Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.1992, Síða 15

LAUGARDAGUR 4. JÚLÍ 1992.
Þeir tekjuhæstu höfðu aukiö for-
skot sitt á hina tekjulægstu, áöur
en Kjaradómur kom til sögunnar
og bætti um betur. Þetta kemur
fram í athugun Þjóöhagsstofnunar.
Tekjumunurinn hefur vaxið síö-
ustu ár - raunar eins og Jóhanna
Siguröardóttir ráðherra sagði í eld-
húsdagsumræðunum í vor. Þá
sögðu margir, að Jóhanna færi með
rangt mál.
7,2 sinnum
hærri tekjur
Athugun Þjóðhagsstofnunar
byggist á atvinnutekjum. Hún segir
því ekki alla söguna, en við skulum
athuga, hve mikið mark er takandi
á henni.
Fjallað er um tímabilið 1986 tii
1990. Við skulum á eftir líta á, hvað
gerzt hefur síðan. Stofnunin skiptir
mönnum í tíu hópa eftir tekjum.
Dreifing atvinnutekna kvæntra
karla 25-65 ára segir söguna vel.
Áriö 1986 hafði sá 10 prósent hóp-
ur, sem mestar hafði tekjumar, 5,5
sinnum hærri tekjur en þau 10 pró-
sent manna sem lægstar höfðu
tekjumar. Þessi munur var árið
1990 orðinn miklu meiri, tekju-
hæsti hópurinn hafði 7,2 sinnum
meira en sá tekjulægsti. Þannig
höfðu hinir tekjuhæstu geystst
fram á tímabilinu.
Tekjuhæsti hópurinn hafði árið
1990 um 4,2 milljónir á ári á mann,
eða 347 þúsund á mánuði. Meðal-
tekjur voru þá í framangreindum
hópi um 1,9 milljónir á mann á ári.
Helztu niðúrstöður Þjóðhags-
stofnunar em þessar: Dreifing at-
vinnutekna hefur þróazt í átt til
meiri tekjumunar síðustu árin.
Þannig minnkaði til dæmis hlutur
tekjulægri helmings allra framtelj-
enda úr 22,2 prósentum árið 1986
niður í 20,6 prósent árið 1990. Þessi
tilfærsla frá tekjulægri helmingn-
um til tekjuhærri helmingsins
svarar tii tilfærslu 2,2 milljarða
króna. Niðurstaðan er ámóta, ef
athugunin er takmörkuð við fólk á
aldrinum 25-65 ára.
Tekjumunurinn hefur aukizt öll
Reitt fólk með Stjórnarráðið i baksýn á útifundinum í fyrradag.
DV-mynd Brynjar Gauti
sögunnar með sína bombu, sem
stóreykur hlut hinna tekjuhæstu.
Launabiliðí ASÍ
Gylfi Arnbjörnsson, hagfræðing-
ur ASÍ, gerði í vor tilraun til að
greina breytingar, sem hefðu orðið
á launabilinu innan raða land-
verkafólks hjá Alþýðusambandinu
á tímabihnu 1980-1991. Þetta er
gott innlegg í umræðuna, sem hef-
ur staðið um tekjumuninn í þjóðfé-
laginu.
Niðurstöðurnar urðu, að launa-
munurinn í ASÍ hefði verið nokkuð
stöðugur á tímabilinu 1980 til 1984.
Eftir það óx launamunurinn hratt
fram til ársins 1987. Heldur hefur
dregið úr launamun síðan, sam-
kvæmt niðurstöðum hagfræðings
ASÍ, en þó hefur launamunurinn
ekki náð því stigi, sem var árið
1984, munurinn er með öðrum orð-
um meiri en hann var þá.
Aukinn launamunur innan ASÍ
skýrist fyrst og fremst af því, að
launamunur innan einstakra stétta
hefur vaxið, aukinn launamunur
milli starfsstétta hefur minni áhrif,
þegar Utið er á ASÍ-fólk.
Hagfræðingurinn komst einnig
að þeirri niðurstöðu, að launamun-
ur kynjanna hefði á umræddu
tímabih verið því sem næst
óbreyttur, en launamunur meðal
kvenna og karla hefði aukizt veru-
lega.
Viðmiðunarhópur-
inn hreiðrar um sig
Launabilið innan ASÍ var tölu-
vert. Þannig voru meðaUaun skrif-
stofukarla 49 prósent hærri en
meðaUaunin innan ASÍ árið 1980
og jafnframt var ójöfnuðurinn í
launadreifingunni einnig mestur
hjá skrifstofukörlum.
Á sama tima voru meðallaun af-
greiðslukvenna 18 prósent undir
meðaUaununum innan ASÍ, en
ójöfnuðurinn í launadreiíingunni
var jafnframt minnstur meðal ein-
stakUnga innan þessarar stéttar.
Kjararannsóknamefnd hefur á
Túlkun athugana Þjóðhagsstofnunar og ASÍ:
Tekjumunur hafði vaxið
- áður en Kjaradómur bætti um betur
árin frá 1986 til 1990, en þó mest á
miUi áranna 1989 og 1990.
Stofnunin bendir á, að almenn
þróun í efnahagsmálum geti að
hluta skýrt aukinn tekjumun.
Þensla setti svip sinn á þjóðarbú-
skapinn fyrri hluta tímabilsins, en
stöðnun á síðari hluta tímabilsins,
þegar tekjumunurinn óx mest. Slík
staða í efnahagsmálum hefur áhrif
á yfirvinnu og atvinnuþátttöku svo
og tímakaup. Þessar breytingar
hafa leitt til vaxandi tekjumunar
eins og hér sést.
En er okkur óhætt að gleyp^ þess-
ar niðurstöður hráar? Og hvað hef-
ur gerzt síðan 1990?
Er að marka þetta?
Lítum fyrst á athugasemdir, sem
Þjóðhagsstofnun gerir sjálf við nið-
urstöður sínar. Það eru atvinnu-
tekjur, sem hér hafa verið skoðað-
ar, en segja þær alla söguna? Margt
fleira þarf að kanna, áður en fullséð
er, að launamunurinn hafi vaxið
eins og sagt hefur verið.
Þótt atvinnutekjur séu stór hluti
af ráðstöfunartekjum fólks, það er
tekjum fólks eftir skatta, sýnir at-
hugun á þeim aðeins hluta af tekju-
dreifingunni. Á tímabilinu 1986-
1990 voru til dæmis gerðar marg-
víslegar breytingar á lögum um
tekju- og eignarskatta. Horfið var
frá eftirágreiddum tekjusköttum
yfir í staðgreiðslu skatta. Samfara
því voru gerðar róttækar breyting-
ar á tekjuskattskerfinu. Skattþrep-
um var fækkað úr þremur í eitt. í
stað lágs persónuafsláttar með
tekjutengdum frádráttarliðum var
persónuafsláttur margfaldaður og
frádráttarheimildum í skattinum
fækkað eða þær felldar niður.
Skattleysismörk voru hækkuð
verulega. Menn geta deilt um,
hvaða áhrif þessar breytingr hafi
haft á tekjumuninn í þjóðfélaginu,
en flestir munu á því, að breyting-
arnar hafi haft áhrif til að jafna
tekjur, þær gangi sem sé gegn því,
sem áður var nefnt, en fleira kemur
til.
Gífurlegar breytingar urðu á
raunvöxtum á þessu tímabili,
1986-1990, einkum haustið 1986,
þegar frelsi var aukið í vaxtamál-
um og ákvarðanir um véxti færðar
frá Seðlabankanum til viðskipta-
bankanna. Raunvextir, vextir um-
fram verðbólgustig, verðtryggðra
skuldbindinga rúmlega tvöfölduð-
ust á þessum árum. Þessi breyting
hafði mikil áhrif á tekjur heimil-
anna. Þjóðhagsstofnun telur áhrif-
in nokkuð óþekkt, en fæstum mun
blandast hugur um, að hækkun
raunvaxta hafi fremur komið niður
Laugardags-
pistillirm
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
á hinum tekjulægri. Þó ber þess að
gæta, að samkvæmt eldri athugun-
um eru um 30 prósent af þeim, sem
eiga sparifé, eldri en 70 ára. Þannig
er mikill hluti sparifjárins greini-
lega eign gamals fólks, sem yfirleitt
er tekjulítið ella. En skiptum við
þjóðinni í þá sem skulda og þá sem
lána, hlýtur niðurstaðan að verða
sú, að skuldaramir séu að jafnaði
fremur hinir tekjuminni. Hækkun
raunvaxtanna hafi því aukið á
ójöfnuðinn í tekjudreifingunni.
Ójöfnuðurinn óx í ár
Sigurður Ármann Snævarr, hag-
fræðingur hjá Þjóðhagsstofnun,
hefur manna mest unnið að athug-
unum á tekjudreifingunni, það er
mun á atvinnutekjum. Hann sagði
í viðtali við DV, að telja mætti, að
ójöfnuðurinn hefði vaxið síðustu
árin. Þetta væri tilfinningin eftir
skoðun allra þeirra þátta, sem hta
þarf á, þegar niðurstöður Þjóðhags-
stofnunar eru metnar.
Þá er að spyrja, hvað hafi gerzt
eftir tímabihð 1986-1990. Samdrátt-
urinn í þjóðfélaginu hefur aukið
tekjumuninn. Þetta sýna athuganir
Þjóðhagsstofnunar á seinni hluta
umrædds tímabils. Samdrátturinn
hefur staöið síðan 1988. Hann hélt
áfram í fyrra, 1991, og niðurstaðan
er sú, að minnkandi yfirvinna, at-
vinnuleysi til dæmis í ár, valdi því,
að tekjumunurinn hafi enn fremur
vaxið. Lækkun vaxta hafi þó dregið
úr þeirri þróun.
Svo hefur Kjaradómur komið til
undanförnum áratugum gert
reglubundnar úrtakskannanir á
launum og launaþróun ASÍ-fólks.
„Hvað aðra hópa á vinnumarkað-
inum varðar, er hins vegar um
verulegan upplýsingaskort að
ræða og því ekki hægt að hafa þá
með í þessari umfjöllun,“ segir
hagfræðingur ASÍ í grein í tímarit-
inu Vísbendingu í maí. Síðustu
upplýsingar Þjóðhagsstofnunar
um dreifingu atvinnutekna koma
því til viðbótar þessum upplýsing-
um um launabil innan ASÍ. Við
komumst því að þeirri niðurstöðu,
að tekjumunurinn hafi vaxið síð-
ustu ár og að líkindum verið að
vaxa jafnvel á yfirstandandi ári.
Yfirleitt andmæla menn miklum
tekjumun en á borði hefur stöðugt
stefnt í að auka þennan mun. Það
hefur gerzt í flestum kjarasamn-
ingum og í framhaldi af þeim.
Kíaradómur byggir enda úrskurð
sinn um laun helztu embættis-
manna ríkisins á viðmiðun við
laun þeirra, sem geta talizt vera í
sambærilegum störfum. Þeirra á
meðal voru menn eins og forseti
ASÍ.
Mennirnir í viðmiðunarhópnum
og aðrir slíkir höfðu verið að
tryggja stöðu sína undanfarin ár.
Haukur Helgason