Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1988, Blaðsíða 31

MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1988.
31
________________________________________LífsstOI
Lögleg og ólögleg vímuefni:
Aðeins vitað um
toppinn á ísjakanum
Samkvæmt upplýsingum frá
sjúkrastöðinni Vogi voru 69 ungling-
ar á aldrinum 15 til 19 ára lagðir inn
til afeitrunar og meðferðar árið 1987,
þar af 30 stúlkur. Flestir þessara
unglinga voru nítján ára, eða 24, 22
voru átján ára, 11 voru sautján ára,
11 voru sextán ára og ein stúlka var
fimmtán ára.
Þeir sem til þekkja segja þessa staö-
reynd aöeins toppinn á isjakanum
enda þarf mikið að ganga á til þess
að unglingur fari í afeitrun, eða að
foreldrar sendi bam sitt í afeitrun.
Þeir gera það ekki fyrr en í síðustu
lög.
Áfengiö hættulegasta
vímuefnið
Óttar Guðmundsson, yfirlæknir á
Vogi, sagði í samtali við DV að áfeng-
ið væri langhættulegasta vímuefmð
sem þeir væru að kljást við. Það
deyja hér á landi mun fleiri úr áfeng-
isneyslu en öllum hinum efnunum
samanlagt.
„Hinn dæmigerði neytandi ólög-
legra vímuefna hjá okkur er ein-
stakhngur kominn undir þrítugt.
Þetta er ekki bara unglingavandamál
heldur helst vandamál þeirra sem
eru á aldrinu 25 til 35 ára,“ sagði
Óttar. „Innlagnimar hér gefa okkur
ákveöna vísbendingu um hversu
mikið af ólöglegum vímuefnum er í
gangi í samfélaginu vegna þess að
það tekur ákveðinn tíma að nota
þessi vímuefni þannig að maður
þurfi á meðferð að halda. Þó er engan
veginn hægt að nefna neinar ákveðn-
ar tölur.
Þetta er kannski ekki ósvipaö alkó-
hólistanum en hann hefur verið það
að meðaltah í 10 th 15 ár áður en
hann leitar sér meðferðar," sagði
Óttar.
322 unglingar í alvarlegri
vímuefnaneyslu
Areiðanlegasta könnun, sem gerð
hefur verið á íslandi um áfengis-
vanda unglinga, var gerð á 14 ára
unglingum í Reykjavík. Sú könnun
sýndi að meðal annars drekka 6,4%
14 ára unghnga brennd vín einu sinni
eða oftar í viku. Það þýðir að margt
þetta fólk er það sem mun neyta
áfengis og annarra efna í enn meira
mæh næstu 10 til 15 árin þar til það
viðurkennir vandann fyrir sjálfu sér
og leitar sér hjálpar.
Einar Gylfi Jónsson, sálfræðingur
og forstöðumaður Unglingaheimihs
ríkisins, hefur dregið ályktanir af
ofangreindri könnun, sem er aðferð-
arfræðilega einhver sú áreiðanleg-
asta sem gerð hefur verið. Hann setti
fram tilgátu um fjölda þeirra ungl-
inga sem eru í alvarlegum vímuefna-
vanda og neyta áfengis tvisvar í viku
eða oftar. Samkvæmt því eru 322
unghngar á aldrinum 14 th 19 ára
sem eiga í alvarlegum vímuefna-
vanda.
Óbætanlegur skaöi
Verst staddi hópurinn er í mikilli
blandaðri neyslu, hefur hætt í skóla
áður en skyldunámi lauk, tolhr mjög
illa í vinnu, tengsl við íjölskylduna
eru ýmist alveg rofin eða mjög erfið.
Flest þau ungmenni, sem þannig er
ástatt fyrir, eru ekki til samvinnu
um að gera neitt í sínum málum.
Þessir krakkar geta unnið sér óbæt-
anlega skaða á thtölulega skömmum
tíma sé ekki hægt að taka af þeim
ráðin og fylgja því síöan eftir með
viðeigandi meðferð.
Hins vegar er stærri hópur ung-
menna á aldrinum 16 th 25 ára sem
á einnig í mjög miklum vímuefna-
vanda þó að líf þeirra margra sé ekki
í rúst með sama hætti og að ofan
greinir. Flestir þessir einstaklingar
nota áfengi sem aðalvímugjafa en
neyta einnig oft annarra vímuefna
með áfengisneyslunni. Vímuefna-
neyslan er farin að hafa verulega
neikvæð áhrif á líf þeirra.
Að sögn Snorra Welding hjá Krýsu-
víkursamtökunum er stór hluti
þessa fólks thbúinn að þiggja aðstoö
í sínum málum eða er fáanlegur til
þess með markvissum þrýstingi frá
sínu nánasta umhverfi en viðeigandi
meðferðarúrræði eru ekki fyrir
hendi.
í skýrslu frá Krýsuvíkursamtök-
unum segir eftirfarandi:
„Krýsuvíkursamtökin eru tilbúin
th að sinna þörfum þessa hóps með
markvissri meðferð gegn neyslu
fíkniefna, skólastarfi og endurhæf-
ingu á vernduðum vinnustað í
Krýsuvík. Skólahúsið gefur einnig
góða möguleika á að taka viö mjög
erfiöum vímuefnaneytendum sem
jafnvel þarf að svipta sjálfræði tíma-
bundið og hafa í gæslu í lokaðri með-
ferð fyrstu vikurnar.“
Svipaö á íslandi og
í Norður-Evrópu
Til að átta sig á vandanum hér á
landi má benda á að vímuefnaneysla
á íslandi er svipuð og víðast annars
staðar í Norður-Evrópu. Sem fyrr
segir er áfengið aðalvímugjafinn og
í raun eina viðurkennda vímuefnið.
Neysla róandi lyfja er einnig lögleg
innan vissra marka sem eru á í sam-
vinnu læknastéttarinnar og neyt-
enda. Ólögleg vímuefni eru einnig
mjög algeng hér á landi. Algengustu
efnin eru örvandi lyf, sem eru am-
fetamín og kókaín, og kannabisefni
og ofskynjunarefni. Hins vegar eru
sterk verkjalyf eins og heróín og
morfín ekki eins útbreidd hér á landi
og erlendis.
Á ahra síðustu árum hafa menn
blandað saman kókaíni og basískum
efnum svo hægt sé að reykja þau.
Slíkt kókaín, sem hægt er að reykja,
nefnist crack. Víman eftir reyking-
arnar er talin æðislegri en önnur
kókaínvíma. Menn hér á landi eru
dauðhræddir um að þetta efni sé á
leiðinni hingað til lands vegna þess
að þetta er sagt eitt mest ávanabind-
andi ííknhyf sem th er.
Á kafl í vímuefnum
Til að gefa einhverja mynd af þess-
um efnum, sem hér um ræðir, veröur
birt tafla sem segir hvemig þessi efni
hta út, hvernig þau virka og hvað
þau geta verið skaðleg heilsunni.
Ytri einkenni ættu að benda þeim
sem ekki neyta ólöglegra vímuefna á
hvernig fólk htur út og hagar sér
þegar þaö er á annaö borð komið á
kaf í vímuefhi.
Taflan sýnir í raun aðeins hvernig
hvert efni virkar út af fyrir sig en
ekki þegar áfenginu er einnig bland-
að saman við. Þá aukast áhrifin og
afleiðingarnar th muna. Þó að ein-
hver nákominn hafi þessi einkenni
þarf það ekki endhega að vera vegna
fíkniefnaneyslu. En grunurinn
magnast ef þar við bætist að viðkom-
andi er sífeht meira að heiman og
viröist ahtaf í fjárþröng á sýnhegrar
ástæðu.
-GKr
(Heimildir: Krýsuvíkursamtökin, 2.
tbl. 5. árgangur SÁÁ blaðsins, Heim-
ilislæknirinn og ýmsir bæklingar.

Efni eða lyf Áhrif Ytri einkenni Fráhvarfseinkenni Dæmi um langtímaáhrif
Amfetamín, þar með talið methedrin og dexamfetamín Efnið verkar örvandi. Neytandinn Þyngdartap, víkkuð sjáöldur. Amfetamínneytandanum fmnst Ofsóknarbrjálæði og ofbeldi,
(oft kallað spítt). verður lika órólegur og á erfitt með að sitja og standa kyrr og svefn- þörfin minnkar til mikilla muna. svefnleysi, niðurgangurog skjálfti. hann vera tilfinningalega frosinn. Á þessu stigi er algengt að fíknin nái yfirhöndinni aftur og neytandi upplifirað eina björgunin virðist að hefja neyslu é nýjan leik. hugsanlegur dauði vegna of stórra skammta.
Kannabisefni, sem er marijúana og hass (oft kallað gras Slakará sál og likama, skerpir Rauð augu, víkkuð sjáöldur, höfgi, Kannabisefni eru vanabindandi en Nærminnið minnkar stórlega og
eða skítur). skynjun og veldur skapbrigðum. í kannabisvímunni koma í Ijós ýmis einkenni sem eru áberandi í fari stundum augljós einkenni. oft ráða ytri aöstæður eins og fé- lagsskapur, lífsmunstur og annað hvort kannabisneyslan verður að menn eiga erfitt með aó festa sér í minni andlit, nöfn, símanúmer og þess háttar. Alvarlegustu ein-
og lífsháttum neytandans. ávana og skapar þau vandmál sem getahlotistafhenni. kennin, sem sjásteftir langvinnar reykingar, tengjast persónuleika- breytingum. Þetta ástand er nefnt „amotivations syndrómíð" en flestireru sammála um að þeirsem reykja kannabisefni að staðaldri verði áberandi daufir, framtakslitlir og vanti allan metnað.
KÓKAÍN (stundum kallaðsnjór). örvar taugakerfið, eykur skynhrif Vikkuð sjáöldur, skjálfti, ölvun, Fráhvarf við kókaínneyslu er sam- Fleiður i nösum ef fólk tekur efnið
og veldur stundum ofskynjunum. ofskynjanir og svefnleysi. bærilegt amfetamínfráhvarfi og ví man sömuleiðis. Kókaínið er aó öllu jöfnu talið hættulegra vimu- efni en amfetamín vegna þess að flestirtelja að kókain verki hraðar og skemur og menn verði mun fíknari í kókain en amfetamín. í nefið, kláði leiðirtil opinna sára.
Ópíumefni, sem eru ópíum, morfín, heróín, methadon og Linar likamlegan og andlegan Þyngdartap, höfgi, skapsveiflur, Fráhvarfseinkennin eru ákaflega Lystarleysi sem leiðirtil vannær-
petidín. sársauka, veldur tímabundinni vel- svitaköst, drafandi rödd, þrútin alvarleg. Mikil vanlíðan, spenna, ingar, mjög litil mótstaða gegn
líðan eöa sælu. augu og fölvi. verkir i kvið, sviti og ör hjartsláttur. sýkingum, blæðingaóregla hjá konum og hætta á dauða vegna ' ofstórraskammta.
Ofskynjunarlyf: LSD og meskalín (oft nefnt sýra). Óútreiknanleg. Venjulega ofskynj- Víkkuð sjáöldur, svitaköst, skjálfti, Endurhvarf eða flassbakk er ein- Hætta á óábyrgri hegðan. Enda
anir sem geta verið þægilegar og breytt hegðun, stundum sótthiti kennilegt fyrirbæri sem þekkist þótt svo virðist að efnið sé ekki
ógnvekjandi. og ofkæling. eftir notkun lysergína. Flassbakkið fýsir sér i þvi að löngu eftir að öll vímuáhrif eru horfin upplifirein- staklingurinn á nýjan leik ofskynj- anir sem líkjast þeim sem hann fékk í vímunni. Yfirleitt er um að ræða ofskynjanir, litadýrð og ann- að þess háttar. vanabindandi getur einn skammt- ur valdið langvarandi andlegum óróa.
Baritúrsýrulyf, semeru svefnlyf. Höfgi og værö. Drafandi rödd og ruglingslegt tal, Ruglingur á svefnvenjum, tvísýni,
skortur á líkamlegri samhæfingu og jafnvægistruf lanir. hugsanlegur dauði vegna of stórra skammta, sérstaklega í sambandi við áfengisneyslu.
Rokgjörn efni: „sniff" (gufum af lími eða hreinsiefnum Veldur ofskynjunum, svima, tíma- Augljóst ruglingslegt ástand, víkk- Hætta á heila-, lifrar- eða nýrna-
andaðaðsér). bundinni velliðan og stundum öngviti. uð sjáöldur og roði í andliti. skemmdum, hætta á köfnun.