Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.1992, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 4. JÚLÍ 1992.
Gtgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NUMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Vaxandi gengi dagblaða
Lestur dagblaða eykst, þrátt fyrir aukið framboð
dægrastyttingar í fjölmiðlaformi. Um nokkurt skeið
hafa íj ölmiðlakannanir sýnt aukinn lestur DV og Morg-
unblaðsins. Nú síðast hefur Gallup skráð marktæka
aukningu á tímabilinu frá marz til júní á þessu ári.
Ef miðað er við vikulegan lestur, hefur hann aukizt
úr 72% í 77% hjá DV á þessu þriggja mánaða tímabili
og úr 73% í 75% hjá Morgunblaðinu. Hhðstæð aukning
kemur fram í daglegum lestri og í lestri yfir lengri tíma-
bil, svo sem heilan mánuð, þrjá mánuði og heilt ár.
Þessar tölur sýna, að stóru dagblöðin tvö ná miklu
betur til þjóðarinnar en þekkist hjá allra stærstu dag-
blöðum í öðrum fullvalda ríkjum. Eflaust ræður fækkun
lítilla dagblaða og samdráttur í útgerð þeirra einhverju
um bætta stöðu stóru blaðanna tveggja hér á landi.
Jafnvægi í lestri blaðanna batnar í sífellu. DV er nú
komið yfir í mælingu Gallups á árlegum, mánaðarlegum
og vikulegum lestri, en Morgunblaðið er enn hærra í
daglegum lestri. Munur þessara mæhnga byggist á, að
lesendahópur DV er breytilegri en Morgunblaðsins.
Fréttirnar eru það, sem mest er lesið í dagblöðunum,
enda eru þær veigamesti þáttur efnis þeirra. Á hverjum
degi les helmingur þjóðarinnar eitthvað í fréttum Morg-
unblaðsins og einnig helmingur þjóðarinnar eitthvað í
fréttum DV. Þetta eru mest notuðu fréttamiðlarnir.
Fréttirnar eru líka það, sem mest er notað í ljósvaka-
miðlunum. Um 39% sjá að jafnaði eitthvað úr fréttum
ríkissjónvarpsins, 30% úr fréttum Stöðvar 2, 35% úr
hádegisfréttum útvarps og 24% úr kvöldfréttum þess.
Þetta sýnir minni útbreiðslu en frétta dagblaðanna.
Innan ljósvakaheimsins hefur vegur útvarps farið
vaxandi að undanfórnu, en sjónvarpsins dalað, einkum
vegna minni notkunar á ríkissjónvarpinu. Allt stefnir
þetta að traustu jafnvægi í samkeppni tveggja dagblaða,
tveggja sjónvarpsrása og þriggja-fjögurra útvarpsrása.
Fyrir nokkrum árum var spáð, að meira eða minna
svarthvít dagblöð mundu faha í skugga litskrúðugra
Ijósvakamiðla, samfara mikihi útbreiðslu í notkun
myndbanda og umtalsverðri grósku í stofnun nýrra
útvarpsstöðva. Hið þveröfuga hefur í rauninni gerzt.
Fólk veit um ótvíræða kosti prentaðra dagblaða. Les-
endur geta gripið þau, þegar þeim sýnist, og eru ekki
háðir skeiðklukku ljósvakamiðlanna. Lesendur geta les-
ið blöðin afturábak eða áfram eða á hvem þann hátt,
sem þeim sýnist, og eru ekki háðir fastri dagskrá.
Ekki skiptir minna máh, að lesendur geta staðnæmzt
við það efni eða þá auglýsingu í dagblaði, sem höföar
til þeirra, og gefið sér góðan tíma th rækhegs lestrar.
Þeir em ekki háðir hraðanum, sem þeytir efni og auglýs-
ingum inn og út af sjónvarpsskjá og útvarpshátalara.
Lesendur dagblaða hafa miklu meira valfrelsi í notk-
un þessara flölmiðla en áhorfendur sjónvarps og hlust-
endur útvarps hafa í notkun sinna Qölmiðla. Þessi mikli
munur skiptir ekki minna máli nú á dögum en hann
gerði, þegar ljósvakamiðlar ruddu sér til rúms.
Velgengni stóru blaðanna má ennfremur rekja að
nokkm th þess, að þau hafa mætt nýjum tímum með
margvíslegum breytingum á efnisvali og efnismeðferð.
Ef menn fletta DV eða Morgunblaðinu frá því fyrir tíu
árum, velkjast þeir ekki í vafa um breytingamar.
Dagblöðin hagnast á þessu, en mest þó lesendur
þeirra, sem fá nú miklu betri og aðgengilegri dagblöð
en þeir fengu áður fyrir sama raungildi peninganna.
Jónas Kristjánsson
Vígaferli og
valdaMutföll 1
Suður-Afríku
Viðræðum um nýtt stjómarfar í
Suður-Afríku með jöfnum lýðrétt-
indum fyrir landsmenn alla, hvers
kynþáttar sem eru, hafa siglt í
strand. Öflugustu samtök svert-
ingja, Afríska þjóðarráðið, hafa
hætt þátttöku meðan ekki hggur
fyrir að stjóm Frederiks W. de
Klerks forseta hafi vilja og getu til
að stöðva fjöldamorð á fylgismönn-
um þeirra.
Tilefniö er árás á næturþeli á
nokkur heimili í Boipatong suður
af Jóhannesarborg 17. júní. Heilar
fjölskyldur, 46 menn ahs, vom
brytjaðar niður meö sveðjum í
rekkjum sínum, stungnar spjótum
eða skotnar. íbúar Boipatong skýra
svo frá aö árásarmenn hafi verið
fluttir á staðinn í lögreglubílum
sem síöan hafi farið brott með þá
að verkunum unnum.
Lögreglan neitar aðild og hefur
tilkynnt handtöku tuga manna í
KwaMadala, búðum farandverka-
manna skammt frá Boipatong. Þar
búa nær eingöngu menn af Zulu-
þjóð, fylgismenn Inkatha frelsis-
flokksins, helsta keppinautar Af-
ríska þjóðarráðsins um hylh svert-
ingja.
Vígaferh stuðningsmanna þess-
ara hópa hófust fyrir alvöm áriö
1984 í fylkinu Natal á austurströnd-
inni. Þar hafði Inkatha komið sér
vel fyrir og þegar útbreiðslufuhtrú-
ar Þjóðarráðsins tóku að hafa sig í
frammi vom þeir myrtir. Á þessum
árum var Þjóðarráðið bannað en
Inkatha fékk að starfa í skjóh for-
ingja síns, Mangosuthu Buthelezi,
höfðingja Zulu-manna og æðsta yf-
irvalds KwaZulu, eins heimalands-
ins sem Suður-Afríkustjóm setti á
stofn til að framfylgja stefnunni um
aðskilnað kynþátta.
Stuöningur sérsveita lögreglu við
árásir Inkatha á liðsmenn Þjóðar-
ráðsins komst brátt í hámæh. Yfir-
völd leiddu máhð hjá sér en þó
gerðist það í vor að dómari sak-
fehdi hvítan lögregluforingja í Na-
tal fyrir að hafa með mönnum sín-
um undirbúið og framkvæmt eitt
fyrsta fjöldamorðið þar um slóðir,
þegar á annan tug fólks af báðum
kynjum og á öhum aldri var drepiö.
Þau átta ár sem morð og hefndar-
morð á svertingjum hafa geisaö er
tahð að allt að 12.000 manns hafi
látið lífið. Um þverbak keyrði þegar
morðaldan barst tíl þéttbýhsins
umhverfis Jóhannesarborg. Al-
þjóðleg mannréttindasamtök, svo
sem Amnesty Intemational, África
Watch og Alþjóðlega lögfræðinga-
nefndin, hafa í skýrslum sínum
leitt rök að liðsinni öryggisstofn-
ana Suður-Afríku við Inkatha i
þessum hjaðningavígum.
Þjóðarráðið hefur gert ákveðnar
kröfur til Suður-Afríkustjómar um
ráðstafanir sem gætu gert því fært
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Óiafsson
að hefja aftur þátttöku í stjómlaga-
viðræðunum Codesa. Þær eru
helstar að öryggisstofnanir hætti
leynilegri starfsemi og dauðasveit-
ir verði leystar upp. Sérsveitir
verði afvopnaðar. Mál verði höfðuö
gegn þeim sem ýtt hafi undir blóðs-
úthélhngar í svertingjabyggðum.
Alþjóðleg rannsókn fari fram á
fjöldamorðunum í Boipatong og
alþjóðlegu eftirhti verði komið á
með ástandi í landinu. Bæði R.F.
Botha utanríkisráðherra og Nelson
Mandela, foringi Þjóðarráðsins,
hittu Butros Butros Ghah, aðalrit-
ara Sameinuöu þjóðanna, þegar
hann var á ferð í Áfríku nýlega að
ræða hvert hlutverk alþjóðasam-
tökin gætu átt í að lægja öldumar
eftir síðustu atburði í Suður-Afr-
íku. Komnir era til landsins virtir
lögfræðingar frá Englandi og Ind-
landi sem munu fylgjast með rann-
sókn á morðunum í Boipatong í
boöi Suður-Afríkustjórnar.
En eftirköst þess atburðar sýna
hve torvelt verður að kenna suður-
afrísku lögreglunni nýja siði gagn-
vart svertingjum. Lögregla hóf fyr-
irvaralaust skothríð á mannfjölda
sem mótmælti komu de Klerks for-
seta tíl Boipatong, drap þrjá og
særði 29. A miðvikudaginn var
skotið á hóp sem kom frá mót-
mælasetu í Höfðaborg og'nokkrir
særðust. Tvær hvítar konur úr
hópnum skýrðu frá að lögreglu-
maður hefði ráðlagt þeim að skilja
sig frá honum, þaö ætti að fara að
skjóta. Þegar lögregla í Suður-
Afríku er send á vettvang að halda
mannfjölda í skefjum er hún ekki
búin skjöldum og bareflum eins og
tíðkast í öðrum löndum. Vopnin
sem hún ber era hríðskotabyssur
og haglabyssur svo að öh valdbeit-
ing hefur óhjákvæmhega mannfall
í för með sér.
Póhtíska hliðin á máhnu er sú
að báðir höfuðaðhar eru undir
miklum þrýstingi. Óbreyttir hðs-
menn Þjóðarráðsins una því iha að
forastumenn sínir sitji við samn-
ingaborö með hvítu yfírdrottnur-
unum meðan félagar þeirra eru
brytjaðir niður. Reyni de Klerk og
menn hans fyrir alvöru að hafa
taumhald á öryggisstofnunum með
því að vísa þeim úr starfi sem ekki
láta að stjóm eiga þeir vísa harða
atlögu stjórnarandstöðu íhalds-
manna sem hvergi vhja slaka á
kynþáttamisrétti.
Þótt svo fari að Codesa viðræðun-
um verði fram haldið er öðru nær
en að samningalausn verði auð-
fundin. Áður en upp úr slitnaði var
komið að meginátakaefni Þjóöar-
ráðsins annars vegar og ríkis-
stjómarinnar hins vegar, hversu
aukinn meirihluta skuh áskhja til
töku úrshtaákvarðana á stjórn-
lagasamkundu. Sú yrði kjörin með
almennum kosningarétti.
Suður-Afríku byggja 35 mhljónir
manna. Af þeim eru 28 mhljónir
svertingjar. Helmingur þeirra er
undir kosningaaldri svo að svarti
kjósendahópurinn er 14 milljónir.
Þar af getur Þjóðarráðið gert sér
vonir um að hljóta atkvæði níu
milljóna.
Fulltrúar Þjóðarráðsins í Codesa
vhja að tveir þriðju atkvæða skuli
ráða úrshtum mála við stjórnar-
skrárgerð. Gæti ráðið gert sér von-
ir um að geta ásamt bandamönnum
ráðið gangi mála á stjórnlagaþingi
við þá reglu um aukinn meirihluta.
Ríkisstjórnin krefst þess að þijá
tjórðu atkvæða þurfi th að taka
ákvarðanir um höfuðatriöi stjóm-
skipunar. Við þá reglu hefðu hvítir
menn stöðvunarvald í bandalagi
við flokk eins og Inkatha og ein-
hvepa heiri minnihlutahópa.
Nú er því bæði tekist á um óhlut-
dræga öryggisgæslu í svertingja-
byggðum Suöur-Afríku á hðandi
stund og valdahlutfoll við ákvörð-
un stjórnskipunar th frambúðar.
Magnús T. Ólafsson
Lögregla skýtur á mótmælagöngu i Höföaborg á miövikudaginn.
Símamynd Reuter