í undir ein-
ræðisstjóm Francos. Þegar borgara-
stýijöldin braust út á Spáni árið 1936
var þjóðin á hápunkti listaferils síns
og rithöfundar eins og Federico
García Lorca, Miguel de Unamuno
og Vahe-Inclán gerðu garðinn fræg-
an. Meiri hluti Usta- og gáfumanna
Spánar tók afstöðu gegn Franco og
flúði í úfiegð en stríðinu lauk þó með
því að sumir, eins og th dæmis Lorca,
vom drepnir. í þijátíu og sex ár, eða
á meðan einræðistími Francos stóð,
var Spánn því að mestu leyti rúinn
rithöfundum enda ritfrelsi takmark-
að.
Hröð uppbygging
Þegar litið er th ahs þessa er ótrú-
legt hve hröð uppbygging hefur átt
sér stað á bókmenntasviðinu á þeim
tólf ámm sem liðin em frá því að
Franco fór undir græna torfu. Spánn
býr nú yfir töluverðu úrvah ungra
rithöfunda sem lofa góðu um fram-
tíðina auk þess sem eldri rithöfundar
hafa náð miklum vinsældum.
Bókaútgáfa Spánveija er nokkuð
jöfn aht árið um kring ef undan er
skhið sumariö því þá leggst að jafn-
aði öh útgáfustarfsemi niöur. Hér er
því ekkert sérstakt jólabókaflóð enda
setja Spánveijar ekki jafnaöarmerki
á mihi bóka og jóla eins og íslending-
ar gera svo gjaman. Spánveijar tala
frekar um haustbækur en jólabækur
og eiga þá við þær bækur sem gefnar
era út fyrst eftir sumarhléið.
Suður-amerískir vinsælir
Suður-amerískir höfundar njóta
mikiha vinsælda meðal Spánveija og
skipa þeir mörg sæti á hstanum yfir
tuttugu mest seldu bækurnar á Spáni
í nóvember. Isabel Ahende trónar th
dæmis í fyrsta sæti með bók sína Eva
luna. Hlutur spænskra rithöfunda á
þessum hsta er frekar lítih eða aðeins
sex af tuttugu.
í áttunda sæti hstans er bókin 377,
efniviður hetju, 377 a, madera de
héroe, eftir Miguel Dehbes, gamla
kempu úr borgarastríðinu. Bókin,
sem gerist í Kastihuhéraði og fjallar
um dreng sem elst upp á striösámn-
um, hefur fengið ipjög góða dóma
gagnrýnenda og er talin besta bók
höfundarins hin síðari ár.
Ekki er hægt að segja sömu sögu
um bókina í níunda sæti hstans, Leit-
irta að einhymingnum, la Búsqueda
del unicornio, eftir Juan Eslava.
Bókin, sem er fyrsta skáldsaga
Eslavas, hefur fengið verðlaun út-
gáfufyrirtækisins Planeta og selst
grimmt þó svo að gagnrýnendum
finnist ekki mikiö th hennar koma
og segja hana langdregna og leiðin-
lega. Femando Femán-Gomez, einn
frægasti leikari Spánar, fær einnig
slæma útreið gagnrýnenda fyrir bók
sína Hin slæma ást, el Mal amor.
Fjallar hún um prest nokkum sem
lokar sig inni í klaustri til að skrifa
bók um hættur ástarinnar. Bókin
fékk eigi að síður önnur verðlaun
Planeta og selst vel.
Hinn spænski Simenon
Einn vinsælasti rithöfundur Spán-
ar nú á dögum er Manuel Vázquez
Montalbán. Maðurinn sem skapaði
hinn spænska Simenon, inspector
Pepe Carvalho, árið 1970. Bækumar
um Carvalho em nú orðnar fjöl-
margar og nýjasta afurðin á því sviði
nefnist Árásin í konungsgaröinum
og fleiri svívirðhegar sögur. Einnig
er nýkomið út leikrit eftir hinn fjöl-
hæfa Antonio Gala sem af mörgum
er tahnn besti leikritahöfundurinn
eftir borgarastyrjöldina.
Af öðmm þekktum höfundum, sem
sent hafa frá sér bækur nú fyrir jól-
in, má nefna Francisco Pino með
nýja ljóðabók, José Maria Pulpenzu,
ungan höfund sem fengið hefur frá-
bæra dóma fyrir verk sín og blaöa-
manninn Fernando Savater sem í ár
Rithöfundurinn Isabel Allende trónar
í fyrsta sæti á vinsældalistanum á
Spáni. Myndin var tekin er blaða-
maður DV ræddi við rithöfundinn í
september í tilefni bókmenntahátíð-
ar. DV-mynd GVA
sendi frá sér barnabók. Ekki má
heldur gleyma aö minnast á Luis
Mateo Diez sem nýlega skaust fram
á sjónarsviðið með bók sinni Upp-
spretta aldursins, la Fuente de la
edad, og hlaut fyrir bæði gagnrýn-
endaverðlaun og bókmenntaverð-
laun Spánar árið 1987.