Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.1993, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 13. MAÍ 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Raungengið er traust
Áróðurinn fyrir gengisfellingu íslenzku krónunnar fer
vaxandi.
Ýmsir talsmenn sjávarútvegsins ráku þennan áróður
í allan vetur. Gengisfelling krónunnar síðastliðið haust
var talin ónóg. Hún orsakaðist fyrst og fremst af umróti
á gjaldeyrismörkuðum erlendis, þar sem gengi margra
gjaldmiðla féll. Samkeppnisstaða íslenzks útflutnings
versnaði við það, og gengisfelling var þá réttmæt. Öðru
máli gegnir um þessar mundir.
Jón Ingvarsson, stjómarformaður Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna, færði rök fyrir gengisfellingu á aðal-
fundi SH fyrir nokkrum dögum. Þótt gengisfelling væri
neyðarúrræði, væri ekki annars völ að hans dómi. Hann
benti á aflasamdráttmn og mikið verðfall á íslenzkum
sjávarafurðum. Afleiðingin væri höldi gjaldþrota í sjávar-
útvegi. Jón taldi, að með því að fella gengið ætti að ná
jöfnuði milli tekna og gjalda í greininni.
Friðrik Pálsson, forstjóri Sölumiðstöðvarinnar, var
sama sinnis. Hann benti á, að stórþjóðir felldu gengi
gjaldmiðla sinna verulega til að styrkja útflutningsstarf-
semi sína. En við byggjum á sama tíma við „einhvers
konar æðri markaðsbúskap“, þar sem lögmáhð um fram-
boð og eftirspum eftir gjaldeyri ætti ekki við. Menn trúðu
á hátt gengi krónunnar.
Þegar skoðað er, hvort eðlilegt væri að fella gengi krón-
unnar, ætti fyrst að líta á svonefnt raungengi krónunn-
ar, það er gengi reiknað með samanburði á framfærslu-
kostnaði hér á landi og annars staðar, eða þá með saman-
burði á launakostnaði. Þegar raungengið hækkar, veikist
samkeppnisstaða okkar. Gengisfelling er réttmæt, ef
raungengið verður of hátt. En með lítilli verðbólgu og
nær engum kauphækkunum hér á landi um langt skeið
hefur það gerzt, að raungengi krónunnar hefur farið
lækkandi. Það er nú með því lægsta, sem verið hefur um
langt árabil. Þetta bendir ekki til þess, að gengið þurfi
að lækka - þvert á móti.
Davíð Oddsson forsætisráðherra mælti gegn gengis-
fellingu á aðalfundi Vinnuveitendasambandsins nú í vik-
unni. Hann minnti á, að sjávarútvegurinn hefði farið
óvarlega í flárfestingum á undanfómum árum. Sjávarút-
vegurinn þarfnaðist stöðugleika, og hvort sem mönnum
líkaði betur eða verr, væri stöðugt gengi lykilatriði í þeim
efnum. „Gengislækkun til bjargar jafn skuldugri grein
og sjávarútvegurinn íslenzki er í dag, er hrein hrossa-
lækning, ef hún er þá nokkur lækning, þegar raungeng-
ið er jafn lágt og það er um þessar mundir,“ sagði forsæt-
isráðherra.
Öllum er ljóst, að mikill vandi fylgir gengisfellingu,
sem eykur verðbólguna og veldur óróa á vinnumarkaði.
Það bendir til þess, að nú sé ekki rétti tíminn fyrir gengis-
fellingu.
Sjávarútvegurinn á vissulega í erfiðleikum vegna sam-
dráttar í afla og verðfalls á erlendum fiskmörkuðum. En
fyrirtæki í sjávarútvegi em alltof mörg, fiskiskipaflotinn
alltof stór, sem veiðir af hinni takmörkuðu auðlind. Fisk-
vinnslustöðvar em alltof margar. Þjóðarbúið hefur ekki
efni á að fella gengið til að halda þessari umframgetu
uppi.
Stjómvöld verða að huga að þessu, áður en farið verð-
ur að meta rökin fyrir gengisfellingu. Það má ekki ger-
ast, að krónan verði felld til að halda gangandi fyrirtækj-
um, sem þjóðhagslega hagkvæmast væri, að dyttu upp
fyrir.
Haukur Helgason
Eitt af fyrstu verkefnum landsverkfræðings var að mæla fyrir veginum austur yfir Hellisheiði og Kamba.
Verkfrædingar
í 100 ár
I ár eru 100 ár liðin frá því að
fyrsti íslenski verkfræðingurinn
hóf störf á íslandi. Sigurður Thor-
oddsen, sonur Jóns Thoroddsens
skálds og sýslumanns og Kristínar
Þorvaldsdóttur, lauk verkfræöi-
prófi árið 1891 fyrstur allra íslend-
inga. Sigurður vann um tíma í Dan-
mörku og hiaut styrk frá Alþingi
til þess að kynna sér vega- og brú-
argerð í Noregi fram á árið 1893.
Arið 1893 var stofnað embætti
landsverkfræðings og var Siguröur
Thoroddsen ráðinn fyrsti lands-
verkfræðingur. Þar með hófust stöf
íslenskra verkfræðinga á íslandi.
Erfið byrjun
Á undan Sigurði Thoroddsen
höfðu sex íslendingar hafið verk-
fræðinám og reyndar hóf einn ís-
lendingur verkfræðinám samtímis
Sigurði. Enginn þessara manna
lauk þó prófi en Bjöm Jensson
rektors Sigurðssonar lauk fyrri
hluta prófi 1878. Fyrstur íslendinga
til að sækja tíma í verkfræði var
Baldvin Einarsson sá er hóf kröf-
una um endurreisn Alþingis.
Á þriðja starfsári verkfræðiskól-
ans (fiölhstaskólans) í Kaup-
mannahöfn 1831-32 stundaði Bald-
vin nám við skólann. En hann lést
af branasárum 1833 og varö íslend-
ingum harmdauði.
Alþýða manna hafði á þessum
árum lítinn skilning á gildi verk-
fræði fyrir þjóðina og fræg era
ummæh Bjöms Olsen rektors er
hann frétti að Jón Þorláksson
hygðist leggja stund á verkfræði-
nám: „Þar missti ísland gott
mannsefni."
Á seinni hluta síðustu aldar voru
aðstæður með öðrum hætti en nú
er hérlendis. Verkmenning var á
fremur lágu stigi. Páh og reka vora
helstu verkfærin og byggingarefni
Kjallariim
Guömundur G.
Þórarinsson,
formaður Verkfræðingafélags
íslands
að mestu torf og grjót. Þegar fyrsti
landsverkfræðingurinn hóf störf
var akfær vegur úr bænum út fyrir
Ehiðaár og akfært eftir shtróttum
vegi upp í Svínahraun og í tengsl-
um viö Ólfusárbrúna, sem vígð var
1891, var lagður spottinn frá brúnni
upp að Ingólfsfialli, svo dáhth lýs-
ing sé gefin.
Verkefni landsverkfræðings
Fyrstu verkefni landsverkfræð-
ings snerast aðallega um vega- og
brúargerð.
Stærsta verk fyrsta verkfræð-
ingsins var brúin yfir Jökulsá í
Axarfirði en hún var með 68 m
hafi. Síðan komu brúin á Hörgá í
Eyjafirði, brúin yfir Þverá í Borg-
arfirði og loks Sogsbrúin o.s.frv.
Eitt af fyrstu verkefnum hans var
að mæla fyrir veginum austur yfir
Hehisheiði og Kamha.
Sigurður mældi fyrir Flóavegin-
um, þráðbeinum og hlaut gagnrýni
fyrir aö hlykkja veginn ekki eftir
hlöðum bæjanna.
Vega- og brúargerð útheimtu
mikh ferðalög. Mælingar í erfiðum
veðrum, hggja varð í tjaldi og
tækjaútbúnaður oft af skomum
skammti.
Ferðalög vora erfið og þurfti
landsverkfræöingur oft að vera á
flækingi um landið mánuðum sam-
an.
Sigurður getur þess í viðtali á 75
ára afmæh sínu að ýmsum þing-
mönnum hafi þótt óþarfi að lands-
verkfræðingur fengi greidda dag-
peninga ofan á laun.
Sögöu þeir sem samhaldssamast-
ir voru að „maðurinn þyrfti líka
að borða heima hjá sér“.
Landsverkfræðingsembættið var
lagt niður 1917 og þá í raun leyst
upp í embætti vegamálastjóra og
vita- og hafnamálastjóra.
Sigurður Thoroddsen lét af emb-
ætti 1905 en Jón Þorláksson var
landsverkfræðingur 1905-1917 og
Thorvald Krabbe landsverkfræð-
ingur vitamála 1906-1917.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Alþýða manna hafði á þessum árum
lítinn skilning á gildi verkfræði fyrir
þjóðina... “
Skoðaiur annarra
Börn og foreldrar
„Hundarnir og hestarnir fá meiri athygh lieldur
en mörg börn. Það er farið og mokað undan hestun-
um og þeim er klappað og strokið. Hundurinn er
viðraður tvisvar á dag og fær strokur og aga. Það
er eins og bamið þurfi þetta ekki... Það væri gaman
aö taka boðorðin tíu sem hundseigandinn fær og
taka orðið hundur út og setja harn í staðinn. Færu
ahir eftir því þá liði bömunum okkar betur... S\o
eram við hissa á að börn viti ekki hvernig þau eigi
að vera og haga sér...“
Unnur Halldórsdóttir í Tímanum 12. maí
Sannleikur um
lífið og tilveruna
„Þetta er fyrsta thraunin til að troða alþýðusög-
unni upp á fólk, áður hefur aðahega verið sögð saga
höfðingjanna... Ég er undrandi á vinstri sinnuðum
kollegum mínum í stétt sagnfræðinga, sem fara ham-
föram og umtumast vegna þáttanna, þeir sýna vissu-
lega vissan sannleika um lífið og thveruna á íslandi
í fyrri tíð... Það er ekkert launungarmál að fyrir
mína vinnu fékk ég 50 þúsund krónur, ég tók eitt-
hvað 1700 til 2000 krónur á tímann, það var allt og
sumt. Á þessu sést hvað framlag mitt th þáttanna
var lítið.“ Gísli Gunnarsson í Alþbl. 12. maí
Sameining sveitarf élaga
„Ef menn vilja halda fast í sjálfsákvörðunarrétt
íbúa á afmörkuðu svæði th aö ákveða hvernig þeir
skipta sér í stjórnsýslueiningar, ættu t.d. Breiðhylt-
ingar að eiga heimtingu á því að halda kosningar
um aö Breiðholt yrði gert að sérstöku sveitarfélagi.
Jafnvel einstaka götur hinna stærri sveitarfélaga
gætu gert thkall th þess meö hliðsjón af því að þær
yrðu fjölmennari en fjölmargir hreppar landsins."
Leiðari i Alþbl. 12. maí