Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.1988, Blaðsíða 34

.MÁNUDAGUR 11. JÚLÍ 1988.
4fi
Lífestm
Hermannaveiki:
Útbreiddari hér en ann-
ars staðar í heiminum
Alls hafa fimm einstaklingar látist
af völdum hermannaveiki hér á
landi frá 1985. Auk þess hafa þrír
sýkst. Grunur leikur á að fleiri
hafi fengið veikina án þess aö stað-
festing hafi fengist.
Líkur benda til að hermanna-
veiki sé óvíða í heiminum jafnút-
breidd og hér á landi. Til saman-
burðar má taka Bretland, þar búa
56,5 milljónir manna. Þar í landi
greindust 27 tilfelli á árinu 1987. Á
þessu ári hefur verið talað um far-
aldur en rnn miðjan maí höfðu 33
greinst með veikina auk þess sem
grunur lék á að 78 hefðu fengið
sjúkdóminn.
Hér á landi búa 247.300 manns og
eins og áður sagði hafa greinst hér
8 tilfelli síðan 1985. Ef þessar tölur
eru bomar saman viö fiölda sýktra
í Bretlandi á árinu 1987 kemur í
ljós að hermannaveiki er um það
bil 30 sinnum algengari hér á landi.
Þeir sem létust af völdum her-
mannaveiki hér á landi dvöldu á
þremur sjúkrahúsum, Landspíta-
lanum, Landakotsspítala og Vífils-
staðaspítala.
Hermannaveikibakteríuna er víða að finna í umhverfi manna, einnig á
sjúkrahúsum.
„Það er því fyllsta ástæða til að
reyna eins og kostur er að halda
bakteríunni 1 skefjum. Sóttkveikj-
an er hitaþolin, þó er heita vatnið
hér á landi þaö heitt að hún þrífst
ekki í heitavatnskerfinu. Það sem
reynst hefur best í baráttunni gegn
bakteríunni er að hleypa heitu
vatni í gegnum kaldavatnskerfi
sjúkrahúsanna. Það hefur verið
gert á Landakotsspítala, Landspíta-
lanum og Vífilsstöðmn. Við vitum
ekki hversu langan tíma er hægt
að halda bakteríunni í skefjum með
þessum aðgerðum. Það gæti verið
allt frá nokkrum vikum og upp í
nokkra mánuði. Það er því nauð-
synlegt að fylgjast vel með hver
þróunin verður á þessum sjúkra-
húsum," segir Ólafur.
rannsókna var að um það bil þriðji
hver einstaklingur hafði myndað
mótefiú gegn hermannaveiki.“
Þriðju rannsóknina framkvæmdi
Ásgeir Haraldsson læknir en hann
kynnti niðurstöður hennar á þingi
norrænna bamalækna sem haldið
var í Reykjavík fyrir skömmu. Á
hálfu ári, veturinn 1985-1986, vom
400 böm á aldrinum 1 mánaða til
12 ára mótefnamæld er þau vom
lögð inn á Landakotsspítala. 22%
þeirra reyndust hafa mótefni gegn
hermannaveiki en mjög sjaldgjæft
er að böm innan þriggja ára sý-
kist. Hlutfallstalan hækkaði síðan
upp í 30% í aldurshópnum 4-12 ára.
Áf rannsókninni má því ráða að
sýkillinn, sem veldur hermanna-
veiki, sé útbreiddur í neysluvatni
og jarðvegi á suðvesturhomi lands-
Ekki hættulegt að ins.
Nýuppgvötvaður sjúkdómur
Ekki em nema 12 ár síðan her-
mannaveikibakterían var greind í
fyrsta skipti í Bandaríkjunum. Þó
ber fræðimönnum saman um að
hún sé síður en svo ný af nálinni.
Raunar er talið að sýkillinn hafi
fylgt mannkyninu frá örófi alda.
Hermaxmaveiki er afbrigði af
lungnabólgu. Meðgöngutími veik-
innar er óþekktur en þó telja menn
að einkennin komi í ljós 2-10 dög-
um eftir smit. Fyrstu einkennin em
hiti, höfuðverkur, skjálfti og
vöðvaeymsli. Á síðari stigum sjúk-
dómsins verður oft vart ákafra hó-
stakasta og öndunarerfiðleika. Auk
þess niðurgangs, uppkasta, svefn-
drunga og nýmabilunar. Við lækn-
ingu sjúkdómsins er einkum gefið
sýklalyfið erhytcromycin.
Fimm ára rannsóknir
Hér á landi hafa rannsóknir á
hermannaveiki staðið yfir í fimm
ár og hefur Ólafur Steingrímsson,
yfirlæknir á Landspítalanum,
sfjómað þeim:
„Hermannaveikibakterían hefur
fundist á öllum stóra sjúkrahúsun-
um í Reykjavík. Á Landspítalanum
hefur hún bæði greinst í vatnskerfi
sjúkrahússins og tvisvar í loftræ-
stikerfinu, þó hefur hún ekki fund-
ist í loftræstkerfinu síöastliðin þijú
ár.
Heilsa
Viö höfum einnig greint bakter-
íuna í vatnssýnum frá Landakots-
spítala og Borgarspítalanum. Þó er
miklum mun minna af henni á
Borgarspítalanum en á gömlu
sjúkrahúsunum. Bakterían virðist
þrífast best í vatnslögnum gamalla
húsa. Það er því ástæða til að ætla
að hún finnist víða þar sem gamlar
lagnir em.
Rannsóknir hafa fyrst og fremst
miðast við stóm sjúkrahúsin í
Reykjavík. Við höfum tekið sýni á
um 20 einkaheimilum en ekki
greint sóttkveikjuna þar. Þó vitum
við að hana er víða að finna annars
staðar en á sjúkrahúsum," segir
Ólafur.
Sóttkveikjan hefur einnig fundist
í vatnssýnum og í umhverfi Vífils-
staðaspítala, en sjúklinar þar em
fólk sem haldið er ýmsum öndun-
arfærasjúkdómum.
Hverjir sýkjast?
Þeim sem hættast er við sýkingu
af völdum hermannaveiki er gam-
alt fólk, einstaklingar með veiklað
ónæmiskerfi af völdum sjúkdóma
og lyfiameðferðar og fólk sem hald-
ið er öndunarfærasjúkdómum.
Heilbrigðir einstaklingar em hins
vegar í tiltölulega lítilli hættu á að
veikjast.
Það sem fyrst og fremst ræður
því hvort fólk sýkist af völdum
bakteríunnar er að hún berist í
miklu magni í líkama sjúklingsins,
hann sé móttækilegur fyrir henni
eða hvora tveggja.
drekka vatn
„Fólk veikist ekki þótt þaö drekki
vatn því sýkillinn deyr um leið og
hann kemst í samband við maga-
sýrumar. Sóttkveikjan fjölgar sér
mest á mótum lofts og vatns. Því
þrífst bakterían vel á gúmmí-
hringjum og pakkningum í blönd-
unartækjum. Mesta hættan á smiti
er að anda að sér litlum dropum
þar sem bakterían er á sveimi.
Fólki er því mest hætta búin ef
það þaö andar að sér menguðu lofti
úr loftræstikerfum eða ef það skrú-
far frá krana eða sturtu,“ segir Sig-
urður B. Þorsteinsson, læknir á
Landspítalanum.
„Þekking okkar á bakteríunni er
allgóð. Rannsóknir hófust í október
1983 og stóðu í heilt ár. Við sendum
92 sýni úr lungnabólgusjúklingum
í greiningu til Danmerkur. Sam-
kvæmt niðurstöðum rannsókn-
anna kom í Ijós aö hermannaveiki
var þriðji algengasti lungnabólgu-
valdurinn hér á landi.
Nokkm síðar vom 200 blóðgjafar
hjá Blóðbankanum mótefnamældir
gegn veikinni og niðurstaöa þeirra
„Þessum sýkh verður sjálfsagt
aldrei hægt að útrýma. Líkur
benda tíl að hann sé að finna í nær
öllu umhverfi manna.
Við höfum áhyggjur af tíðni her-
mannaveikitúfella á sjúkrahúsum
hér á landi því líkur benda tú að
þau séu fleiri hér á landi en viða
annars staðar í heiminum. En töl-
umar segja ekki aút. Við höfum
rannsakað tíðni og útbreiðslu her-
mannaveikibakteríunnar allítar-
lega hér á landi og vitum því meira
um hegðun hennar og tíðni en flest-
ar aðrar þjóðir. Það kann að skýra
aö hluta tú hvers vegna þessi sjúk-
dómur virðist vera algengari hér á
landi en annars staðar,“ segir Sig-
urður að lokum.
í lokin er rétt að árétta að heú-
brigðu fólki stafar lítú hætta af
völdum sýkinga af hermannaveiki
það em fyrst og fremst þeir sem
þjást af öndunarfærasjúkdómum
eða era með veiklað ónæmiskeríi
af einhverjum orsökum sem stafar
hætta af þessum sjúkdómi.
-J.Mar