Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.1993, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR13. MAÍ1993
15
Táknmynd þjóðar
'Venjulega vilja þjóöir eiga sér
táknmynd, helst í líld manns sem
hefur verið gerður að þjóðhetju.
Gott er að hann hafi verið á lífi
langt frá samtímanum og týnist í
fortíðina svo ekki verði hægt að
sannreyna með sagnfræði hvort
myndin sé rétt. Vilhjálmur Tell
fellur því prýðilega að óskum
Svisslendinga vegna þess að hann
var uppi á óljósum tíma. Jóhanna
af Örk fæddist líka í Frakklandi á
heppUegri stund.
ÆskUegasta táknmyndin er samt
Georg Washington og dæmisagan
um hann sem komandi kynslóðir
geta lært af um alla framtið.
Það sem einkennir fyrirmyndim-
ar er það að líf þeirra mótaðist af
fomum og eilífum dyggðum: trú-
mennsku, staðfestu, sannleiksást
eða öðru ámóta. í sögum um for-
dæmið er gott að það hafi brotið
af sér í æsku en gert yfirbót og ját-
að við föðurinn áður en allt var um
seinan og hann varð að syndaseh.
Það gerði Georg Washington.
Afbökun lærðra manna
Láklega hefur kommúnisminn
sem aíhakaðist í höndum lærðra
manna ætlað aö koma sér upp
þannig afturbatamönnum í stórum
stíl, þegar forvígismenn hans
reyndu að skipuleggja játninga-
kerfið, en orðið svo ógæfusamur
að leiðtogar hans óttuðust að við
það misstu þeir völd og drápu þá
sem játuðu á sig ósannindi í stað
þess aö gera að þvegnum sverðum
og skjöldum fyrir komandi kyn-
slóðir.
Við íslendingar eigum engan
dýrhng sem hefur verið drifinn upp
úr laug misgerða og lyga og færður
alhreinn á vegi sannsögli. Þó eigum
við nokkra sem nálgast Pál postula
í því að hafa veröið slegnir ljósi
hins rétta og ratað þannig - blind-
aðir af birtu - úr vUlu í land sann-
leikans. Á síðustu áratugum hafa
þetta verið konur á vegum Kon-
unnar með stórum staf, en áður
andans menn á borð við skáldin -
þjóðartáknin.
Sá er gallinn á þjóðartáknum
okkar, að þótt við eigum skáld sem
Kjállarmn
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
hafa borið skUdi hafa þeir veriö
notaðir illu heilli til þess að verja
hugmyndafræði og stjómmála-
stefnur í samtímanum sem hafa í
lokin reynst vera rotgryfjur. Það
hefur ekki fundist nein aðferð við
að hreinsa skUdina og því gripiö til
)ess ráðs að fara með táknin dálít-
ið eins og mannsmorð þrátt fyrir
lofsönginn.
Hlutverk skjaldarberans
Langi einhvem að verða ævar-
andi tákn verður hann ekki aðeins
að nota skjöldinn til að verja það
sem krefst varnar af hverjum ær-
legum manni, heldur þarf skjöldur-
inn og það sem býr á bak við hann
að vera hreint í einfoldum skilningi
sem hvert mannsbam getur gripið.
Skjaldarberinn þarf líka helst að
deyja einfoldum og óverðskulduð-
um dauða í blóma lífsins. Gott er
að deyja fyrir hugsjón sem verndar
hið góða. En auðvitað er ömggast
að táknið deyi í hárri eUi án þess
aö hafa brugðist æskuskildinum.
Að lifa fuUu lífi en hafa aldrei
spUlst af heiminum er Ust sem okk-
ur er ekki gefin fremur en aðrar
æðri Ustir. Og það er slæmt fyrir
framtíð þjóðar. Samfélag sem á
ekki sitt síhreina þjóðartákn, þótt
ýmis lög skoUst af skUdinum í ei-
lífu regni tímans, er verra sett en
þótt framleiöslan dragist saman og
þorskveiðar bregðist um stundar-
sakir.
Föllnum þjóðartáknum verður
víst ekki forðað frá gleymsku þótt
valdhafar og stuðningsmenn remb-
ist og reyni að halda þeim á lofti
eða rétta þau við. Betra er að eiga
enga táknmynd en kagbætta.
Guðbergur Bergsson
„Æskilegasta táknmyndin er samt Georg Washington og dæmisagan um hann sem komandi kynslóðir geta
lært af um alla framtíð," segir í texta greinarhöfundar.
„Viö íslendingar eigum engan dýrling
sem hefur verið drifmn upp úr laug
misgerða og lyga og færður alhreinn á
vegi sannsögli.“
Lestrarkeppnin mikla
Fyrir nokkrum árum fóru tveir
menn daglega inn á veitingahús og
keyptu sér önd sem annar þeirra
borðaöi og höfðu þeir þá borðað
hálfa önd hvor samkvæmt meðal-
talsútreikningi og breyttist sú út-
koma ekkert fyrr en sá sem ekkert
borðaði dó.
Með álíka útreikningi er hægt að
halda því fram að íslenska þjóðin
sé læs og af því tílefni má auðvitað
blása tíl keppni í lestri þótt erfiðara
sé að meta hvort menn hafi lesið
bók, ef það er gert í hljóði, eða rennt
sér niður brekku á skíðum.
Ég hafði ekki hugsað mér að hafa
önnur afskipti af lestrarkeppninni
miklu en að tauta svolítið um hana
í eldhúsinu heima hjá mér. En
þetta breyttist þegar forseti hennar
lét þau orð falla við verðlaunaaf-
hendingu að í henni hefðu allir
unniö nema þeir sem ekki tóku
þátt.
Þaö er nefnUega viðbúið, hvað
svo sem forseti keppninnar segir,
að eins sé um þessa keppni og aUar
aðrar, að keppendur, sem ekki
unnu, hti svo á að þeir hafi tapað.
Hugmyndin góð
Forðum daga, þegar íslenska
þjóðin var óánægð með einn af
biskupum sínum, var lagt til að
hann yrði drepinn. Þaö var hins
vegar ekki gert af eðhlegum ástæð-
um þótt hugmyndin þætti góð.
KjaUarinn
Benedikt Axelsson
kennari
MikU lestrarkeppni á íslandi er
Uka ágætis hugmynd en hefur
ýmsa þá gaUa sem einkenna flest
okkar verk sem einhverju máli
skipta.
Einn þessara gaUa okkar er sá
að ætla að gera aUt í hveUi. Auðvit-
að er það í sjálfu sér gott og bless-
að. En ef hægt væri að gera þjóðina
læsa á til dæmis tíu dögum væri
trúlega búið að því fyrir löngu.
Reynslan hefur hins vegar kennt
okkur að það er ekki hægt.
En böm em undarleg. Þessir
blessaöir óvitar læra tungumál á
tveimur til þremur fyrstu ámm
ævi sinnar. Sum böm læra að lesa
fjögurra tU fimm ára og enginn
getur komið í veg fyrir þaö. Og við
höfum ekki hugmynd um hvemig
þau fara að þessu. Samt vitum við
að þetta gerist ekki vegna þess að
þau eru í einhvers konar keppni
sem stofnað hefur verið tíl af íjöl-
miölum sem vilja endUega láta aUa
lesa sig eða hlusta á sig.
Magn og gæði
Þótt margt megi að lestrarkeppn-
inni miklu finna hefur örugglega
ýmislegt unnist þótt mér sé ekki
um það kunnugt.
En það sem mætti ef tU vUl gagn-
rýna svoUtið utan eldhúss er við-
horf aðstandenda keppninnar til
lestrar. Þar virtist skipta meiru
magn en gæði.
Lesnar voru rúmlega 6,6 miUjón-
ir blaðsíðna í keppninni stóð í
Morgunblaðinu. Ekki var tekið
fram um hvaða blaðsíður var að
ræða.
Og í sjónvarpinu var hamrað á
því að bóklestur væri öUum hoUur.
En það kann að orka tvímæUs. Hér
á landi er nefrúlega gefið út tals-
vert af bókum fyrir börn og ungl-
inga sem efast má um að séu boð-
legar nokkrum manni.
Ég hugsa þess vegna til þess með
hrylhngi að ef tíl vUl hafi mörg
þúsund nemendur úr 1.106 bekkj-
ardeildum kannski lesið um miUj-
ón blaðsíður af einhveiju endemis
bulh sem hefur ekki orðið neinum
til góðs nema hugsanlega Bóka-
sambandi íslands.
Sem unnandi bóka vU ég samt
þakka aðstandendum lestrar-
keppninnar miklu fyrir hugulsem-
ina en vara þá jafnframt við að líta
svo á að þeir hafi bætt lestrarkunn-
áttu barna eða aukið áhuga þeirra
á bókalestri tíl frambúðar.
í þeim efnum eru aðrar aðferðir
árangursríkari.
Benedikt Axelsson
„Hér á landi er nefnilega gefið út tals-
vert af bókum fyrir börn og unglinga
sem efast má um að séu boðlegar
nokkrum manni.“
|IA1
meo og
ámóti
Þingtrestunin
Ekki um annað
aðræða
í fyrsta lag
var búið ai
samþykkja
þingfrestun-
artillöguna.
Þingiö va
búið að feli
forsætisráð-
herranum
þingfrestun- Mathiesen al-
arvaldið. Þar þlngismaður
af leiöandi er
þetta engin samliking við Trampe
greifa sero hafði hvorki vald frá
þinginu né þjóðinni. í öðru lagi
var framkoma þmgmanna stjóm-
arandstöðunnar slik að það var
ekki hægt að halda eðlUegum
fundarstörfum áfram. Stjórnar-
andstöðuþingmenn mistúlkuöu
62. grein þingskapalaganna. Það
sem þeir lögöu til með rökstuðn-
ingi í 62. greinina var algerlega
út í hött og hafði ekkert með hana
að gera. Viðbrögðþingmannanna
við réttum úrskurði forseta Al-
þingis voru slíkur dónaskapur
við forseta og við meirihluta
þingmanna og raunar við þingið
sem heUd að ekki er hægt að láta
rnenn komast upp með það. Þar
sem ekki var hægt að halda áfram
eðlUegum þingstörfum vegna
hegðunar stjómarandstöðunnar
var ekki um axmað aö ræða en
fresta. Forsætisráðherrami var
búinn aö fá umboð til þess og þaö
átti að fresta þvi þessa nótt sam-
kvæmt starfsáætlun þingsins.
Þess vegna var ekki um annað
að ræða en fresta fundL Að öðr-
um kosti hefði þinghaldið orðið
ennþá meiri hneisa fyrir Alþingi
vegna framkomu stjórnarand-
stöðunnar.
Óleyst
vandamál
Hinar póh-
tísku ástæður
fýrir afstööu
okkar eru
þær aö þegar
þinginu var
slitið voru
óleyst öU
stærstu
vandamál Svavar Gestsson ai-
efnahagslífs- Þingismaður
ins. í fyrsta
lagi vandi sjávarútvegsins, sem
hrópar í himininn, bæði afkoma
veiða og vinnslu og fiskveiöi-
stefnan. I öðru lagi vandi annarra
atvinnugreina eins og til að
mynda iðnaðarins. í þriðja lagi
óvissan um stöðu landbúnaðar-
ins og síðast en ekki síst hinn
hrikalegi greiðsluvandi heimU-
anna og atvinnuleysið. Þetta voru
hinar pólitísku ástæður. Að auki
var ekki gætt eðlUegra vinnu-
bragða við þingslitin. Þar á ég við
aö ekki var leitað samkomulags
um þinglok eins og alltaf hefur
verið gert þau ár sem ég hefveriö
í þessari stofnun. Þaö hefur alltaf
tekist. samkomulag um einhvers
konar lendingu. Þótt stjórnar-
andstaðan væri óánægð var alltaf
samið um tiltölulega virðulegan
endi á starfi Alþingis. Þess var
ekki gætt nú. Þinginu var slitiö
með offorsi þvert á anda þing-
skapalaga. Ogþetta var gert jafn-
vel þó aö fyrir lægju til afgreiðslu
samkomulagsmál eins og tUlaga
um það hvemig ætti að minnast
50 ára aftnæhs lýðveldisins. Það
mál er ég viss um að hefði verið
Iiægt að afgreiða á þremur nunút-
um. Því má segia aö bæði hinar
póhtísku og þingræðislegu að-
stæður hafi vantað tíl þess að
hægt væri aö fallast á þingsUt.
-S.dór