Dagblaðið Vísir - DV - 05.08.1992, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingan 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Vigdís heldur áfram
Laugardaginn fyrsta ágúst undirritaði frú Vigdís
Finnbogadóttir eiðstaf í alþingishúsinu og hóf þar með
sitt fjórða kjörtímabil á forsetastóli. Þjóðin fagnar því
að frú Vigdís hefur enn á ný gefið kost á sér, enda hef-
ur hún áunnið sér vinsældir og virðingu sem gera hana
verðugan og sjálfkjörinn þjóðhöfðingja.
Auðvitað finnast alltaf einhverjir sem hafa sitthvað
við störf forseta íslands að athuga. Á öllum tímum og
án tillits til þeirrar manneskju sem velst til forseta má
búast við að gagnrýnisraddir heyrist. Bæði gagnvart-
embættinu sjálfu og persónulegum athöfnum forsetans.
Frú Vigdís segir sjálf í viðtali við DV á fóstudaginn:
„Það er aldrei hægt að vera allra viðhlæjandi og
væri varla eðlilegt. Auðvitað hljóta einhverjir menn að
óska sér einhvers annars en að hafa mig hér. Það getur
enginn gert svo öllum líki. Ég skoða alla gagnrýni, hugsa
um hvað sé réttmætt í henni og tek tillit til hennar.“
Það skal þó fullyrt hér að gagnrýni á störf frú Vigdís-
ar heyrir til algjörra undantekninga. Gagnrýnisraddirn-
ar eru raddir hrópandans. Allur þorri íslendinga ber
virðingu fyrir frú Vigdísi og er í hæsta máta sáttur við
athafnir hennar og framkomu.
Það er ekki auðvelt verk né létt að gera öllum til
hæfis. En frú Vigdís hefur alla tíð tvinnað saman virðu-
leik og látleysi, glæsileika og hógværð, sem sæmir bæði
henni og embættinu. Hún er í góðum tengslum við þjóð
sína og hún hefur áunnið sér aðdáun og virðingu með
eðhslægri framkomu og hógværð. Við erum heppin með
forseta eins og jafnan áður.
Frá einum tíma til annars hafa þær skoðanir verið
settar fram að forseti íslands eigi að hafa meiri völd.
Nú er það að vísu svo að samkvæmt stjórnarskránni
hefur forseti íslands veruleg völd og getur beitt þeim
ef honum sýnist svo. Beiting forsetavalds hefur hins
vegar verið frá upphafi í algjöru lágmarki og embættið
hefur þróast í þá átt að forseti íslands hefur ekki haft
afskipti af stjómmálum, stöðuveitingum né stjórnar-
farslegum athöfnum. Hann hefur látið löggjafar- og
framkvæmdavaldi eftir að fara sínu fram og heldur sig
utan við dægurmálaþras og viðkvæm deilumál. Reynsl-
an hefur sýnt að þessi afstaða er skynsamleg og forseta-
störf hafa þróast í líkingu við hlutverk þeirra þjóðhöfð-
ingja sem eru fyrst og fremst samnefnarar þjóða, tákn
og virðingarstaða.
Á viðsjárverðum tímum, eins og nú blasa við í ís-
lensku þjóðfélagi, er mikilvægt að friður ríki um æðsta
embætti þjóðarinnar. Frú Vigdís minnist á þessa stað-
reynd í áðumefndu viðtah en þar segir hún:
„Mér er sagt það og heyri á mörgum að sú sé farsæl-
asta lausnin (að forsetinn sitji áfram). Þegar þannig
árar, eins og hjá okkur nú, segja menn að betra sé að
hafa staðfestu í forsetaembættinu. Það tekur sinn tíma
að læra á þetta starf. Ég tek undir það að réttast sé að
hrófla ekki mikið við embættinu um þessar mundir.“
Þetta er skynsamlega mælt.
Frú Vigdís hefur ekki einasta unnið hug og hjarta
landa sinna á sínum langa ferh. Hvarvetna þar sem hún
kemur erlendis vekur hún athygh fyrir gáfur sínar og
persónutöfra og nafn hennar og frægð hefur borið hróð-
ur íslands um víða veröld. Erlendir hölmiðlamenn kepp-
ast um að fá hana í viðtöl og myndatökur og allt er
þetta landi og þjóð til sóma og framdráttar.
Frú Vigdís Finnbogadóttir er boðin velkomin til starfa
á sínu fjórða kjörtímabih. Megi henni vel farnast.
Ellert B. Schram
MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1992.
......
„Sumum finnst ganga hægt að græða upp landið. En áhuginn er mikill og miklu almennari nú en á dögum
frumherjanna," segir greinarhöfundur.
Búfé, beit og bændur:
Auðn og gróður
í Landsveit
Nýlega var jörðin Stóri-Klofi
nyrst í Landsveit til umræðu í DV
en jörðin er í eigu Landgræðslu
ríkisins. Var furðað sig á að fé
væri á beit á friðuðu landgræðslu-
svæði innan landamerkja jarðar-
innar. Þótt greinargott viötal
blaðamanns við Svein Runólfsson
landgræðslustjóra hafi birst í blað-
inu þriðjudaginn 28. júlí 1992 lang-
ar mig að leggja orð í belg. Rennur
mér raunar blóðið til skyldunnar
því að svo vill til að ég hef til um-
ráða ásamt skyldmennum nyrsta
hluta jarðarinnar en þar heitir
Mörk á Landi. í Mörk bjó langa-
langafi minn, Jón ríki Finnboga-
son, blómlegu búi um miðja síðustu
öld og átti þúsund fjár sem gekk
sjálfala í Landskógum.
Landskógar þöktu allt landið sem
nú nefnist Merkurhraun og nær
það frá hraunjaöri við Mörk og
norður að Þjórsá þar sem hún
rennur fram hjá Búrfelh. í Mörk á
Landi stundum við skyldmennin
dáhtla skógrækt - og viðeigandi
girðingarvinnu í samvinnu við
Landgræðsluna og Kristján Árna-
son, bónda í Stóra-Klofa. Mörk fór
í eyði rétt fyrir aldamót því að skóg-
amir eyddust, landið blés upp og
vatnsból fylltust af sandi. Þannig
fór um marga bæi í Landsveit um
þær mundir. Fólkið hörfaði undan,
flutti bæi sína um set eða flúöi burt.
Sandur og stríð
við höfuðskepnur
Útlit var fyrir að sýslan yrði
sandauðn nyrst sem syðst. En
bændur höfðu búist til varnar strax
á síðustu öld og gert tilraun til að
hefta eyðingu með því að breyta
farvegum áa. Eldhugar tóku upp
þráðinn á fyrri hluta þessarar ald-
ar og héldu uppi andófi gegn eyð-
ingarmætti höfuðskepnanna.
Einn ötulasti frumherji sand-
græðslu, eins og landgræðsla hét
þá, var Árni heitinn Árnason í
Stóra-Klofa. Hrefna Kristjánsdótt-
ir, ekkja Árna, hóf auk þess skóg-
rækt í Stóra-Klofa fyrir meira en
aldarfjórðungi og blasir þar nú við
vegfarendum gróskufúllur lundur
í miðri sveit. Erfitt er að gera sér
í hugarlund hvemig umhorfs var
í Landsveit þegar Ámi og Hrefna
hófu búskap í Stóra-Klofa, þaö var
víst svart sem nú er grænt og hefur
verið reistur minnisvarði um
minni afrek en fólk þetta hefur
imnið landi tU gagns og þjóö til
þurftar og yndis.
Er ég árið 1986 hugði á landnám
í Mörk þar sem langafi minn sleit
barnsskómun forðum daga þótti
mér þar vera góður framtíðarstað-
ur fyrir miðstöð rannsókna og
fræðslu fyrir unga og aldna á sviði
KjaUarinn
Þór Jakobsson
veðurfræðingur
náttúmfræöa og umhverfis. Þar er
magnaö útsýni til suðurs og Hekla,
BúrfeU og SkarðsíjaU mynda fjalla-
hringinn í austri, norðri og vestri.
Þegar fæst peningur á næstu öld
rætist þessi draumur.
Hæg þróun í rétta átt
En það eru endaskipti á stað-
reyndum að halda því fram að
krossfarar landgræðslunnar í
Stóra-Klofa og Landgræðsla ríkis-
ins stundi skemmdarverk í Land-
sveit. Fé er nú einkum á grasi grón-
um vöUum en girðing umhverfis
hið friöaða Merkurhraun. Þangað
er engu sleppt úr Landsveit vísvit-
andi en einstaka kindur smeygja
sér inn um smugur sem gefast í
giröingunni eða rölta inn um hlið
sem hirðulausir utansveitarmenn
hafa skihð eftir opin. Við smölun
að hausti reynist um áUtlega hjörð
að ræða því að Merkurhraun er
víðáttumikið.
Sumum finnst ganga hægt að
græða upp landið. En áhuginn er
mikiU og miklu almennari nú en á
dögum frumherjanna. Þetta hefst
ef menn endast. En þaö er mikUs-
vert að nýfrelsaðir kynni sér sög-
una. Þeir verða margs vísari um
störf fyrri kynslóða. Svo er hæg-
fara þróun affarasæUi en stökk-
breythigar og aUsherjarbjargráð
sem íslendingar einhverra hluta
vegna virðast vera svo hrifnir af.
Þegar ég kom í Mörk árið 1986
prýddu 50 fallegir bolar úr Land-
sveit Merkurhraun - innan Land-
græðslugirðingar. Ég sakna þeirra
en þeir voru fjarlægðir - til að
bjarga landinu. Þá var þama dáht-
ið stóð, heiUandi gæðingar úr
Landsveit. Ég sakna þeirra líka en
þeir voru fjarlægðir - til að bjarga
landinu. Ær með lömbin sín kropp-
uðu fyrir innan, sáust stöku sinn-
um bregða fyrir milh hæða og hóla
í öldöttu Merkurhrauni sem áður
hétu Landskógar. Nú em þær á
fórum - til að bjarga landinu. Bara
minkurinn verður eftir og fær ékk-
ert að éta.
Þetta kemur aUt með kalda vatn-
inu. Við tökum við af forfeðrunum
án þess að skammast út í þá. Það
er vandi að vera ekki ættleri þegar
betur er að gáö. Hver kynslóö býr
við sérstakar aðstæður sem hún
bregst við eftir bestu getu og þekk-
ingu. Við erum ekkert víðsýnni en
forfeðumir þótt við sjáum loksins
dagsins ljós í einu tilliti. Einhveija
fáránlega vitleysu erum við áreið-
anlega að fremja í öðru tiUiti.
Bamabömin okkar, komin tíl vits
og ára, munu furða sig á heimsk-
unni í okkur - sem Uggjum þá sæl
og hreykin undir þeirn grænu,
uppgræddri torfunni.
Landskógar - Merkurhraun
- Landskógar
Bændur í Landsveit þykja mér
vera mestir náttúrufræðingar sem
ég þekki og þekki ég þó marga slíka,
bæði háskólagengna og Ufsskóla-
gengna. AthygUsgáfa þeirra er
makalaus og skarpar ályktanir
draga þeir af því sem þeir veita eft-
irtekt í náttúmnni, ofan jarðar og
neðan. Það þarf enginn að óttast
aö þeir fari iUa að ráði sínu. Frekar
má af þeim læra.
Nú er það ætlunin að hola niður
birkifræjum um aUt Merkurhraun
og munu þá á næstu öld heita þar
Landskógar eins og á síðustu öld.
Þeir sem vUja Uðsinna okkur að-
skotabændum og alvörubændum á
Landi og Landgræðslu ríkisins við
þetta skemmtilega verk em vel-
komnir að slást í fór.
Þór Jakobsson
„Bændur í Landsveit þykja mér vera
mestir náttúrufræðingar sem ég þekki
og þekki ég þó marga slíka, bæði há-
skolagengna og lífsskólagengna.“