Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.1991, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 1991.
15

!§1»

DV-mynd Hanna
Þarf flokk launþega?
Þeir sem töpuöu Dagsbrúnar-
kosningunum nefna sumir hverjir,
að þeir hyggist stofna nýjan flokk,
Verkamanr.aflokk eða Flokk laun-
þega. Þessir menn eru kannski ekki
liklegir til þess. En Dagsbrúnar-
kosningarnar voru skemmtilegri
en oftast áður. Við forystuna, sjálfa
verkalýösrekendurna, barðist
sveit, sem í þetta sinn voru ekki
bara örfáir svokallaðir lýðræðis-
sinnar eins og í gamla daga. Nei,
nú voru það ungir og djarfir menn,
sem gerðu atlögu að forystunni.
Þeir fengu um þriðjung. Forystan
sigraði. En þetta var skemmtilegt.
Ungu byltingarmennirnir skrifuðu
fjölda kjallaragreina í DV og vöktu
á sér athygli. Kvartanir þeirra og
sakargiftir á forystuna voru yfir-
leitt réttmætar.
Láglaunafólkinu
blæðir
Nú hafa þeir tapað Dagsbrúnar-
slagnum þessu sinni. En dagur
kemur eftir þennan dag. Líklega
líða ekki mörg ár, þar til svona
framboð sigrar í kosningum, í
Dagsbrún og viðar, þar sem foryst-
an er orðin þreytt og værukær.
Þetta gildir einkum um félög lág-
launafólks. Hvað um Verslunar-
mannafélag Reykjavíkur? Hvað
um Iöju? Það er einkum í síðar-
nefndu félögunum, sem finna má
fjölda láglaunafólks. Það er á ís-
landi í dag fólk, sem rétt ríflega
hefur til hnífs og skeiðar. Sam-
dráttur síðustu ára hefur komið
hart niður á þessu fólki. Það gleym-
ist yfirleitt í allri umræðunni.
Menn sjá, að svokallaðar efnahags-
stærðir hafa orðið skárri en áður
var. Menn sjá að vísu, að mörg fyr-
irtæki hafa farið á hausinn og
margar fjölskyldur hafa misst hús
og íbúðir undir hamarinn. En þeir
yppta öxlum. Þetta sé sem sé
„bara“ tilkostnaður þjóðfélagsins
við að rétta úr kútnum. Framfarir
kosti sitthvað, einhverjir verði
undir. Þjóðarsáttin hefur kostnað í
för með sér, en þjóðarsáttin er góð,
segja toppamir.
Þjóðarsáttin er góð að mörgu
leyti. Einar Oddur og félagar stóðu
að tímamótasamningum. Ríkis-
stjórnin drattaðist með. Við fórum
að lesa um minni verðbólgu en
lengi hafði verið. Við tölum um, að
verðbólgan sé loksins komin niður
á svipað stig og í nágrannaríkjun-
um. Við tölum um, að minni verð-
bólga sé miklu betri kjarabót til
handa launþegum en kauphækk-
anir í krónutölum. Þetta er vissu-
lega rétt. En galli er á þjóðarsátt-
inni, mikill annmarki. Þjóðarsáttin
kann að gefa sig, af því að stjórn-
völd hafa ekki fylgt henni eftir. Til
dæmis er ríkissjóður rekinn enn
einu sinni með geigvænlegum
halla. Fólk fmnur nú til verð-
hækkana. En þetta er ekki mergur-
inn málsins. Hann er, að hinir
lægstlaunuðu voru settir hjá, hafð-
ir út undan, þegar þjóöarsáttin var
gerð og þegar þjóðarsáttin var
framlengd. í raun voru hinir lægst-
launuðu látnir greiða kostnaðinn
við þjóðarsáttina, herkostnað sam-
félagsins. Þetta hefur verið nefnt
en alls ekki undirstrikað nægilega.
Þetta hefur einnig komið æ betur
í ljós, þegar reikningar hafa verið
gerðir upp að undanförnu. Er vit í
þessu? í rauninni ekki. Hinir lægst-
launuðu bera svo lítiö úr býtum,
að ekki er vit í að láta þá bera þenn-
an herkostnað. Hann hefðu aðrir
átt að bera. Við veröum að líta á,
að launakjör hinna lægstlaunuðu
eru langt fyrir neðan það, sem vera
ætti í ríki, sem þrátt fyrir allt er í
hópi hina auðugustu. Flestir ís-
lenzkir launamenn hafa það sæmi-
legt, og þeir hafa getað þolað þjóð-
arsáttina og kjararýnun, sem henni
fylgdi, svo fremi þeir hafa ekki ver-
ið skuldum vafnir og vextirnir slig-
að þá. En fráleitt var að höggva svo
að láglaunafólki eins ög gert var.
Leiði í
samningamönnum
Og þetta er ekkert einsdæmi.
Áratug eftir áratug hefur láglauna-
fólkið verið svikið í kjarasamning-
um. Verkalýðsforystan fer svo sem
af stað meö djarfar kröfur um
hækkun launa, með „sérstakri
áherzlu" á laun hinna lægstu. Síð-
an er karpað vikum saman, mán-
uðum saman. Kannski verða ein-
hver verkfóll. Loks kemur að því,
Laugardagspistill
Haukur Helgason
aðstoðarrltstjóri
að samningamenn semja. Þeir setj-
ast á karpfundi daglangt, nætur-
langt. Fréttir berast um, að nú sé
alveg að slitna upp úr samningun-
um. Menn séu að fara heim, og
kannski þreytast samningamenn á
hangsinu, svo að þeir fara eitthvaö
áleiðis heim, þótt svona seta sé vel
greidd og minni ekki á vökur á tog-
urum. En þeir koma brátt allir aft-
ur, fá sér sæti, fá sér í nefið, kaffi,
pilsner og kók. Kannski hafa þeir
uppisetumátt til að kíkja í spil eða
tefla skák. Þegar þetta hefur fram
farið í eina eða tvær nætur enn,
fara menn að semja. Undirritun
samninga er þá ekki talin langt
undan, er sagt. Hljóöið fer aö batna
í mönnum, enda fer þá að langa til
að gera eitthvað annað en hanga í
karphúsi. Þeir hafa unnið sér inn
nægilegan tekjuauka. Og um hvað
semja svo þessir menn? Jú, þeir
semja fyrst og fremst um það, að
„því miður“ verði að fórna hinum
lægstlaunuðu á altarið. Allar kröf-
ur um sérstakar hækkanir til
handa hinum tekjulægstu verði að
víkja. Nú ríði á að ljúka svokall-
aðri samningagerð. Þjóðfélagið þoli
ekki meira af þessu. „Vinnuveit-
endur", atvinnuekendurnir, sem
gátu fyrir skömmu ekki hækkað
laun um krónu, eru nú reiðubúnir
til aö veita einhverjar smávegis
hækkanir. Launþegarnir draga úr
kröfugerð, úr hundrað prósentum
niður í tíu. Þetta er samþykkt og
síðan keyrt gegnum einstök verka-
lýðsfélög í krafti valds verkalýðs-
rekendanna. Nokkur félög fella en
samþykkja fljótlega þar á eftir, þeg-
ar búið er að samþykkja eitt par
af sokkabuxum til viðbótar. Þetta
er allt slétt og fellt. Þjóðin er á-
nægð. Vafalaust eru þetta einhvers
konar tímamótasamningar. Fljót-
lega birtast í fjölmiðlum tölur um,
hvað verkfall hafi kostað þjóðfélag-
ið, hvaö tafirnar hafi kostað,
kannski eitthvert yfirvinnubann,
skæruverkfoll. En verkalýðsrek-
endumir hafa undir lokin séð til
þess, að smuga verður eftir fyrir
hina hæstlaunuðu að komast eitt-
hvað fram úr samningunum, tölu-
vert, fá meiri hækkun en hinir.
Þetta gerist jafnan að lokum, og þá
er það til dæmis uppmælingaaðall-
inn, sem hiröir.
Engir alþýðuflokkar
Láglaunafólkið fær molana, sem
detta af borðinu, og það heldur
áfram sinni píslargöngu. Hvað um
flokka alþýðunnar? Hafa Alþýðu-
flokkur og Alþýðubandalag eitt-
hvað um þetta að segja? Auðvitað
ekki. Þessir flokkar, brynjaðir
hæfilegum hópi verkalýðsrekenda,
fagna með meirihlutanum, að nú
hafi kjarasamningar loks náðst.
Síðan fer það eftir því, hvort flokk-
arnir sitja í stjórn eða ekki, hvað
þeim yfirleitt finnst um það, að
ekki sé bardagi í þjóðfélaginu þá
stundina. Hentar það viðkomandi
flokki eða ekki? Svona velta menn
vöngum, en flokksbroddarnir em
yfirleitt ánægðir. Og Sjálfstæðis-
flokkurinn, flokkur allra stétta,
heldur þó fyrst og fremst með at-
vinnurekendum og gleðst. En sum-
ir urðu út undan.
Þetta gerðist enn í þjóðarsátt.
Vissulega voru þeir samningar um
margt góðir eins og nefnt hefur
verið. Það vantaði bara í þá, og það
vantaði, að hinir lægstlaunuðu
ættu frambærilega talsmenn við
samningaborðið. Ekki bara fólk,
sem horfði með aðdáun á einhverja
brodda verkalýðshreyfingarninn-
ar, sem töluðu af viti og sögöu
hæfilega hnittnar gamansögur inni
á milli. Ekki bara þá, sem gátu
reiknað, hvað þessi og hin hug-
myndin mundi kosta, kosta at-
vinnulífið, fyrirtækin, þjóðfélagið.
Það skorti sé sé alvörufulltrúa al-
þýðunnar.
Sameining flokka
Þess vegna mætti ræða, hvort
ekki þyrfti launþegaflokk. En hann
fæðist ekki nú í vetur, eða þá and-
vana, og kannski aldrei. Við vitum,
aö hinir lægstlaunuðu eiga enga
frambærilega fulltrúa. En þaö
verður þannig áfram. Nokkrir for-
ystumenn eru nú af góðsemi sinni
farnir að tala um, að sérstaklega
þurfi að bæta kjör hinna launa-
lægstu í næstu samningum. Þeir
samningar gætu mætavel orðið ný
þjóðarsátt. Hætt er við, að forystu-
mennirnir verði gleymnir á orð sín
um láglaunafólkið, þegar þeir hafa
setið nógu lengi í Karphúsinu, við
skák og spil.
í rauninni mun hveijum manni
finnast, að hér sé svo sem nóg af
stjórnmálaflokkum. Hér er urmull
flokka, smárra og stórra. Rétt væri
að hauga einhverjum af þessum
flokkum saman, til dæmis svo-
nefndum vinstri flokkum, enda
ekki séð, að ágreiningur þeirra
skipti máli. Hér ætti að koma sam-
an jafnaðarmannaflokki, og hér
þarf að draga skýrar mörkin,
hverjir vilja viðhalda afturhalds-
sjónarmiðum við rekstur þjóðfé-
lagsins, svo sem í landbúnaðarmál-
um, og hverjir ekki, ef einhverjir
eru. En ef við lítum á hag láglaua-
fólksins, þá verður víst bara að bíða
og vona.
Haukur Helgason