Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1992, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 30. MAÍ 1992.
Erlendbóksjá
J a H N R o U U fc N
- POLITICS
LITERARY
REPUTATION
Spámaður, dýrlingur?
Hvernig veröur orðstír rithöf-
unda til? Hvaö gerir höfund aö
átrúnaðargoði eða tískuhetju? Og
hvemig stendur hann og verk
hans andspænis goðsögninni?
Um þetta er fjallað í þessari
áhugaverðu bók sem er annars
úttekt á því hvemig ólíkir hópar
manna hafa í tímans rás eignað
sér George Orwell og gert úr hon-
um þá hetju sem hveijum og ein-
um hentar best.
Höfundurinn skýrir ítarlega
þær myndir sem dregnar hafa
verið upp af Orwell gegnum tíð-
ina. Þar hafa sumir lagt áherslu
á uppreisn hans gegn ríkjandi
aðstæðum eða samstöðu með lít-
ilmagnanum en aðrir talið hann
spámann eða jafnvel eins konar
dýrling. Sýnt er fram á hvernig
síðamefndu hugmyndirnar náðu
fótfestu á fyrsta áratugnum eftir
lok heimsstyijaldarinnar, meðal
annars fyrir áhrif sjónvarpsins,
ekki síst vegna þess að sum verka
hans endurspegluðu þá ógn sem
vestrænum ríkjum stóð af ein-
ræði kommúnismans.
THE POLITICS OF LITERARY REPUT-
ATION.
Höfundur: John Rodden.
Oxford University Press, 1989.
"V E ■ K A
j..,l:l:.ii:.|,«iMli»t-ionrvli..i’li iiilfii-JÍiJisi'
II i: I \C I II E SKCliMl l'A Ki (II
T II K CONI'liSSI 0 N S 0 E
AMTHONY BURGKSS
Burgess lætur
gammirin geisa
Breski rithöfundurinn Ant-
hony Burgess er kunnur fyrir að
segja umbúðalaust skoðun sína á
mönnum og málefnum. Hann
bregður ekki út af þeim vana í
ævisögu sinni og lætur gamminn
geisa og hirðir þá lítt um hvort
dómharkan lendir á eiginkonum,
vinum eða andstæðingum.
Hér er um aö ræða annað bindi
játninga Burgess, eins og hann
kallar endurminningar sínar.
Frásögnin hefst árið 1959 þegar
Burgess fékk læknisúrskurð um
að hann væri haldinn banvænum
sjúkdómi og ætti einungis eitt ár
eftir ólifað. Hann ákvað að nota
árið til að búa fjárhagslega í hag-
inn fyrir fjölskylduna, settist viö
ritvélina og samdi flmm skáld-
sögur í nánast einni lotu. Að því
loknu varð honum ljóst að dauða-
dómur læknanna var ótímabær.
Burgess gefur góða innsýn í líf
rithöfundar sem streitist við að
sjá sér og sínum farboða með því
að skrifa hvert skáldverkið af
öðru og semja þess á milli fjölda
bókadóma, ritgerða og fyrir-
lestra. Þótt hann hafi að lokum
slegið í gegn er honum enn í nöp
við marga og gerir gjarnan upp
gamlar sakir í þessum játningum.
YOU’VE HAD YOUR TIME.
Höfundur: Anthony Burgess.
Penguin Books, 1992.
Saga Mailer um
leyniþjónustuna
Bandaríska skáldsagnahöfunda
hefur lengi dreýmt um að skrifa það
sem þeir kalla „Miklu bandarísku
skáldsöguna“.
Norman Mailer er einn þeirra.
En skáldsögur hans, eins og ann-
arra bandarískra höfunda, hafa til
þessa skort eitthvað til þess að hljóta
svo eftirsótta viðurkenningu. Það á
einnig við um nýjustu skáldsögu
Mailers, Harlot’s Ghost. Hún er að
vísu „mikiT að lengd; ríflega eflefu
hundruð blaðsíður prentaðar með
smáu letri og litlum spássíum. En
hún er ekki það fullkomna listaverk
sem eitt getur gert tilkall til krún-
unnar.
Saga leyni-
þjónustunnar
Harlot’s Ghost er þaö sem kallast
heimfldarskáldsaga. Enda fer Mailer
ekkert í felur með að hann hefur víða
leitað fanga í rituöum heimiidum;
aftast í bókinni er nokkurra blað-
síðna listi yfir bækur sem hann hefur
stuöst við. Og viðfangsefnið er
hvorki meira né minna en saga
bandarísku leyniþjónustunnar, CLA,
á tímum kalda stríðsins. Meginá-
hersla er lögð á tímabil Allen Dulles,
sjötta áratuginn, og fyrstu ár sjöunda
áratugarins.
Svo sem títt er um heimildarskáld-
sögur blandar Mailer hér saman
raunverulegu fólki og persónum sem
eru hans eigin hugarsmíð. Sumar
hinna síðamefndu eru reyndar einn-
ig byggðar á raunverulegum fyrir-
myndum. Þannig verða mörkin milli
veruleika og skáldskapar afar óljós.
Lesandinn getur alls ekki verið viss
um hvenær Mailer er að segja frá
atburðum sem gerðust, eins og þeir
gerðust, og hvenær hanh gefur
skáldfáknum lausan tauminn.
Kunnuglegt
Hitt er svo annað mál að lesandi,
sem fylgst hefur með skrifum um
bandarísku leyniþjónustuna síðustu
áratugina, kannast við ansi margt.
Það á við um einstaka stóratburði,
svo sem valdarán CLA í Guatemala á
sjötta áratugnum, hlerun á símtölum
æðstu manna Rússa og Austur-Þjóð-
veija í Berlínargöngunum svo-
nefndu og Svínaflóainnrásina mis-
heppnuðu á Kúbu.
Einnig koma helstu áhrifamenn
þessa tíma kunnuglega fyrir sjónir;
Dulles, McCone, Harvey, Helms og
Hunt hjá CLA, Kennedybræður,
Giancana og fleiri Mafíuforingjar og
margir fleiri.
Og helsta söguhetjan, sem gengur
undir dulnefninu Harlot, er þar að
auki byggð á einum frægasta CIA-
foringjanum, James Angleton, sem
sumir telja hetju andkommúnismans
en aðrir þann mann sem gert hafi
CLA meira ógagn en KGB.
Mafler er sum sé að fjalla um at-
burði og einstaklinga sem þegar er
búið að seipja um margar bækur.
Fréttir gærdagsins
Slíkt efni er auðvitað afar vand-
meðfarið því, svo að vitnað sé til
ummæla annarra; ekkert er eins
gamalt og fréttir gærdagsins. Mér
flnnst satt best að segja að Mafler
takist ekki nægilega vel að varpa
nýju ljósi á gamalt söguefni. Lesand-
anum finnst alltof oft að hann sé að
endurlesa gamla frásögn.
Hins vegar tekst Mailer oft vel upp
þegar hann er ekki að rekja marg-
þvælda sögu heldur lýsa hugsunum
og athöfnum þeirra sögupersóna sem
hann hefur sjálfur skapað. Þessir
leiftrandi kaflar eru jafnvel þess
virði að brjótast í gegnum langlokur
um gamalkunnar og meira og minna
misheppnaðar aðgerðir bandarískra
leyniþjónustumanna.
En mikla ameríska skáldsagan er
enn óskrifuð.
HARLOT’S GHOST.
Höfundur: Norman Mailer.
Ballantine Books, 1992.
MetsöluMljiir
Bretland
Skáldsögur:
1. Jilly Cooper:
POLO.
2. Danielle Steel:
HEARTBEAT.
3. Terry Brooks:
DRUID OF SHANNARA.
4. Ben Elton:
GRIDLOCK.
5. Tom Clancy:
THE SUM OF ALL FEARS.
6. E.M.Forster:
HOWARDS ENO.
7. Penelope Lively:
CITY OF THE MIND.
8. Thomas Harris:
THE SILENCE OF
THE LAMBS.
ð. Chaterine Cookson:
MY BELOVED SON.
10. Agnus Wilson;
ANGLO-SAXON ATTITUDES.
Rit almenns eölis:
1. Peter Mayle:
TOUJOURS PROVENCE.
2. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
3. Mark Shand;
TRAVELS ON MY
ELEPHANT.
4. M. Baigent & R. Leigh;
THE DEAD SEA SCROLLS
5. Nancy Friday:
WOMEN ON TOP.
6. B. Watterson:
ATTACK OF THE DERANGED
KILLER MUTANT MONSTER
SNOW GOONS.
7. Julia Phillips:
YOU’LL NEVER EAT
LUNCH IN
THIS TOWN AGAIN.
8. Roy Greenslade: :. : c
:■ MAXWELL’S FALL.
9. Kingsiey Amls;
MEMOIRS.
10. Hannah Hauxwell:
SEASONS OF MY LIFE.
é The Sunday Times)
Bandaríkin
Skóidsögur:
1. John Grisham:
THE RRM.
2. Sue Grafton:
„H“ IS FOR HOMICIDE.
3. Fannie Flagg:
FRIED GREEN
TOMATOES AT
THE WHISTLE STOP CAFE.
4. Jeffrey Archer:
AS THE CROW FLIES.
5. Julíe Garwood:
THE SECRET.
6. Janet Dailey:
ASPEN GOLD.
7. Pat Conroy:
THE PRINCE OF TIOES.
8. Mary Higglns Clark:
LOVES MUSIC, LOVES TO
DANCE.
9. Dale Brown:
SKY MASTERS.
10. David Eddings:
THE SEERESS OF KELL.
11. John Grisham:
A TIME TO KILL.
12. Sandra Brown:
SHADOWS OF YESTERDAY.
13. Danielle Steel:
HEARTBEAT.
14. David Morrell:
THE CONVENANT
OF FLAME.
15. Dick Francis:
LONGSHOT.
Rit almenns eðlis:
1. Joe McGinniss:
CRUEL DOUBT.
2. D. L. Barlett & J.B. Steele:
AMERICA: WHAT
WENT WRONG?
3. Crenshaw, Hansen & Shaw:
JFK: CONSPIRACY
OF SILENCE.
4. Deborah Tannen:
YOU JUST DON’T
UNDERSTAND.
5. Ann Rule:
IF YOU REALLY LOVED ME.
6. Julia Philips:
YOU’LL NEVER EAT
LUNCH IN
THIS TOWN AGAIN.
7. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
8. RobertBly:
IRON JOHN.
9. M. Scott Peck;
THE ROAD LESS
TRAVELLED.
10. Bernie S. Siegel:
LOVE, MEDICINE, AND
MIRACLES.
(Byggt & New York Times Book Revlew)
Danmörk
Skáldsögur:
1. FayWeldon:
JOANNAS KLONING.
2. Johannes Mollehave:
KUN DEN SOM KAN
LÆGGETO
OG TO SAMMEN.
3. Dorrit Willumsen:
KIÆDT I PURÍTJR.
4. Bret Easton ElUs:
AMERICAN PSYCHO.
5. Pat Conroy:
SAVANNAH.
6. Herbjora Wassmo:
DINAS BOG.
7. Margaret Atwood:
FHUORAKEL
8. Isabel Allende:
EVA LUNA FORTÆLim
9. Peter Hoeg:
FORTÆLLINGER OM
NATTEN.
10 'Seuden Shn DATTFlR.
(Byagt á PollUken Sornlag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
OELLÍUL' W
Sálsjúkur nauðgari
Predator er sönn saga um sál-
sjúkan glæpamann og ófyrirleitin
yflrvöld sem létu undan þrýstingi
almennings um aö „leysa" saka-
mál og handtóku því og ákærðu
saklausan mann. Og um dugmik-
inn blaðamann sem tókst að kom-
ast til botns í málinu.
Sögusviðið er borgin Seattle í
Washingtonríki á vesturströnd
Bandaríkjanna. Mac Smith er
ungur maður sem á nokkrum
árum ræðast á marga tugi
kvenna og nauðgar þeim hrotta-
lega. Lögreglan handtekur annan
ungan mann, Steve Titus, hag-
ræöir málum og fær eitt fómar-
lambanna til að fullyrða aö hann
sé nauðgarinn.
Allir eru ánægðir með lausn
málsins nema Titus og fjölskylda
hans og Paul Henderson, lög-
reglufréttamaður við Seattle Ti-
mes. Hann varð fljótlega sann-
færður um aö lögreglan heföi
handtekiö rangan mann og lagði
mikið á sig til að sanna það. Fyr-
ir skrif sín hlaut hann að lokum
hin eftirsóttu Pulitzerverðlaun.
PREDATOR:
Höfundur: Jack Olsen.
Dell, 1992.
Grunurinn ógurlegi
Nótt eina sumarið 1988 var ráð-
ist inn á heimili í litlum bæ í
Norður Karólínu. Bonnie Von
Stein og seinni maður hennar,
Lieth, sváfu á efri hæðinni. í her-
bergi við hliðina svaf dóttir
Bonnie, Angela. Sonurinn Chris
var að heiman - í háskóla.
Innrásarmennirnir réðust inn í
hjónaherbergið, börðu og stungu
Lieth til bana og særðu Bonnie
alvarlega.
Það virtist fljótlega ljóst að
glæpamennirnir komu í þeim
eina tilgangi að myrða Lieth og
hugsanlega Bonnie líka. En hvers
vegna?
Nærtækasta skýringin var sú
að Lieth hafði nýverið erft mikla
peninga. En þá hlaut líka einhver
erfingja hans að standa á bak við
árásina. Varla eiginkonan sem
sjálf var hættulega særð? En dótt-
irin sem kvaöst hafa sofið á með-
an morðið var framið í næsta
herbergi? Eða sonurinn?
Joe McGinniss rekur rannsókn
málsins og alveg sérstaklega sál-
arkvalir Bonnie sem varð að
horfast í augu við þá tilhugsun
að böm hennar, annað eða bæði,
hefðu ef til vill reynt að ráða hana
af dögum.
CRUEL DOUBT.
Höfundur: Joe McGinniss.
Pocket Star Books, 1992.