Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.1988, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 1988.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Glannafengið ævintýri
Fiskeldismenn kenna stjórnvöldum um offramleiðslu
laxaseiða. Þannig virðast þeir líta á ríkið sem stóra bróð-
ur. Að því leyti er hugarfar þeirra ekki hið sama og
annarra framkvæmdamanna, sem hafa hhðsjón af
markaði, þegar þeir hefjast handa eða stækka við sig.
Fiskeldismenn segjast fyrir löngu hafa sent land-
búnaðarráðuneytingu upplýsingar um, að framleidd
yrðu í ár tólf mihjón laxaseiði í stað þeirra sjö mihjóna,
sem tahð var unnt að koma í lóg. Þessum upplýsingum
hafi verið stungið niður í skúffu í ráðuneytinu.
Ekki er auðvelt að skhja, að það eigi að vera mál
stjórnvalda, hvort menn hagi sér skynsamlega eða
óskynsamlega í einhverri atvinnugrein, nema greinin
sé landbúnaður, þar sem menn hafa leyfi stjórnvalda
th að offramleiða á kostnað neytenda og skattgreiðenda.
Löngum hefur verið undrunarefni áhorfenda, hvern-
ig fiskeldi hefur getað blómstrað hér á landi, þótt flestir
fiskeldismenn hafi eingöngu treyst sér th að framleiða
seiði handa öðrum til fóstrunar. Hefur oftast verið treyst
á, að Norðmenn keyptu afganginn af seiðum ársins.
Óráðlegt er að byggja nýja atvinnugrein á þeirri for-
sendu, að Norðmenn kaupi offramleiðsluna. Þeirra
menn vilja sjálfir útvega seiðin, ef þeir geta, og fá áreið-
anlega forgang umfram íslenzka fiskeldismenn, ef á
þarf að halda. Þeir fá vernd síns landbúnaðarráðuneytis.
Einhvern tíma hljóta íslenzku seiðamihjónirnar að
eiga að verða að stórum matfiski, sem fari á borð neyt-
enda. Fáir hafa lagt út í slíka framleiðslu, enda virðast
tekjur vera seinteknari í henni en í skjótræktuðum seið-
um. Einnig þarf þá að hugsa dæmið aha leið th neytenda.
Thraunir íslenzkra fiskeldismanna th útflutnings á
laxi hafa gengið misjafnlega. Á fiskmarkaðinum í New
York hefur íslenzkur eldislax fengið hættulegt óorð fyr-
ir að vera hnur og hreisturskemmdur. Hann hefur selzt
þar á lægra verði en eldislax frá öðrum löndum.
Fiskeldismenn hafa ekki komið sér upp neinu sameig-
inlegu gæðakerfi th að tryggja lágmarksgæði í útflutn-
ingi. Aðeins þijár vinnslustöðvar í landinu standast
kröfur Bandaríkjamanna, en laxinn er unninn hér við
frumstæðar aðstæður í tíu vinnslustöðvum öðrum.
Fiskeldismenn þurfa að gera sér grein fyrir, að er-
lendis er lax markaðsvara eins og annar fiskur. Þar
verður að heyja baráttu við mikið framboð af laxi frá
erlendum aðhum, sem hafa aflað sér nákvæmrar þekk-
ingar á þörfum neytenda á hinum og þessum stöðum.
Hér virðast fiskeldismenn hafa hugsað eins og gert er
í landbúnaðinum. Þeir heQast bara handa með gassa-
gangi við að ffamleiða seiði. Ekkert er unnt að spá um,
hvort einhverjir vhji kaupa seiðin og enn síður, hvort
einhverjir vhji um síðir borða fullvaxinn laxinn.
Fjárfesting í fiskeldi nemur nú 3,5 milljörðum króna
hér á landi. Th að verja þessa fjárfestingu hefur ríkið
ákveðið að bjarga guhæðismönnum fiskeldisins fyrir
horn með því að lána þeim 800 mhljónir króna th að
koma offramleiðslu seiða í framhaldseldi innanlands.
Síðan má búast við árlegu upphlaupi út af erfiðleikum
við að koma seiðum ársins í verð. Eftir um það bh tvö
ár hefst svo nýtt árlegt upphlaup út af erfiðleikum við
að koma fuhvöxnum laxi ársins í verð. Eiga íslenzkir
skattgreiðendur að taka aht þetta á bakið?
Senn þarf að finna skynsamleg mörk á fyrirgreiðslu
þjóðarinnar við grein, sem rambar glannalega milh
ævintýralegra möguleika og ævintýralegrar óráðsíu.
Jónas Kristjánsson
„Engin ríkisstjórn getur setið í trássi við vilja meirihluta þingsins," segir hér.
ar ásamt forseta íslands.
- Ríkisstjórn Þorsteins Pálsson-
Vaklsvið
fbrseta íslands
Svar við kjallaragrein Kjartans Jónssonar 7. júní sl.
I kjallaragrein sinni um hlut-
verk forseta Islands telur Kjartan
Jónsson upp ýmsar stjómarskrár-
greinar um verksvið forseta. Síðan
segir hann: „Þetta er lýsing á tals-
vert öðruvísi hlutverki en við höf-
um átt að venjast hingað til.“ Síðan
segir hann: „Enn ein kreddan varð-
andi forsetaembættið er að það eigi
að vera ópólitískt og hlutlaust."
Ekki verður annað sagt en að
greinarhöfundur fari mjög villur
vegar í skrifum sínum því hann
gleymir þeim ákvæðum stjómar-
skrárinnar sem segja mest um
valdsvið forseta íslands, nefnilega
13. gr. og 14. gr. stjómarskrárinnar.
Ráðherra framkvæmir
vald forseta
í 13. gr. stjskr. segir m.a.: „Forset-
inn lætur ráðherra framkvæma
vald sitt“ og í 14. gr. stjskr. „Ráð-
herrar bera ábyrgð á stjórnarat-
höfnum öllum“.
Samkvæmt framansögðu á ráð-
herra að framkvæma vald forseta.
í því felst m.a. að ráöherra tekur
ákvarðanir um samninga við önn-
ur ríki, um framlagningu stjómar-
frumvarpa, útgáfu bráðabirgða-
laga, embættisveitingar, sakarupp-
gjöf o.fl. 13. gr. stjskr. leiöir einnig
til þess að ráöherra tekur ákvörðun
um að stefna saman Alþingi og
þingslit.
Allt það sem að framan er nefnt
gerir ráðherra í nafni forseta ís-
lands. Af þeim sökum kemur sú
staða upp að formlega séð gerir
forseti Islands framangreint þótt
hann taki engar ákvarðanir í því
sambandi.
Ekki er hægt að útiloka að teknar
séu ákvarðanir í nafni forsetans
sem kynnu að vera löglausar og
stórlega ámælisveröar. Þá vaknar
sú spuming hvort forsetinn verði
gerður ábyrgur fyrir slíku þótt
hann hafi ekki tekiö neinar ákvarð-
anir þar um.
Þessu er svarað í 14. gr. stjskr.
þar sem skýrt kemur fram að for-
setinn ber enga ábyrgð á stjómar-
athöfnum heldur ráöherra. Þar
kemur fram að Alþingi getur kært
ráðherra fyrir landsdómi vegna
embættisreksturs þeirra.
Væri algjörlega óviðunandi
Það sem nú hefur verið nefnt sýn-
ir að forseta er hvorki ætlað að
taka ákvarðanir um stjórnarat-
hafnir né bera ábyrgð á þeim. Ef
það er rétt að Sigrún Þorsteins-
dóttir hafi hugsaö sér að komast í
forsetastól til að taka að sér fram-
kvæmd stjómarathafna þá væri
forseti að taka sér vald sem hann
hefur ekki. Slíkt hefur hingaö til
verið kallað valdarán og vona ég
að forsetaframbjóðandinn hafi
ekkert slíkt í huga.
KjaHariim
Einar Gautur
Steingrímsson
hdl.
E.t.v. hefur Sigrún Þorsteinsdótt-
ir hugsað sér aö forseti taki upp á
því að neita ráðherra um að fram-
kvæma stjórnarathafnir í nafni
forseta ef forseta líka þær ékki.
Slíkt myndi aðeins leiða til þess að
ráðherra ætti ekki annarra kosta
völ en að segja af sér eins og nú
verður komið að.
í fyrsta lagi gæti ráðherra ekki
staðið í einhverjum hrossakaupum
viö forseta um efni stjómarathafna
því það væri algerlega óviðunandi
fyrir ráðherra að bera alla ábyrgð
á stjómarathöfnum en þurfa að
breyta þeim til samræmis við vilja
aðila sem enga ábyrgð ber á þeim.
í öðru lagi hefur það farið fram
hjá stuðningsmönnum Sigrúnar
Þorsteinsdóttur að íslendingar búa
við þingræöi. Það felur í sér að ráð-
herra sætir eftirliti þingsins en
ekki forsetans. Það væri því alveg
óhugsandi fyrir ráðherra og gegn
tilætlun stjómarskrárgjafans ef
forseti ætti að skipta sér af gerðum
ráðherra en ráðherra eigi síðan að
standa einn ábyrgð á þeim fyrir
þinginu.
í þriðja lagi getur ríkisstjóm og
Alþingi ekki staðið í því að þurfa
sífellt aö fá leyfi forseta til að haf-
ast að en eiga síðan að standa kjós-
endum reikningsskil gerða sinna.
Þetta þrennt, sem nú hefur verið
nefnt, leiðir til þess að ef forsetinn
ætlar að fara að hafa afskipti af
gerðum ráðherra ætti ráðherrann
og reyndar öll ríkisstjómin vart
annarra kosta völ en að segja af
sér. Eftir það stæði forseti uppi með
landið án ríkisstjómar án þess að
honum væri unnt skipa nýja eins
og nú verður komiö aö.
Áhrif en ekki ábyrgð
Þingræðið sem Islendingar búa
við veldur því að enginn ríkisstjórn
getur setiö í trássi við vilja meiri-
hluta þingins. Ef ríkisstjóm, sem
nyti stuðnings meirihluta þings,
yrði að segja af sér vegna deilna
við forseta þá væri ekki þingmeiri-
hluti fyrir annarri. Slíkt gæti að-
eins leitt til þess að annaðhvort
yrði forsetinn að fara frá eða að
rjúfa yrði Alþingi og boða til nýrra
aíþingiskosninga.
I stuttu máli sagt má segja að
völd forseta felist í því að hann
getur haft talsverð áhrif við mynd-
un ríkisstjórna. Hann getur lagt
lagasetningar í dóm þjóðarinnar
með því að neita að skrifa undir lög
(lögin taka samt gildi til bráða-
birgða) en forseta er algerlega fyr-
irmunað að skipta sér af gerðum
ríkisstjómar að öðru leyti, enda ber
hann enga ábyrgð á þeim.
í þessari, grein hef ég reynt að
fara nokkrum orðum um valdsviö
forseta skv. stjómarskránni vegna
þess mikla misskilning sem um
þetta ríkir. Það má aftur á móti
deila um hvort núverandi fyrir-
komulag sé heppilegt eða ekki. Vel
má hugsa sér að stjórnarskránni
yrði breytt þannig aö embætti for-
sætisráðherra yrði lagt niður og
forsetinn myndi sjálfur fara með
vald sitt og bera ábyrgð á stjómar-
athöfnum. í slíkum tilfellum
myndu smám saman skapast
ákveðnar samskiptavenjur milli
þings og ríkisstjórnar sem ekki
þyrftu að vera erfiðara viðfangs-
efni heldur en þær málamiðlanir
sem nú þekkjast í þingflokkum og
milli þingfloídca. Má m.a. benda á
aö Bandaríkjamenn búa við ekki
ósvipað stjómarfyrirkomulag.
Hvað sem öllu líður er ég þess
eindregið hvetjandi að Kjartan
Jónsson og stuðningsmenn Sigrún-
ar Þorsteinsdóttur tækju sig til og
læsu stjómarskrána betur áður en
farið er að básúna alls konar vit-
leysu yfir þjóðina.
Einar Gautur Steingrímsson
„Vel má hugsa sér að stjórnarskránni
yrði breytt þannig að embætti forsætis-
ráðherra yrði lagt niður og forsetinn
myndi sjálfur fara með vald sitt og bera
ábyrgð á stjórnarathöfnum.“