Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1992, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 30. MAÍ 1992.,
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Pétursregla alþjóðamála
Vanhæfni æöstu stjórnmála- og embættismanna og
stórforstjóra er ekki séríslenzkt fyrirbæri. Veraldarsag-
an og stjómmálasaga 20. aldar er full af dæmum um
gildi Pétursreglunnar: Menn hækka í tign, unz þeir stað-
næmast í stööu, sem þeir eru óhæfir um að gegna.
Cyrus Vance, fyrrum utanríkisráöherra Bandaríkj-
anna, og Carrington lávarður, fyrrum utanríkisráö-
herra Bretlands, teljast vera reyndir menn. Sameinuðu
þjóðirnar fengu hinn fyrrnefnda og Evrópubandalagið
hinn síðamefnda til að semja við herskáa Serbíustjóm.
Slobodan Milosevic, forseti Serbíu, laug þessa tvo
heiðursmenn fulla, á sama hátt og Adolf Hitler laug
forsætisráðherra Bretlands, Baldwin Chamberlain, full-
an á sínum tíma. Vance og Carrington virtust ekki
kunna að umgangast ofbeldishneigða samningamenn.
Ferh Milosevics átti að verða mönnum ljóst fyrir
nokkrum árum, þegar hann tók öll völd í Kosovo, sem
90% er byggt Albönum. Hitlerismi Milosevics og ann-
arra ráðamanna Serbíu og sambandshers Júgóslavíu
átti að fá staðfestingu'fyrir rúmu ári í Slóveníu.
Meðan Vance og Carrington ímynduðu sér, að þeir
væm í heföbundnum samningum, varð blóðbað í Króa-
tíu og síðan í Bosníu. Getuleysi shkra manna fram-
lengdi útþenslu Serbíu og stuðlaði að síendurteknum
vopnahlésbrotum og voðaverkum hálftrylltra Serba.
Bandaríkin em full af stjórnmála- og embættismönn-
um af þessu tagi. Fræg er svokölluð hagkvæmnisstefna
í utanríkismálum, sem rekin var af skammsýnu fólki á
borð við Henry Kissinger, fyrmm utanríkisráðherra,
og Jean Kirkpatrick, sérfræðing í Rómönsku Ameríku.
Hagkvæmnisstefnan fólst í að gleyma mannréttind-
um og styðja harðstjóra í útlöndum. Þegar harðstjórun-
um var svo velt úr sessi, voru Bandaríkin búin að
stimpla sig í augum almennings í þessum löndum. Þann-
ig var það á Spáni, í Grikklandi og í Suður-Ameríku.
Þrátt fyrir augljósa óhagkvæmni hagkvæmnisstefn-
unnar era þau Kissinger og Kirkpatrick enn talin vera
eins konar vitringar í utanríkismálum. Þau rita lærðar
greinar í timarit og veita stjórnvöldum ráð á borð við
þau, sem Vance og Carrington hafa gert í Serbíumálinu.
Frægasti ragludallur nútímasögunnar er Ronald Rea-
gan, fyrrum Bandaríkjaforseti, sem skildi ekki tengsli
skattalækkana og aukinna ríkisútgjalda, einkum til
hemaðar. Hann bjó til hroðalegan greiðsluhalla, sem
verður Bandaríkjunum áratugum saman til vandræða.
í nokkur ár hafa Bandaríkjamenn búið við lélegan
forseta, sem hefur tahð þeim trú um, að hann hafi að
minnsta kosti vit á utanríkismálum, þótt hann sé illa
að sér heima fyrir. Samt er ferill George Bush samfelld
slóð mistaka í samskiptum við erlendar þjóðir.
Eitt síðasta dæmið er, að Bush skildi alls ekki, hvað
var að gerast í Serbíu og nágrannalöndum hennar. Til
skamms tíma studdi hann tilraunir Milosevics til að
halda saman Stór-Serbíu. Hann studdi líka Gorbatsjov
Sovétforseta gegn lýðræðisöflum í Sovétríkjunum.
Bush var síðastur leiðtoga til að viðurkenna sjálf-
stæði Eystrasaltsríkjanna. Hann vann að uppgangi
Saddams Husseins í írak, alveg fram undir Persaflóa-
stríð, og gaf ógnarstjórn hans svo grið á síðustu klukku-
stundum stríðsins. Hann styður enn kínverska komm-
únista, sem reyna að koma ihu af stað víða um heim.
Heimurinn var og er enn fullur af stórforstjórum,
stjómmála- og embættismönnum, sem samkvæmt Pét-
ursreglunni era ófærir um að gegna hlutverkum sínum.
Jónas Kristjánsson
Háski af Serbíu
loks tek-
inn alvarlega
Fyrir 78 árum féll ríkisarfi aust-
urríska keisaradæmisins fyrir
morðingjahendi á götu í Sarajevo,
höfuðborg Bosniu-Hersegovínu. Sá
atburður varð tilefni heimsstyrj-
aldarinnar fyrri og upphaf at-
burðarásar sem gert hefur tuttug-
ustu öldina tímabil einhverra
mestu hörmunga og blóðsúthell-
inga sem sagan kann frá aö greina.
Síðustu vikur hefur Sarajevo
búið við nær látlausa skothríð úr
fallbyssum og sprengjuvörpum frá
íjallahnúkum umhverfis borgina.
Serbneskar sveitir studdar sam-
bandsher fyrrum Júgóslavíu
þjarma þannig jafnt og þétt að
borgarhverfum múslima og Króata
og gera stjórn sjálfstæðrar Bosn-
íu-Hersegovínu ómögulegt að
starfa eðlilega. Sprengja úr
sprengjuvörpu lenti á biðröð eftir
brauði á götu í Sarajevo í vikunni,
drap tvo tugi manna og særði fjór-
falt fleiri.
Aðfarir Serba, fyrst í Króatíu og
nú í Bosníu, virðast loks vera að
opna augu umheimsins fyrir því
að verði þeim látið haldast uppi
athæfi sitt er miklu meira í veði en
afdrif fyrrum sambandsríkja Júgó-
slavíu. Þá er skapað fordæmi fyrir
yfirgangi þjóðernisofstækismanna,
með ófyrirsjáanlegum afleiðingum
í fyrrum sovétlýðveldum, allt frá
Svartahafi yfir Kákasuslönd og
austur um alla Mið-Asíu. Sömu-
leiðis er bráð hætta á að átökin
breiðist út um ailan Balkanskaga.
Eins og áður í Króatíu vinna
Serbar og sambandsherinn í Bosn-
íu-Hersegovínu eftir vandlega und-
irbúnum áætlunum. Þær miða að
því að leggja sem stærst flæmi af
nýsjálfstæðu ríkjunum undir serb-
nesk yfirráð þannig að landvinn-
ingamir mynda samstæða heild
með Serbíu sjálfri. Aðferðin er að
beita hergagnayfirburðum sam-
bandshersins, skriðdrekum, fall-
byssum og sprengjuvörpum, til að
yfirbuga léttvopnaðar sveitir Kró-
ata og múslima. Aö því búnu ráð-
ast Serbar inn í borgir og þorp með
morðum og ránum svo að fólk flýr
undan þeim allt hvað af tekur.
Þetta kallar Serbar „þjóðemislega
hreinsun".
Með þessu móti jöfnuðu Serbar
borgina Vukovar í austanverðri
Króatíu við jörðu til að ryöja sér
leið inn á stórt landsvæði og hrekja
Króata þaðan. Og loks þegar friðar-
gæslulið á vegum Sameinuðu þjóð-
anna, 14.000 manns, kom á vett-
vang láta Serbar sem erindi þess
sé að standa vörð um landvinninga
þeirra. Með stuðningi herstjómar-
innar í Belgrad reyna þeir að end-
urtúlka vopnahléssamkomulagið
sér í hag, neita til dæmis að af-
henda mönnum SÞ vopn sín nema
yfirráðasvæði þeirra sé fyrst fært
út.
Fréttamaður Washington Post
lýsir því hvemig byssumenn Serba
em orðnir að löggæslumönnum við
hlið gæsluliða SÞ og halda áfram
yfirgangi og ránum gagnvart þeim
Króötum sem ekki era enn flúnir
þegar menn SÞ era hvergi nærri.
Landvinningastríð Serba er enn
ósvífnara í Bosníu-Hersegovínu. Á
fimm vikum hafa þeir lagt undir
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
sig tvo þriðju sjálfstæðs lýðveldis
sem nýtur viðurkenningar SÞ, og
þar sem tæpur þriðjungur íbúa
telst serbneskur. Múslimar hafa
verið hraktir af 80 kílómetra
breiðri og næstum 200 kílómetra
langri spildu í Austur-Bosníu þar
sem þeir voru 78 af hundraði
450.000 íbúa. Serbar reyndust þar
tíu af hundraði í manntali í fyrra.
Síðan hafa sveitir Serba og sam-
bandshersins unnið að því að leggja
undir sig breið belti vestur á bóg-
inn, annað um norðanverða Bosníu
til að ná saman við serbnesk yfir-
ráðasvæði í Króatíu. í suðri hafa
atlögur Serba sérstaklega beinst aö
borgum múslima, eins og Moster,
til að ná yfirráðasvæði samfelldu
við Suður-Serbíu og Svartfjalla-
land.
John F. Bums frá New York
Times komst til Zvomik, einnar af
bosnísku borgunum sem Serbar
hafa lagt undir sig. Borgarbúar sem
enn vora um kyrrt lýstu fyrir hon-
um stórskotahríðinni á borgina yf-
ir ána Drínu frá Serbíu, töku borg-
arinnar og morðunum sem fylgdu.
Einn heimildarmaður hans kvaðst
hafa séð serbneska stúlku skoma
á háls þegar hún bað múslimskum
nágrönnum sínum vægðar. Frétta-
manninum var bent á fjöldagröf
þar sem þeir sem féllu í stórskota-
hríðinni og fyrir aftökusveitum
Serba voru dysjaðir.
Staðfest tala fallinna í Bosníu-
Hersegovínu nálgast nú þrjú þús-
und, aöallega óbreyttir borgarar.
Særðir eru sagðir um átta þúsund.
Flóttafólk er komið yfir 900.000 af
4,4 milljóna íbúatölu. Hjálparstofn-
anir hafa hrökklast frá lýðveldinu
af því að byssumenn Serba gerðu
vandlega auðkennd farartæki
þeirra að sérstöku skotmarki.
Menn sem best þekkja til hugs-
anagangs forustu Serba, sér í lagi
Slobodans Milosevics forseta, segja
engan vafa á að verði Serbar ekki
stöðvðir muni þeir næst snúa sér
að Kosovo og Makedóníu. Tíu af
hveijum ellefu íbúum Kosovo era
albanskir en Serbíustjóm svipti þá
sjálfstjórn og gerði héraðið að serb-
nesku lögregluríki á árunum 1989
og 1990. Kosovobúar efndu til þing-
og forsetakosninga á eigin spýtur
um síðustu helgi en Serbíustjórn
neitar að viðurkenna þær.
Makedónía hefur ekki fengið
sjálfstæði sitt viðurkennt vegna
andstöðu Grikklands sem kveðst
eiga nafnið. Sannleikurinn er að
Grikklandsstjóm ásælist Make-
dóníu eða hluta hennar að minnsta
kosti. Aðgerðaleysi Atlantshafs-
bandalagsins og Evrópubandalags-
ins fram til þessa gagnvart yfir-
gangi Serbíu stafar ekki síst af því
að íhaldsstjórn Grikklands styður
serbnesku kommúnistastjómina
með ráðum og dáð. Lengi hafa
Búlgarar gert tilkall til Makedóníu
og þegar haft er í huga að Ungverj-
ar era fjölmennir í Voj vodinu, öðra
sjálfstjórnarhéraði sem Milosevic
hefur svælt undir Serbíu, má sjá
hvílíkt tundur bíður neista frá bál-
inu í Bosníu-Hersegovínu.
Vaxandi merki sjást um stríðs-
þreytu meðal Serba. Biskupastefna
rétttrúnaðarkirkjunnar hefur aldr-
ei þessu vant hafiö upp raust sína
í áfellisdómi yfir stjórn og her.
Verðbólga vegna seðlaprentunar
fyrir stríðskostnaðinum er komin
upp í 1% á hverri klukkustund sem
líður.
Væntanlegt viðskiptabann SÞ
gæti því hrifið fljótt, að því tilskildu
aö lönd eins og Rúmenía og Grikk-
land virði það. Engum heilvita
manni dettur í hug aö gera út al-
þjóðalandher gegn Serbum en rætt
er um að heimila lofthemað gegn
stórskotavirkjum þeirra, skrið-
drekasveitum og herflutningalest-
um.
Flóttafólk frá Bugonoj i Bosniu bíður á bílastæði í króatísku borginni Split eftir flutningi áfram til Rijeka, norðar
á strönd Adriahafsins. Símamynd Reuter