Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1988, Blaðsíða 19

MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 1988.
19
Húsnæðismál aldraðra
Húseigendur, sem komnir eru yíir
miðjan aldur, eru farnir að endur-
skoða þörf sína fyrir húsnæði. Með
því aö minnka við sig húsnæði losa
þeir fé sem bundið er í steinsteypu.
Sveitarfélög eiga að ýta undir þessa
þróun. Nokkuð hefur verið byggt
af eignaríbúðum fyrir aldraða. Þær
eru oft dýrar og henta ekki þeim
efnaminni. Stefna sveitarfélaga í
húsnæðismálum aldraðra er ekki
fastmótuð því þekkingu þeirra á
vandanum er ábótavant.
Endurmat á húsnæðisþörf
Þegar fjallað er um húsnæði aldr-
aðra hafa menn oftast í huga fólk
sem komið er um eða yfir sjötugt.
Opinberir aöilar eiga að huga að
húsnæðismálum fólks áður en það
kemst á eftirlaunaaldur. Þegar
börn vaxa úr grasi fækkar í heim-
ili og húsnæðisþörf minnkar. Þá
er tímabært fyrir fólk að endur-
meta húsnæðisþörf sína því kostn-
aðarsamt er að búa í stóru hús-
næði. íslendingar, 50 ára og eldri,
búa flestir í eigin húsnæði og eiga
það nær skuldlaust. Sparnaður
fjölskyldna hggur mestallur í hús-
næðinu. Með því að selja stórar
íbúöir og kaupa minni getur fólk
losað eign sem er bundin í stein-
steypu.
Opinberir aðilar eiga að hvetja
fólk með óskerta starfsorku, sem
komið er yflr miðjan aldur, til aö
endurskoða húsnæðisþörf sína í
stað þess að bíða efdr því aö það
komist á áttræðisaldur. Byggingar-
fyrirtæki eiga að reisa húsnæði til
sölu á almennum markaði sem
hentar fólki sem vill minnka við sig.
Sveitarfélögin geta lagt sitt af
mörkum með því að útvega hentug
byggingarsvæði og með öðrum að-
gerðum í skipuiagsmálum. Kaup-
endur á miðjum aldri hafa góð f]ár-
ráð og gera miklar kröfur til hús-
næðis. Sveitarfélög og byggingar-
fyrirtæki geta í félagi kannað við-
horf og óskir þessa hóps. Opinberir
aðilar eiga að hvetja fólk til að taka
skynsamlegar ákvarðanir í hús-
næðismálum og sjá til þess að
heppilegir kostir séu fyrir hendi.
Stórt húsnæði er dýrt
Margt fólk, sem komið er yfir
miðjan aldur, býr í stærra húsnæði
KjaHarínn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
en þörf er fyrir. Á tímum nei-
kvæðra raunvaxta var heppilegt
fyrir fólk að varðveita eignir sínar
í húsnæði. í dag er auðvelt að
ávaxta fé og þarflaust að binda það
í steinsteypu. Til að skýra þann hag
sem fólk hefur af þvi að minnka
við sig húsnæði má taka dæmi af
.hjónum í Reykjavík. Þau búa í
meðalstóru einbýlishúsi sem þau
eiga skuldlaust en gætu ko'mist
þægilega af í 4 herbergjá íbúð. Með
því að skipta um íbúð hagnast þau
um 450 þúsund krónur á ári! Hjón-
unum sparast 90 þúsund krónur í
fasteignagjöldum, viðhaldi hús-
næöis, hita- og rafmagnskostnaði
og að auki fá þau 360 þúsund krón-'
ur í vexti af mismuninum á verði
einbýlishússins og íbúðarinnar.
Fólk á þessum aldri hefur upp-
götvað hversu óhagkvæmt er að
búa í of stóru húsnæði og er farið
að minnka viö sig. Til dæmis má
nefna að árið 1980 keyptu 46%
íbúðakaupenda, fimmtugir og
eldri, litlar íbúðir. Fjórum árum
síðar, 1984, festu 72% kaupenda á
þessum aldri sér litla íbúð.
Selt á slæmum tíma
Nauðsynlegt er að gera öldruðum
mögulegt að selja gamlar íbúðir og
flytjast í nýjar án þess að hætta
aleigunni. Til þess að skýra hvað
átt er við má aftur taka dæmi. Fyr-
ir fáum árum byggðu samtök í
Reykjavík fjölbýlishús með sér-
„A tímum neikvæðra raunvaxta var
heppilegt fyrir fólk að varðveita eignir
sínar í húsnæði. I dag er auðvelt að
ávaxta fé og þarflaust að binda það í
steinsteypu.“
hönnuðum íbúðum og buðu eldri
félögum til kaups. Fólk seldi gömlu
íbúðimar sínar og keypti litlar í
nýja húsinu. Þessar framkvæmdir
stóðu yfir þegar íbúðaverð í
Reykjavík var með því lægsta að
raunvirði um árabil. Fólkið neydd-
ist af þeim sökum til að selja gömlu
íbúðirnar á lágu verði.
Þess vom dæmi að fólk fengi
álíka háa fjárhæð fyrir eldri íbúð
og það gréiddi fyrir aðra nýja helm-
ingi minni. Tveimur árum síðar
hafði fasteignaverð hækkað. Þá
hefði fólkið sennilega fengið rúm-
lega milljón krónur greiddar á
milli! Nauðsynlegt er að aöilar, sem
byggja sérhannaðar íbúðir fyrir
aldraða, veiti þeim jafnframt að-
stoð við að koma gömlu íbúðunum
í verð. Ef fasteignaverð er mjög
lágt á ekki að selja þær fyrr en það
hefur hækkað aftur.
Fólk sem ekki á íbúðir fyrir
Þó húsnæðiseign sé algeng hér á
landi á meðal aldraðra eru margir
sem ekki búa í eigin húsnæði.
Vandamál þeirra eru gjörólík þeim
sem áður var lýst. Fólkið á þess
-ekki kost að láta eldri eign ganga
upp í nýja. í hópi leigjenda eru
margir sem hafa Utlar tekjur og
eiga ekki rétt á háum greiðslum
úr lífeyrissjóðum þegar aldurinn
færist yfir. Lauslega áætlað búa
tæplega 2 þúsund Reykvíkingar á
aldrinum 50 til 70 ára í leiguhús-
næði.
Þörfin fyrir leigúhúsnæði aldr-
aöra vex stöðugt. Fólki, sem er 67
ára og eldra og aldrei hefur átt eig-
ið húsnæði, fjölgar um nálægt tvo
tugi á ári. Þá neyðast margir aldr-
aðir til að selja húsnæði sitt þegar
aldurinn færist yfir. Hækkun fram-
færslukostnaðar hefur komið illa
við gamalt fólk sem býr í leiguhús-
næði.
Margir geta rétt látiö tekjurnar
duga fyrir lífsnauðsynjum og sum-
ir eru enn verr á vegi staddir. Það
fólk, sem hér hefur verið getið, á
fáa talsmenn og er sjaldan nefnt í
umræðu um húsnæðismál. Hús-
næðismál þess verða ekki leyst á
almennum leigumarkaöi eða með
kaupum á sérhönnuðum söluibúð-
um.
Eignaríbúðir fyrir þá
efnameiri
Undanfarin ár hefur færst í vöxt
að sveitarfélög hafi byggt sjálfs-
eignaríbúðir fyrir aldraða. Fólkið
selur gömlu íbúðirnar sínar og
kaupir hinar nýju. Byggingar-
kostnaður þessa húsnæðis hefur
oft verið ótrúlega hár. Fyrir fáum
dögum var í útvarpsfréttum getið
um byggingu í höfuðborginni. Þar
kom fram að kostnaðarverð íbúða
væri 4 milljón krónur eða hærra.
Minnstu íbúðirnar væru um 35 m2.
Ef rétt er greint frá kostar hús-
næðið á borð við hótel með öllum
búnaði.
Bygging mjög dýrra söluíbúða
getur einungis leyst vanda hinna
efnameiri. Lítið er byggt af ódýrum
leiguíbúðum sem henta þeim efna-
minni. Stefnan í húsnæðismálum
aldraðra er reikul. Yfirsýn skortir.
í raun vita menn ekki hversu mik-
ill vandinn er. Kannanir skortir og
upplýsingar, sem fyrir hggja, eru
ekki birtar.
Stefán Ingólfsson

„Byggingarfyrirtæki eiga að reisa húsnæði til sölu á almennum markaði sem hentar fólki sem vill minnka
við sig,“ segir greinarhöfundur.
Rót, öðruvísi útvarp
Eftir að einkarekstur ríkisins á
útvarpi var afnuminn hafa komið
hér upp nokkrar útvarpsstöðvar
og ein sjónvarpsstöð. Af nýju út-
varpsstöðvunum hefur mest fariö
fyrir Stjömunni og Bylgjunni er
flytja nær eingöngu ódýra dægur-
músík og auglýsingar. Þessar
stöövar hafa naumast nokkum
menningarlegan metnað, að mér
finnst, og sinna htið sem ekkert
shku efni. Þær byggja afkomu sína
fyrst og fremst á auglýsingatekjum
og eru þvi háðar peningaöflunum
um afkomu sína.
Mikið vantar enn á
Áður rak herstöðin á Keflavíkur-
flugvehi svipaða útvarpsstöð og
sjónvarpsstöð einnig. Mikil and-
staða reis upp gegn slíkum út-
varpsrekstri og unnu þeir sigur á
sínum tima er fyrir baráttunni
stóðu. Bylgjan og Stjarnan risu þá
upp og virðist mér ekki stór munur
á þeim og Keflavíkurstöðinni,
nema nú á að heita að töluð sé ís-
lenska.
Á síðasta ári boðuðu mig til fund-
ar við sig nokkrir áhugamenn er
vildu nýta þaö frelsi, sem á var
komið til útvarpsrekstrar, til að
koma hér upp nýrri stöð sem legði
áherslu á menningarlegt efni og
væri rekin á lýðræðislegan hátt.
Ætlunin var að virkja fólk og fé-
Kjallarinn
Jón frá Pálmholti
rithöfundur og
stjórnarmaður t Rót
lagasamtök um slíkan rekstur og
var stofnað almenningshlutafélag
um rekstur stöðvar er hlaut nafnið
Rót.
Nær fimm hundruð aðilar gerð-
ust hluthafar og eiga flestir eitt
hlutabréf, eða í mesta lagi nokkur
bréf. Enginn hefur því getað ráðið
stöðinni í krafti fjármagns. Menn
hafa bundið vonir við þátttöku
ýmissa félaga og samtaka er síðan
myndu nota stöðina th að koma á
framfæri því sem þau sinna og ná
þannig sambandi við sitt fólk.
Talsverður áhugi kom upp hjá
allnokkrum félögum og gerðust
þau þátttakendur fljótlega og hafa
haldið úti dagskrá á stöðinni. Mikið
vantar þó enn á að þessi áhugi sé
eins og menn bjuggust við. T.d.
vantar enn stór samtök eins og
samvinnughreyfinguna og verka-
lýðssamtökin. Þarna sýnist þó vera
kjörinn vettvangur fyrir slík sam-
tök og fleiri til að koma sínum
málum á framfæri, auk þess að
styðja menningarlega viðleitni.
Virkari þátttaka
Rótin var hugsuð sem einskonar
grasrótarstöð er byggðist á félags-
legri og menningarlegri þátttöku,
sem mótvægi gegn afþreyingar-
stöðvunum er leggja áhersluna á
bisness og eru, sem áður segir,
einskonar arftakar gömlu Kefla-
víkurstöðvarinnar. Meðal þeirra
sem hafa nýtt sér stöðina eru all-
mörg pólitísk samtök eins og Al-
þýðuflokkurinn, Alþýðubandalag-
ið, Borgaraflokkurinn, Flokkur
mannsins, Kvennahstinn og Sam-
tök kvenna á vinnumarkaði. Einn-
ig má nefna samtök um umhverfis-
vernd, trúfélög, esperantista og
allnokkur fleiri, ekki síst áhugafólk
um listir og aðra menningu. Þeir
mættu þó sannarlega vera fleiri.
Það kostaði ekki stórfé á m’æli-
kvarða fyrirtækjareksturs að
koma stööinni upp en þrátt fyrir
sjálfboðavinnu við rekstur og efn-
isvinnslu er nauðsynlegt að hafa
einhverja starfsmenn og greiða
þarf kostnað vegna notkunar raf-
magns og síma og þess háttar.
Rekstrarfjárstaða stöðvarinnar
hefur verið nokkuð kröpp að und-
anfórnu en úr því á að vera hægt
að bæta með virkari þátttöku.
Hentar vel til þjálfunar
Ríkisútvarpið hefur gegnt nauð-
synlegu hlutverki í samfélagi okk-
ar, m.a. verið opinn vettvangur fyr-
ir menningarefni og skoðanaskipti.
Rót er eina nýja útvarpsstöðin er
starfar á slíkum vettvangi og veitir
því samkeppni. Hún hefur fyrst og
fremst verið rekin af áhugahópi.
Þann hóp þarf að stækka og tryggja
betur rekstrarstöðuna með meiri
þátttöku. Rótin hefur enn sætt
fremur lítilli umfjöllun annarra
fjölmiöla og hlustun ekki mælst
mikil í könnun. Hafa verður þó í
huga að stöðin nær enn aöeins til
Reykjavíkursvæðisins og sést því
að eitt til tvö þúsund manna á því
svæði hefur veriö að hlusta á stöð-
ina er könnunin var gerð. Víða er
útvarp í gangi, t.d. á vinnustöðum
og á heimilum og víðar, án þess
víst sé að allir hlusti í raun og veru.
Það er víða opið fyrir glamur án
þess fólkið ráði. Víst er hinsvegar
að þeir sem hlusta á Rótina eru í
reynd flestir eða alhr að hlusta.
Einnig má nefna að þessi stöð
hentar vel til þjálfunar í fjölmiðlun.
T.d. hefur Arnþrúður Karlsdóttir
fengið afnot af stöðinni til nám-
skeiðahalds í slíku. Slík þjálfun
getur sannarlega verið gagnleg í
samfélagi vaxandi fjölmiðlunar.
Þessi grein er rituð til þess fyrst
og fremst að minna menn á Rótina,
gildi hennar og virkilega þýðingu
í auglýsinga- og afþreyingarflóðinu
og nauðsyn þess að áhugafólk sam-
einist um að tryggja rekstur henn-
ar. Það skiptir máh, og getur átt
eftir að skipta enn meira máli fyrir
fólk, að eiga sér slíka útvarpsstöð
sem Rót.
Jón frá Pálmholti
„Víst er hins vegar að þeir sem hlusta
á Rótina eru í reynd flestir eða allir að
hlusta.“