Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1994, Blaðsíða 28

28
LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1994
Félagsmálarádherra lætur engan bilbug á sér finna:
Sátturvið
samviskuna
- segir Guðmundur Ámi Stefánsson og kvíðir ekki skýrslu Ríkisendurskoðunar
„Eg kvíöi ekki skýrslu Ríkisendur-
skoðunar enda var þaö ég sem baö
um hana. Hún mun væntanlega engu
breyta um efni þessara mála, þó ég
geti ekkert fullyrt um það. Ég geri
þó ráö fyrir aö þurfa aö svara fyrir
hana og er tilbúinn til þess enda ver-
. iö óhræddur að koma hreint fram í
öllu þessu máli. Betra væri að fleiri
stjórnmálamenn legðu mál sín undir
smásjána," segir Guömundur Árni
Stefánsson félagsmálaráöherra í við-
tali viö DV. Þrátt fyrir aö ráðherrann
hafi misst sjö kíló á undanförnum
vikum og margir tala um hversu
mjög hann hafi látið á sjá lætur hann
engan bilbug á sér finna og er enn á
þeirri skoðun aö hann þurfi ekki aö
segja af sér sem ráðherra. Sumum
finnst þaö kalt, öörum finnst hann
hrokafullur en enn aörir viröast á
sömu skoðun og ráöherrann og telja
að hann hafi þurft að þola ómaklegar
árásir æ ofan í æ. Félagsmálaráö-
herra hélt upp á 39 ára afmæli sitt á
mánudag og á miðvikudag birtist ný
skoöanakönnun um auknar óvin-
sældir ríkisstjórnarinnar og hrap
Alþýðuflokksins í fylgi. Forsætisráð-
herra, Davíö Oddsson, og utanríkis-
ráðherra og formaöur Alþýðuflokks-
ins, Jón Baldvin Hannibaisson, hafa
báðir sagt í fjölmiölum að Guðmund-
ur Árni sé sökudólgurinn. En enn rís
„sakamaöurinn" upp og svarar full-
um hálsi.
Engin hræðsla
„Ég vil vekja athygli á að í þessari
skoðanakönnun er fylgi Álþýöu-
flokksins á Reykjanesi tvöfalt á viö
það sem er í Reykjavík. Fylgi ríkis-
stjórna hefur nú alltaf sveiflast upp
og niöur og hefur oft veriö lægra en
þetta. Einnig vil ég rifja þaö upp aö
þegar mín mál voru sem mest í um-
ræðunni í september og ég hélt lík-
lega einn fjölmennasta blaðamanna-
fund sem haldinn hefur veriö reis
Alþýöuflokkurinn í fylgi. Menn ættu
því aö varast aö draga of víðtækar
ályktanir af skoðanakönnunum.“
- Þessiorösamráðherragefaþáekki
tilefni til afsagnar þinnar?
„Nei, þau gera það ekki. Sérstak-
lega í ljósi þess aö flokkurinn styrkir
stööu sína í kjördæmi mínu frá síö-
ustu könnun. Skoðanakannanir
sveiflast frá einum tíma til annars,
þaö hefur ekki þurft mig til þess. Ég
spyr því bara að leikslokun."
- Og skýrsla Ríkisendurskoðunar
hræöir þig ekki?
„Nei, hún gerir þaö ekki. Ég baö
sérstaklega um þessa skýrslu í kjöl-
far blaðamannafundar þar sem ég
lagði fram ítarlega greinargerö um
þær ásakanir sem á mig höfðu veriö
bomar. Á þeim fundi gerði ég glögga
og hreinskilna grein fyrir afstööu
minni. Fljótlega heyrði ég þó aö ein-
hverjum fannst ekki nóg gert. Til að
undirstrika að ég vildi leggja öll spil
á borðið baö ég Rikisendurskoðun
að gera úttekt á störfum mínum og
hvort þau færu í bága viö venjulega
stjórnsýslu í ráöuneytinu. Ég hef
ekki oröið var við að aðrir ráöherr-
ar, hvorki fyrr eða síöar, hafi farið
undir svipaða smásjá. Raunar hvet
ég þá menn í stjómarandstöðunni,
sem hafa farið hvaö mest í gagnrýni
á mig og mín störf, aö stíga fram og
gangast undir svipað kastljós. Ég
nefni sem dæmi Ólaf Ragnar Gríms-
son sem hefur haft hvað hæst upp á
síðkastið og telur sig siðbótarmann
síðari tíma. Ég er hræddur um að
hann þori ekki í slíka skoöun vegna
starfa sinna og nægir í því sambandi
að nefna Svart og hvítt, útgáfufélagið
Tímann og Þormóð ramma, svona
rétt til að minna á nokkur atriði sem
komu upp í stjómartíð hans og Ríkis-
endurskoðun gerði m.a. athuga-
semdir við og átaldi harðlega. Mér
fannst nú aldrei neitt fararsnið á
þeim Ólafi Ragnari úr póhtík þrátt
fyrir þann harða dóm Ríkisendur-
skoöunar. Síðustu mánuði hans í
embætti fjármálaráðherra var kast-
að fé til allra átta og auglýsinga-
kostnaöur rauk upp úr öllu valdi.
Þetta nefni ég bara sem dæmi um
þaö hvað sumir menn em fljótir aö
gleyma. Ég hef ekki í málsvöm minni
tilgreint aðra stjórnmálamenn eða
bent á að sumir þesscira gagnrýn-
enda hafa nú ekki úr háum söðli að
detta og eru með bjálkann í eigin
auga. Eg held reyndar að bráðum
komi tími til að benda á svoleiðis
mál.“
Pólitískt álitamál
- Viltu benda á einhvern núna?
„Það kemur að því. Síðan get ég
spurt hvort ráðherrar, fyrr og síðar,
séu tilbúnir til þess að leggja spilin
á borðið og fyrir dóm þjóðarinnar
eins og ég hef gert.“
- Telur þú, eins og sumir, að það
hafi verið mistök hjá þér að fela Rík-
isendurskoðun máÚð og lengja þann-
ig lífdaga málsins í stað þess að af-
greiða það á sínum tíma?
„Margir sögðu að þessi mál snertu
ekki Ríkisendurskoöun heldur væri
um pólitísk áhtamál að ræða. Vissu-
lega má um það deila. Það er líka
hárrétt að Ríkisendurskoðun er eng-
inn hæstiréttur eða endanlegur úr-
skurðaraðili um hvað er rétt eða
rangt í stjórnmálum. Ég vildi engu
að síöur freista þess að taka af öll
tvímæli um hvernig þessari stjórn-
sýslu væri háttað. Menn munu síðan
draga ýmsar ályktanir af niðurstöð-
um en það er póhtískt álitamál sem
verður væntanlega rætt þegar
skýrslan kemur fram.“
Málinu haldið
vakandi
- Finnst þér ekki óþægileg tilhugsun
að nú sé aUt þetta mál að koma upp
aftur í umræðunni?
„Fjölmiðlar hafa passað upp á að
halda þessu máU vakandi með ýms-
um tilfæringum þannig að það er
ekkert óþægilegt."
- Mál Listahátíðarinnar í Hafnar-
flrði koma upp í framhaldi málsins
og hélt fjölmiðlum við efnið:
„Það er með ólíkindum hvernig
reynt hefur verið að blanda listahátíð
í mín mál sem ráðherra í ríkisstjórn.
Hún fékk mjög almenna og ítarlega
umfjöllun í bæjarstjórn og fjölmiöl-
um á síðasta ári þegar bæjarstjórnin
samþykkti aukafjárframlag og í
kosningabaráttunni 'sl. vor. Þessar
meintu nýju upplýsingar, sem nú er
verið að veifa, eru ekkert nýjar.
Hvernig framkvæmdaðilar ráðstöf-
uðu framlagi bæjarins í samræmi við
dagskrá hátíðarinnar, s.s. í tfltekna
listamenn, er ekki mál bæjarins og
þar af leiðandi ekki mín sem þáver-
andi bæjarstjóra. ÁUtamál, sem að
mér snúa, eru þau hvort styrkur
bæjarins hafi farið til listahátíðar,
mér skilst að niðurstöður um það séu
óyggjandi. Að gefa til kynna að mál-
efni Ustahátíöar og mín séu með þeim
hætti að RLR eigi aö skoða þau er
fjarri öllu lagi, þau áUtamál, ef ein-
hver eru, lúta eingöngu að fram-
kvæmd hátíðarinnar en ekki bæjar-
sjóði og þáverandi störfum mínum.“
- Þú endurprentaðir bækUng hátíð-
arinnar til að bæta mynd af þér í
hann:
„Það er dæmi um hversu langt
menn teygja sig í þessu sambandi.
Það stóð ævinlega til að fram-
kvæmdastjóri bæjarins skrifaði í
þennan bækUng enda Ustahátíðin í
bænum og með fjárhagslegum stuðn-
ingi Hafnarfjarðarbæjar. Á hvaða
stigi vinnsla bækUngsins var þegar
ritstjórar hans sóttu greinina tú mín
var ekki mitt mál.“
Rétt ákvörun að
taka ráðherraembætti
- Margirteljaaðþúhafirgertmistök
fyrir rúmu ári þegar þú, ungur mað-
urinn, ákvaðst að standa upp úr stól
bæjarstjóra og gerast ráðherra án
reynslu af þingstörfum. Ert þú þeirr-
ar skoðunar núna?
„Ef enginn má setjast í ráðherra-
stól án þess að vera orðinn fimmtug-
ur þá megum við fara að hugsa upp
á nýtt. Ég var búinn að vera fram-
kvæmdastjóri í sautján þúsund
manna bæjarfélagi í sjö ár og mikfl
fólksfjölgun hafði verið á þeim tíma
í bænum. íbúum flölgaði um flögur
þúsund sem undirstrikar að Hafnar-
flörður var fyrirmyndarbæjarfélag í
augum landsmanna og þangað sótti
fólk í félagslegt öryggi og þjónustu.
Spurningin hjá mér var sú hvort ég
ætti að halda áfram í bæjarmálunum
í einhver óskilgreind ár eða hvíla
Hafnflrðinga á mér og það var niður-
staöan. Ég hafði verið virkur í þjóð-
málaumræðunni og þótti rétt að
bregðast við kallinu þegar það kom
frá flokkssystkinum mínum. Ég tel
því að þetta hafi verið rétt ákvöröun
á þeim tíma.“
- Nú styttist í prófkjör hjá Alþýðu-
flokknum á Reykjanesi og kosningar
í vor. Kvíðir þú niðurstöðu þess?
Nei, ég hlakka alltaf til prófkjörs
og kosninga. Sérstaklega að eiga
samskipti við almenning sem fylgir
óneitanlega prófkjörsbaráttu. Það
hafa margir viljað dæma í mínum
málum en ég veit ekki til þess að
flölmiðlar hafi fengið neitt umboð frá
þjóðinni til að kveða upp dóma. Það-
an af síður menn í stjórnarandstöð-
unni. Það eru fimm mánuðir til kosn-
inga, rúmir tveir mánuðir til próf-
kjörs. Eigum við ekki að leyfa lýð-
ræðinu að hafa sinn gang og láta
þessa réttbæru aöila kveða upp end-
anlega dóma.“
Sködduð ímynd
- Ertu þá ekkert hræddur um að
umræða síðustu vikna hafi skaðað
ímynd þína?
„Vissulega hefur hún haft áhrif á
ímynd mína en hún hefur kallað
fram svarthvít viðhorf. Ákveðnir
flölmiðlar hafa farið mikinn og svona
skaðar og dregur þrótt úr sumum
flokksmönnum. Ég hef hins vegar
fundið að stuðningsfólk mitt hefur
harðnað og það er einmitt notalegt
og gott á svona stundum. Einnig hafa
nýir aðilar haft samband og lýst yfir
stuðningi og það styrkir mann í þess-
ari baráttu. Því fólki ofbýður þetta
einelti og linnulausar árásir á mig.
Hins vegar hlýtur það að hafa ein-
hver tímabundin áhrif þegar flöl-
miðlar vilja gera mig aö samnefnara
allrar spiÚingar í landinu."
- Hefur aldrei hvarflað aö þér í allri
þessari umræðu að gefast upp, segja
af þér og byija síðan upp á nýtt i
komandi kosningum?
„Ekki vegna þeirra mála sem á mig
eru borin. Ég hlusta auðvitað á gagn-
rýni og viðhorf fólks. Ef ég hefði
metið það svo að mér- hafi orðiö á
slík alvarleg mistök að mér væri
ekki sætt lengur sem ráðherra þá
hefði ég auðvitað tekið þá ákvörðun
að segja af mér. Mitt mat er hins
vegar að þessar ásakanir séu ekki
efnislega með þeim hætti, og ef þær
ættu að leiða til þess, þá þyrfti nú
að grisja viðar á toppnum - og margt
verklagið myndi þá breytast snar-
lega í íslenskri póhtik. Vissulega
velti ég þó fyrir mér, þegar þessi at-
laga var jafn hörð og raun bar vitni,
hvort það væri þess virði að standa
í þessu eða yfirleitt leggjandi á sig
og flölskyldu sína. Ég hef líka rætt
þetta við flölskylduna enda er hún
þátttakandi í störfum mínum. Ég hef
haft af því miklar áhyggjur hvaða
áhrif þessi umræða, eins bijáluö og
hún hefur verið, hefur haft á ung
böm mín. Þau eiga erfitt með að
glöggva sig á um hvað málið snýst,
ekki síður en margir fullorðnir. Ég
„Ég hef ekki í málsvörn minni tilgreint aðra stjórnmálamenn eða bent á
að sumir þessara gagnrýnenda hafa nú ekki úr háum söðli að detta og
eru með bjálkann i eigin auga. Ég held reyndar að bráöum komi tími til
að benda á svoleiðis mál,“ segir Guðmundur Árni Stefánsson félagsmáia-
ráðherra meðal annars í viðtalinu.
4-
LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1994
37
Heima i faðmi fjölskyldunnar: Guðmundur Árni, Jóna Dóra Karlsdóttir, Margrét Hildur, 13 ára, Heimir Snær, 10 ára, Fannar Freyr, 8 ára, og Brynjar
Ásgeir, 2ja ára. „Ég hafði áhyggjur af börnunum mínum í þessari brjáluðu urnræðu." DV-myndir Brynjar Gauti Sveinsson
hef reynt að skýra máhn fyrir þeim
en þegar þau heyra nafn mitt og lög-
reglu í sömu andránni er eðlilegt að
þau spyrji hvort maður sé á leið í
fangelsi. Þetta er því ekki auðveld
umræða og á slíkum augnablikum
spyr maður sig hvort það sé þess
virði að standa í þessu.“
- Hafa bömin þín orðiö fyrir aðkasti
vegna þessara umræðna?
„Ég held ekki enda höfum við hjón-
in reynt að fylgjast með því.“
Stuðninguren
engar hótanir
- Gerðuð þið eitthvað sérstakt til að
takast á við þessar erfiðleika?
„Nei, en allar þær fallegu kveðjur,
sem okkur bárust í formi símtala,
bréfa, blóma, skeyta og annars, urðu
til þess að stappa í mann stálinu. Það
óhefðbundna í þessu er kannski að
stjómmálamenn í ráðherrastóli eiga
yfirleitt ekki ung böm og það gerir
máhð kannski flóknara en ella í til-
felli rnínu."
- Þúsegisthafafengiðmikinnstuðn-
ing frá fólki en hefur þú orðið fyrir
aðkasti eða hótunum?
„Nei, engu slíku og í öllu þessu tali
um vantraust hefur ekki nokkur
maður komið til mín og sagt augliti
til auglitis að ég ætti að segja af mér.“
- Eiginkona þín kom fram í sjón-
varpsþætti og talaði um htla matar-
lyst, svefnleysi og ekki síst lítinn
stuðning frá formanni flokksins.
Fékkstu viðbrögð eftir þennan þátt?
„Hún tók þá ákvörðun að fara í
þennan þátt, sem var mjög óhefð-
bundinn, og ræddi það að sjálfsögðu
við mig áður. Ég býst við að hún
hafi fengið meiri viðbrögð en ég.
Mörgum fannst óþægilegt að sjá að
ráðherrar væru mannlegir og fannst
lítið til koma en öðmm fannst þetta
hið eina rétta. Varðandi stuðning
flokksforystunnar heföi ég kosið á
vissum stigum málsins að flokkurinn
hefði komið beinskeyttar fram.“
Umræðan truflar
- Nýlega hafa komið fréttir frá Dan-
mörku og Englandi þar sem ráðherr-
ar sögðu af sér embætti þar sem þeir
töldu sig hafa .skaðað sflóm sína.
Hafa þessar fréttir snert þig?
„Spilhngarmál erlendis lúta al-
mennt að því að viökomandi ráöa-
menn hafi verið að hygla sjálfum sér
flárhagslega, það hefur ekki þekkst
í íslenskri póhtík. Ég er þeirrar skoð-
unar að ég komi að gagni fyrir Al-
þýðuflokkinn og sjónarmið mín hafa
ekki breyst í því.“
- En hefur þessi umræða öll haft
áhrif á störf þín sem félagsmálaráð-
herra?
Já, vissulega hefur þessi umræða
verið truflandi. Það eru veigameiri
mál en þessi sem ég er að vinna að
í ráðuneytinu og má þar nefna
greiðsluaðlögun fyrir skuldsetta
þjóð, sem ég hygg að geti komið vel
þeim flölmörgu sem eru hart keyrðir
flárhagslega, einnig húsnæðismál,
mál sem lúta að flutningi verkefna
frá ríki til sveitarfélaga og fleira og
fleira.“
Enginn stuöningur
frá Jóhönnu
- Svo virtist sem þið Jóhanna Sig-
urðardóttir stæðuð þétt saman í
flokknum og tókuð oft höndum sam-
an um hin ýmsu málefni. Hefur Jó-
hanna haft samband við þig, eftir að
hún hefur sagt skihð við flokkinn,
vegna umræðu um málefni þín?
„Nei, við höfum ekkert rætt mín
mál þó við ræðum stundum saman.
Það voru mér mikil vonbrigði þegar
Jóhanna tók ákvörðun að ganga úr
flokknum enda taldi ég hana eiga þar
traustan stuðning. Eg er þeirrar
skoðunar að hún hefði komið sínum
málum betur fram innan flokksins
heldur en utan. Þetta hefur skaðað
flokkinn tímabundið. Jóhanna virð-
ist fá mikið í skoðanakönnunum
núna en reynslan sýnir að fylgið er
fallvalt eins og dæmin um Vilmund-
ar- og Albertsframboð sýna.“
- Þú hefur ekki viljað fara með Jó-
hönnu?
„Nei, ég er fæddur í Alþýðuflokk-
inn og hef ekki séð neinn kost skárri
fram að þessu til að koma sjónarmið-
um mínum og jafnaðarstefnunnar á
framfæri."
- Þú vilt í málflutningi þínum koma
nokkurri sök á fiölmiðla. Eiga þeir
ekki að veita aðhald?
„Þaö er hlutverk þeirra að veita
aðhald en þeir verða að gera það með
sanngjörnum og heiðarlegum hætti.
Þeir eiga að vera hlutlausir. Ég var
sjálfur í stétt flölmiðlamanna og þótti
harður og stundum óvæginn en gætti
ávallt þeirrar gullnu reglu að sá aö-
ili sem um var flallað fengi tækifæri
til þess að svara fyrir sig. Núna er
skotið fyrst og spurt svo. Þar sem ég
var yfirlýstur alþýðuflokksmaður,
en margir töldu það ókost við rann-
sóknarblaðamann, gætti ég þess enn
betur að taka hlutlægt á málum. Nú
finnst mér bera mjög á því að við-
horf einstakra fiölmiðlamanna komi
fram í fréttum. Þeir telja sig jafnvel
handhafa sannleikans og lýsa eigin
skoðunum í fréttaskrifum - það er
afleit fréttamennska."
Ekki að hætta
- Margir telja þig vera of kaldan í
framkomu, að þig skorti þetta mann-
lega. Hefur þú heyrt þau sjónarmið?
„Ég hef frekar verið skammaður
fyrir að vera of mjúkur og ekki svar-
að nógu hressilega fyrir mig. Ég hef
einungis reynt að vera málefnalegur.
Ég veit þó ekki hvernig menn eiga
að sýna mannlegheit og mýkt þegar
þeir eru sakaöir um að vera glæpa-
menn.“
- Ertu þess fullviss að þú verðir ráð-
herra eftir að skýrsla Ríkisendur-
skoðunar hefur verið birt?
„flífið byrjar ekki eða endar í ráð-
herrastóli. Ég hef haft gaman af þeim
viðfangsefnum sem ég hef fengist við
sem ráðherra og vil helst leiða þau
til lykta. Hvað skýrsluna áhrærir þá
mun ég kappkosta að ræða um hana
málefnalega. Síðan verður tíminn að
leiða í ljós hver niðurstaðan verður.
Ég hef hins vegar ekkert að fela og
er sáttur við samviskuna. Ég hef náð
ágætum árangri í hinum ýmsu störf-
um og er stoltur af mörgum verkum
mínum, önnur hefði ég betur getað
gert eins og gerist og gengur í lífi og
starfi. Þessi reynsla upp á síökastið
hefur óneitanlega verið býsna ný-
stárleg og lærdómsrík og þar sem ég
er mannlegur hef ég velt því fyrir
mér hvort öllu sé til þess fórnandi
að vinna þessum hugðarefnum sín-
um og hugmyndum framgang. Póh-
tíkin er mér í blóð borin og ég er
ekki að hætta. En pólitíkin er eins
og lífið sjálft - þar koma upp erfiðir
tímar en lika góöir tímar. Það er
fleira í lífinu en stjómmál. Ég hef
áður tekist á viö andstreymi í lífinu
og þessi mál eru léttvæg í saman-
burði við það sem máli skiptir -
heilsu og velferð flölskyldunnar - líf-
ið og dauðann. Kannski er skrápur
minn orðinn þykkur en þó ekki
þannig að ég únni ekki til. Ég er
mannlegur.“