Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.1992, Page 14

14
LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Lögverndað eitur
Landlæknir hefur ákveöiö aö halda verndarhendi
yfir svefnlyfmu Halcion, sem hefur verið bannaö í Bret-
landi, Noregi og Finnlandi vegna rökstudds gruns um
hættulegar aukaverkanir, sem geti leitt til geöbilunar
og ofbeldisafbrota sumra þeirra, sem ánetjast lyfinu.
Þetta er í stíl við dálæti íslendinga á ýmsum lyfjum,
sem notuö eru sem fíkniefni. Þetta dálæti kemur meðal
annars fram í, að mikill hluti þeirra, sem lagöir eru inn
á slysadeild Borgarspítalans vegna inntöku eiturefna,
hefur neytt lyíja, sem þeir fá samkvæmt lyfseölum.
Erlendis eru eitranir af slíku tagi einkum af völdum
heróíns eöa kókaíns, amfetamíns eöa kannabis, sem eru
seld á svörtum markaði. Hér á landi gegna lögleg lyf
hlutverki fíkniefna, enda virðist aðgangur aö slíkum
lyfjum meira eða minna auöveldur og aðhaldslítill.
Enginn af þeim 155 einstaklingum, sem komu til
slysadeildar vegna eitrunar, haföi notað kókaín eða
heróín. Aöeins sex höföu notað amfetamín eöa kannab-
is. Afgangurinn haföi veriö á löglegum eiturlyfjum,
ýmist áfengi eöa lyfjum eöa hvoru tveggja í senn.
Flest fólk, sem er til vandræða í þjóðfélaginu vegna
síbrota af ýmsu tagi, er áfengis- og lyfjafíklar. Þjóðfélag-
iö hefur stuðlað að þessu meö því aö leyfa, að dælt sé
róandi lyfjum í fanga á Litla-Hrauni, þannig aö þeir
veröa ekki síður háöir þeim en hinu heföbundna áfengi.
Því má halda fram, aö betra sé aö hafa fíkniefna-
vandamálið á lyfseðlunum heldur en á svarta markaðn-
um. Þá sé betra aö fylgjast meö því og halda þvi í skeíj-
um. En 1 raun er htiö sem ekkert fylgst meö, hverjir eru
í hve miklum mæh á hinum löglega eiturlyfjamarkaöi.
Halcion er eitt þeirra róandi lyfja, sem notuð hafa
veriö af fíklum, og hefur einkum veriö vinsælt í Vest-
mannaeyjum. Þaö hefur þó falhö í skuggann fyrir benzo-
díazepíni af ýmsu tagi. En öh þessi róandi og svæfandi
lyf hafa reynzt vanabindandi eins og önnur eiturlyf.
Því er nú haldið fram af ábyrgum læknum og fræöi-
mönnum í Bandaríkjunum, að fyrirtækiö, sem framleið-
ir Halcion, hafi í um það bil áratug sumpart falsað niöur-
stöður rannsókna og sumpart haldiö þeim leyndum til
að leyna vitneskju um aukaverkanir þessa lyfs.
Meö tilhti til hins gífurlega kostnaðar og hörmunga,
er þjóðfélagiö sætir vegna ofnotkunar löglegra lyfja, sem
fólk fær afgreidd samkvæmt lyfseðh, verður aö teljast
sérkennilegt, að heilbrigðisyfirvöld og landlæknisemb-
ættið skuh ekki taka þessi mál fastari tökum.
Algengt er, aö fólk, sem orðið er háö áfengi, er flutt
yfir í lyfjaþrældóm og ástand þess þannig gert enn verra
en þaö var. Þetta tengist útbreiddri trú meöal sálfræö-
inga, að unnt sé aö kenna fíklum að nota lyf og áfengi
í hófi, þótt það stríði gegn niðurstöðum rannsókna.
Töluvert er þegar vitað um hættur af efnum þeim,
sem breyta hugarfari og sálarástandi. Því ætti strax að
þrengja aö notkun róandi lyfja og svefnlyfja, sem eru
stór og vaxandi grein af þessum persónubreytandi efn-
um. En því miður viröast yfirvöld ekki skilja þetta enn.
Halda má fram, að lyf þessi geti verið bráönauösyn-
leg viö ákveðnar aðstæður. En ekki veröur betur séö
en aö töluvert svigrúm sé fil að þrengja notkun þeirra
meö betra eftirhti meö útgáfu lyfseðla og strangara aö-
haldi meö læknum þeim, sem þjóna fíklamarkaðnum.
Læknar taka lítið mark á hvatningu landlæknis um
aö gefa fremur út ávísanir á veikari útgáfu af Halcion
en hina sterkari. Silkihanzkar landlæknis virka ekki.
Jónas Kristjánsson
Milljónaher og
smiðir kjama-
vopna í lausu lofti
Risaveldi búið tugþúsundum
kjarnavopna er að leysast upp.
Fjölmennasti her í heimi er í raun-
inni húsbóndalaus og nýju sam-
veldisríkin, sem reyna aö taka við
af Sovétríkjunum, togast á um holl-
ustu herfylkja, flotadeilda og flug-
sveita. Verulegur hluti hersins er
þar að auki á heimleið eftir áratuga
hersetu í öðrum löndum. Við heim-
komuna blasir við stórfelld skerð-
ing lífskjara og einatt athvarfs-
leysi, sérstaklega fyrir atvinnuher-
menn með fjölskyldur á framfæri.
Iðnaðar- og tæknisamsteypur,
sem þjónuðu þörfum þessa mikla
herafla, sérstaklega í gerð hátækni-
vopna, kjarnavopna og efnavopna,
eru ekki betur á vegi staddar. I tíu
borgum, sem til skamms tíma var
reynt að leyna að væru til, sjá
hundruð þúsunda manna verkefni
og tekjumöguleika eyðast. Meðal
þessa hóps eru nokkur þúsund með
alla þá vitneskju og færni sem þarf
til að smíða og setja saman öflug-
ustu kjarnavopn og efnavopn sem
fyrirfinnast.
Yfirmenn í einni af leyniborgun-
um fyrrverandi, Séljabinsk-70,
skýrðu Wilham Bond, fréttamanni
New York Times, frá því að sínum
mönnum væru tekin að berast
gylhboð frá löndum eins og íran
og Líbýu, vildu þeir selja þeim
starfskrafta sína og vitneskju. Tek-
ið var fram að enginn hefði tekið
slíku boði frá valdhöfum sem
gjarnan vflja verða sér úti um
nokkur kjarnavopn.
Bond komst einnig að því að ekk-
ert hefur enn orðið úr samvinnu-
verkefnum mifli starfsbræðra í
kjamorkuiðnaði fymun sovétlýð-
velda og Bandaríkjanna, tfl dæmis
um aðferðir til að eyða kjamavopn-
um samkvæmt samningum xun
fækkun þeirra, tfl að ráðstafa
kjamahleðslum þeirra með lág-
marksáhættu á að þær misfarist
eða verði notaðar á ný tfl vopna-
gerðar. Þama strandar á tregöu í
Bandaríkjastjóm, einkum land-
vamaráðuneytinu, þar sem enn
em í áhrifastöðum menn sem alls
ekki vflja sætta sig viö að ekki beri
lengur að líta á arftaka Sovétríkj-
anna sem líklegan óvin heldur
samstarfsaðila um verkefni sem
miklu skipta fyrir alla heimsbyggð-
ina. Og því situr allt fast, þótt
Bandaríkjaþing hafi fyrir nokkm
veitt 400 milljónir dollara tfl að
standa straum af samstarfi við sov-
étlýðveldin fyrrverandi á þessu
sviði.
Sflaháttur Bandaríkjastjómar að
bregðast við brýnum verkefhum
og einstæðum tækifæmm til að
stuðla að sem áfallaminnstri þróun
frá sovétlýðveldum til Samveldis
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
fullvalda ríkja hefur fyrir löngu
vakið kurr í Vestur-Evrópu. Því sá
George Bush Bandaríkjaforseti sig
tilknúinn að reyna að reka af sér
slyðruorðið meö því aö kalla saman
í Washington í vikunni ráðstefnu
fulltrúa nokkurra tuga ríkja tfl að
ræða liðsinni við samveldisríkin
nýju.
Hans-Dietrich Genscher, utan-
ríkisráðherra Þýskalands, gekk
hreint til verks á fundinum í Was-
hington og lagði tfl að forræðið fyr-
ir ráðstöfunum til að koma bönd-
um á upplausn kjarnavopnaiðnað-
arins í fyrmrn Sovétríkjum yrði
tekið úr höndum Bandaríkjanna
og falið alþjóðlegri stofnun. Þar
væri meira í húfi en svo að láta
mætti skeika að sköpuðu og öllum
ríkjum sem hamla vildu gegn út-
breiðslu kíarnavopna kæmi málið
við.
í borgunum þar sem vopnaþróun
og vopnasmíði hefur farið fram til
þessa er saman komin mikfl þekk-
ing og reynsla í vísindum og tækni.
Sérfræðingarnir þar eru margir
famir af sjálfsdáðum aö sjá hag
sínum borgið með stofnun fyrir-
tækja um rannsóknarverkefni og
framleiðslu óskylda vopnaiðnaði.
Bandaríski fréttamaðurinn, sem
áður var tfl vitnað, hefur eftir
bandarískum sérfræðingum, sem
sótt hafa heim starfsbræður sína
eystra, aö nú sé einstakt tækifæri
tfl að beina málum í heillavænleg-
an farveg. Vegna aöstæðna á gjald-
eyrismarkaöi verði mönnum þar
ótrúlega mikið úr tiltölulega lágum
erlendum framlögum tfl umsam-
inna verkefna eða sameignarfyrir-
tækja.
Hermenn, sjóhðar og flugmenn í
sovéthemum gamla búa ekki yfir
útgengilegri þekkingu eða leikni tfl
jafns við vísinda- og tæknimenn í
hergagnaiðnaðinum. En Qöldi
þeirra er slíkur, einhvers staðar á
bilinu 3.700.000 tfl 4.000.000, aö óhjá-
kvæmilegt er að taka tillit tfl hóps-
ins nái hann saman. Og það virðist
heraflinn hafa gert á þingi manna
1 vopnagreinunum þrem í Moskvu
fyrir viku.
Þingið sátu 5.000 fulltrúar, kjörn-
ir í herfylkjum, flotadeildum og
flugsveitum um samveldisríkin
þver og endilöng. Þingheimur
reyndist leggja megináherslu á
tvennt. Annars vegar að algert óráð
sé að sundra heraflanum af bráð-
ræði milli samveldisríkja. í lokaá-
lyktun er komist svo að orði aö tfl-
raunir tfl að kljúfa herinn í búta
geti haft „hörmulegar afleiðingar".
Hitt áhersluatriðið er að aðbúð
alltof stórs hluta hermanna, sér í
lagi úr landhemum, sé fyrir neðan
allar hellur. Hermenn og fjölskyld-
ur þeirra, sem komið hafa heim frá
Austur-Evrópulöndum síðustu
misseri, fá ekki annað athvarf en
tjaldbúðir. Heimflutningur hersins
frá austurhluta Þýskalands dregst
á langinn einmitt af þessum sökum.
Þýska stjórnin hefur tekið að sér
að kosta og sjá um byggingu 370.000
íbúða yfir heimkomna hermenn en
það verkefni tekur tíma.
Fulltrúar hersveita í Eystrasalts-
löndum lýstu yflr að þær myndu
neita að hreyfa sig þaðan fyrr en
þeim væri tryggður viðunandi
samastaður. Köldu andaði á þing-
inu í garð Leónids Kravtsjúks
Úkraínuforseta sem neitaði að
koma og ávarpa það. Kravtsjúk
hefur gengiö hart fram í að stofna
úkraínskan her og krafist þess að
allar liðsveitir gamla sovéthersins
í ríkinu sverji honum hollustueið.
Þessu hafa hefl herfylki neitað,
enda skipuð hermönnum frá öðr-
um lýöveldum. Kravtsjúk setur
þessum hópi þá kosti að vinna
Úkraínueiðinn eða yfirgefa aö öðr-
um kosti herbúðir í Ukraínu og
halda tfl heimalýðvelda sinna út í
algera óvissu.
Umræður á herþinginu urðu um
tíma svo heitar að yfirboðari heraf-
lans, Évgení Shaposnikof mar-
skálkur, gekk á dyr og hótaði að
segja af sér á staðnum. Marskálk-
urinn komst svo að orði í setning-
arræðu á þinginu að forðum Sovét-
ríki væru nú komin aö úrshta-
markahnu „og handan hennar
hggja árekstrar, upplausn, harm-
leikur fyrir þjóðir og allt mann-
kyn.“
í þinglok var kjörið hermannaráð
til að túlka kvartanir og áhyggju-
efni heraflans fyrir leiðtogum ríkja
Samveldisins nýja. Fjölmennasti
her í heimi er þar með orðinn sjálf-
stætt stjórnmálaafl í óvissuástand-
inu sem tekið hefur við af Sovét-
ríkjunum.
Magnús Torfí Ólafsson
Evgení Shaposnikof marskálkur, yfirmaður heraflans, býður Roland Dumas, utanríkisráðherra Frakklands,
velkominn til viöræðna I Moskvu á fimmtudag. Sfmamynd Reuter