Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Hafnarhúsið endurvakið
Verzlanir og veitingar efla mannlíf í gömlum bæjar-
hlutum. Þetta er alþjóöleg reynsla, sem rætt hefur verið
um aö nýta hér á landi meö því aö hafa Kolaport í Toll-
húsi, smáverzlanir í Hafnarhúsi, stórmarkað í kastalan-
um viö Tryggvagötu 15 og veitingar á öllum stöðunum.
Listasafn Errós í Hafnarhúsi er góð viðbót við þessar
ráðagerðir, ef portið og efri hæðir hússins nægja slíku
safni. Ekki er hins vegar ráð að víkja frá þeirri grundvall-
arhugmynd, að Hafnarhúsið og húsin í kring séu fyrst
og fremst notuð til að draga fólk að gamla miðbænum.
Safninu hentar auðvitað betur að vera í miðbænum
fremur en í útjaðri hans. Miklu meiri líkur eru á, að
fólk notfæri sér safn, sem verður á vegi þess, en safn,
sem er milli brauta á einum hinna stóru golfvalla, er
borgarverkfræðingur og skipulagsstjóri þrá svo ákaft.
Errósafn hefði hvílzt í virðulegri einangrun að Korp-
úlfsstöðum, ef sá kostur hefði komið til greina vegna
útgjalda. Errósafn í miðbæ Reykjavíkur er miklu líklegra
til að verða lifandi safn, þótt minna verði. Gildi safns
ræðst af auðveldum og áhugavekjandi aðgangi fólks.
Safn er að því leyti eins og banki eða ríkiskontór, að
það dregur ekki sjálfkrafa að sér. Þess vegna eiga söfn
ekki frekar en bankar eða ríkiskontórar að vera á jarð-
hæðum miðbæja. Þar eiga að vera verzlanir og veitinga-
hús og önnur þjónusta, sem ekki þarf mikið rými. ,
Stofnanir á borð við bankana og Póst & síma hafa stuðl-
að að hnignun miðbæjar Reykjavíkur. Allar stofnanir,
sem eru fyrirferðarmiklar við götu, eitra út frá sér. Lang-
ir og dyralausir útveggir eru fráhrindandi. Slíkar stofn-
anir eiga alls ekki heima á jarðliæðum miðbæjarhúsa.
Það væri gott fyrir Errósafn að hafa stuðning af þeirri
starfsemi, sem rætt hefur verið um, að verði í höllunum
þremur, sem mynda norðurhlið Tryggvagötu. Um leið
getur safnið gefið til baka með þvi að veita Hafnarhúsinu
listrænna innihald. Úr þessu getur orðið góð sambúð.
Bezt væri, ef safnið fengi portið og tvær efri hæðir
hússins, þjónusta af ýmsu tagi aðra hæðina, verzlanir
og veitingarekstur þá neðstu. Þannig er líklegast, að ein-
stakir þættir starfseminnar styðji hver annan og þá
þætti, sem ráðgerðir eru 1 stóru húsunum beggja vegna.
Vegna veðurfars í Reykjavík er æskilegt að hafa innan-
gengt alla línuna frá strætisvagnahúsi, sem ráðgert er á
bílastæðinu austan Tollhúss, um Tollhús og Hafnarhús,
í vöruhúsið að Tryggvagötu 15. Með góðu skipulagi getur
orðið úr lengjunni eins konar Kringla miðbæjarins.
Hugmyndina um sambýli verzlunar og menningar í
Hafnarhúsi má færa yfir á Tollhús, ef aðgangur að efri
hæðum þess verður gerður minna fráhrindandi en hann
er nú. Ef hægt er að laða urnferð úr Kolaporti upp á efri
hæðimar, opnast rými fyrir fleiri menningarsöfn.
Þetta eru ekki draumórar. Erlendis hefur víða tekizt
að snúa vöm í sókn í nýtingu þreyttra miðbæja. Bezt
hefur það tekizt, þar sem verzlun og veitingar em andht-
in, sem snúa að vegfarendum og draga þá inn, en innar
og ofar taka við þjónusta og menning af ýmsu tagi.
Innan um aðra þjónustu þarf auðvitað að vera rými
fyrir útibú og afgreiðsludeildir banka, pósts, síma, tolls
og skatts. En það er alveg út í hött að fylla miðbæi af
almennum skrifstofum slíkra stofnana. Reykjavíkurborg
þarf að mestu að losna við slíka mammúta úr miðbænum.
Gott er, ef unnt verður tengja hugmyndina um Erró-
safn í Hafnarhúsi við frábærar hugmyndir Þróunarfélags
Reykjavíkur um nýtingu norðurhliðar Tryggvagötu.
Jónas Kristjánsson
Glæpaveldið og
rússneskt ríkisvald
Fyrir viku ávarpaði skáldiö Alex-
ander Solzhenítsyn þingheim í
Dúmunni, neðri deild Rússlands-
þings. Frá því Solzhenítsyn sneri
heim úr tveggja áratuga útlegð í
maí í vor hefur hann varið mestum
tíma sínum til að ferðast um Rúss-
land þvert og endilangt og ræða við
alþýðu manna.
Erindi skáldsins við Dúmuna var
annars vegar að leiða þingmönnum
fyrir sjónir eymdina og niðurlæg-
inguna sem upplausn Sovétríkj-
anna og þrengingarnar sem síðan
hafa riðið yfir hafa valdið fólkinu
í breiðum byggðum Rússlands.
Hins vegar fengu ríkisstjórn og
þing haröa ádrepu fyrir aö bregð-
ast skyldum sínum og skuldbind-
ingum við þjóðarheildina og ai-
mannahagsmuni.
Fengnu frelsi við endalok sovét-
valdsins hefur ekki fylgt raunveru-
legt lýðræði, sagði Solzhenítsyn,
heldur fámennisstjóm eigingjarns
skrifræðis og óprúttins gróða-
bralls. Þingbekkir voru ekki þétt-
skipaöii undir klukkutíma ræðu
og máli skáldsins heldur fálega tek-
ið.
Solzhenítsyn fann þinginu það
sérstaklega til foráttu að þrátt fyrir
hávært tal um þörf á snörpu við-
námi við glæpabylgju hefði það
hvorki komið í verk aö setja lög
um borgararéttindi né refsilöggjöf.
Mál sem um þessar mundir eru
efst á baugi í Moskvu hnykkja
rækilega á þessari áminningu.
Á sunnudaginn fór fram auka-
kosning til Dúmunnar í kjördæmi
norður af Moskvu. Þingsætið losn-
aði við það að þingmaðurinn And-
rei Ajsderis var skotinn til bana
úti fyrir heimili sínu í apríl. Ljóst
er að þar voru að verki leigumorð-
ingjar einhvérs mafiuflokksins
sem Ajsderis hafði gert sér far um
að fletta ofan af. Rannsókn á morð-
inu hefur engan árangur borið svo
vitað sé og sama máli gegnir um
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
hundruð hiiðstæðra glæpa sem
framdir hafa verið í Moskvu síð-
ustu misseri.
Tólf frambjóðendur gáfu sig fram
í aukakosningunni. Af þeim kom
einn beint úr fangelsi, fjárglæfra-
maður að nafni Sergei Mavrodi,
sem setið hafði í gæsluvarðhaldi
frá því um mitt sumar þegar
glæfrafyrirtæki hans, MMM,
hrundi. Sá hann sér nú leik á borði
að losna úr haldi með því að kom-
ast í framboð og afla sér friðhelgi
þingmanns næði hann kosningu.
MMM var dæmigerð píramída-
svikamylla þar sem fjárfestum var
heitið 3000% ársvöxtum og þeim
sem fyrstir gáfu sig fram greitt með
fénu sem aflaðist af fjöldanum sem
á eftir fylgdi. Með ísmeygilegum
sjónvarpsauglýsingum fékk
Mavrodí milljónir Rússa til aö trúa
MMM fyrir aleigu sinni og jafnvel
meiru því ýmsir urðu til að taka lán
til að stórgræða á vaxtamun.
Hrunið sem gerði flest ginningar-
flfl Mavrodís að öreigum megnaði
þó ekki að svipta hann ljómanum
í augum þeirra sem höfðu látið
blekkjast. Með sömu auglýsinga-
tækninni og áður tókst honum að
telja fjölda fólks trú um að hann
væri aðeins fórnarlamb illgjarnra
stjórnvalda.
í kosningabaráttunni sté
Mavrodí ekki fæti í kjördæmið en
hélt sig við auglýsingar, aðallega í
sjónvarpi. Þar lofaði hann síma á
hvert heimili og miklum íjárfest-
ingum í kjördæmið frá vinum sín-
um í fjármálaheiminum. Mavrodí
náði kosningu í Dúmuna.
Forseti Dúmunnar og formaður
varnarmálanefndar hafa síðustu
daga séð sig knúða til að láta til sín
taka eftirköst annars morðs sem
líka var framið til að þagga niður
í manni sem geröi sér far um að
afhjúpa fjármálaspillingu. Blaða-
maðurinn Dmítrí Kholodov lét lífið
þegar sprengja reyndist falin í
skjalatösku sem honum var talin
trú um að hefði að geyma skjöl sem
honum kæmu að gagni við aö
ljóstra upp einkabraski herforingja
með vopn og aðrar eigur hersins.
Ritstjóri blaðs Kholodovs sakaði
strax herforustuna, og sér í lagi
leyniþjónustu hersins, um að hafa
staðið að morðinu. Aðrir frétta-
miðlar og lýðræðissinnaðir stjórn-
málamenn hafa haldið málinu vak-
andi og nú hefur Borís Jeltsín for-
seti vikið Matvel Búrlakov hers-
höfðingja úr stöðu aðstoöarland-
varnaráðherra. Búrlakov var áður
yfirhershöfðingi hernámsliðsins í
Austur-Þýskalandi og talinn eiga
mest á hættu af uppljóstrunum
Kholodovs.
Áhrifamenn á þingi láta nú að
því liggja að Pavel Gratsjov land-
varnaráðherra beri líka að víkja,
en honum er Jeltsín skuldbundinn
frá því herinn bældi niður uppreisn
fyrri þingforustu í fyrra. Málið er
því orðið prófsteinn á innviði
æðstu stjórnar Rússland.
Pavel Gratsjov, landvarnaráðherra Rússlands, á fundi með fréttamönnum.
Skoðanir annarra
Norsk lögga fær verkfallsrétt
„Grete Faremo dómsmálaráðherra hefur orðið að
láta í minni pokann og veita lögreglunni verkfalls-
rétt. Það er sjaldgæft að ráðherra verði að sætta sig
við ósigur í jafn mikilvægu máli og þessu. Barátta
hennar var þó töpuð þegar dómsmálanefndin tók
máliö í eigin hendur. Faremo telur að eigin launa-
nefnd fyrir lögregluna sé enn verri en verkfallsrétt-
urinn. Hún átti því ekki annarra kosta völ þar sem
hún vill ekki skipta um skoðun."
Úr forustugrein Dagbladet 2. nóvember.
Forsetinn og öryggisreglumar
„Öryggisreglur munu alltaf þrýsta á um meiri flar-
lægð milli forsetans og almennings. Forsetar munu
alltaf streitast á móti og mæla fyrir auknum sam-
skiptum og alla jafna munu þeir hafa rétt fyrir sér.
Það þýðir hins vegar að þeir og landsmenn verða
aö treysta mjög á hæfni lífvarðarins, aö ekki sé
minnst á viðbragðsflýti og hugdirfsku borgara á borö
við Ken Davis og Harry Rakosky sem yfirbuguðu
skotmanninn á laugardag."
Úr forustugrein Washington Post 2. nóvember.
Sókn múslíma í Bosníu
„Tvennt er hægt að segja um sókn múslímanna (í
Bosníu). Þar sem ríki heims hafa ekki sýnt nauðsyn-
legan vilja til að stöðva árásir Serba getur enginn
með sanngirni ávítt múslíma fyrir að ná aftur því
sem tekið var af þeim með ofbeldi. í annan stað er
það síst við hæfi aö Vesturlönd gagnrýni sókn músl-
íma. Þau bera höfuðábyrgðina á því hvernig komið
er með þvi að taka ekki á Serbum þegar við upphaf
átakanna."
Úr forustugrein Politiken 1. nóvember.