Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1995, Qupperneq 15

DV LAUGARDAGUR 9. SEPTEMBER 1995
15
Þess er minnst meö margvísleg-
um hætti um þessar mundir að
tuttugu ár eru liðin frá því fyrsta
tölublað Dagblaðsins sá dagsins
ljós. Sjáifur afmælisdagurinn var í
gær en í dag býður DV lesendum
sínum til afmælisveislu í
Perlunni. Síðar í haust efnir DV
svo til hringferðar um landið til
að fagna afmælinu með lesendum
sínum á landsbyggðinni.
Á þessum tímamótum munu
lesendur DV einnig smátt og
smátt verða varir við margvísleg-
ar breytingar á blaðinu sjálfu,
bæði að útliti og efni. Það á til
dæmis við um þetta helgarblað
sem þú ert að lesa. Það er veru-
lega breytt að útliti frá því sem
áður var enda er það unnið með
nýrri tölvutækni sem gefur mögu-
leika á fjölbreytilegri framsetn-
ingu texta og mynda.
Næstu vikumar verða ýmsar
frekari breytingar gerðar á efni og
útliti DV. Þær miða allar að því að
þjóna lesendum sem best með
heiðarlegu, skeleggu og skemmti-
legu dagblaði.
Fjölmiðlabylting
Þær breytingar sem orðið hafa í
íslenskum fjöbniðlaheimi á þess-
um síðustu tuttugu árum eru svo
gífurlegar að rétt er að tala um
byltingu.
Dagblaðið kom til sögunncir á
tíma flokksblaða. Stjórnmála-
flokkar gáfu þá út þrjú dagblöð,
Tímann, Þjóðviljann og Alþýðu-
blaðið, og höfðu meira og minna
mótandi áhrif á önnur, það er
Morgunblaðið og Vísi.
Á þessum tíma var ríkið eitt um
rekstur ljósvakamiðla. Hér var
ein sjónvarpsdagskrá, takmarkað-
an tíma á dag og aldrei á fimmtu-
dögum, og ein útvarpsrás, gamla
gufan, sem sendi út frá morgni til
kvölds en þagnaði um nætur.
Tilkoma Dagblaðsins árið 1975
hristi rækilega upp í þessu staðn-
aða fjölmiðlaumhverfi. Blaðið
varð opinn vettvangur fyrir
manninn á götunni. Það knúði
aðra fjölmiðla, og þá alveg sér-
staklega keppinautinn á síðdegis-
markaðinum, Vísi, til að stíga
skref í sömu átt. Þar með hófst sú
þróun í átt til frjálsra, óháðra fjöl-
miðla sem ekki varð stöðvuð.
Tvö stór dagblöð
Eftir nokkurra ára harða sam-
keppni á síðdegismarkaðinum
varð ný bylting í íslenskum fjöl-
miðlaheimi árið 1981. Þá samein-
uðust Dagblaðið og Vísir að loknu
löngu prentaraverkfalli og DV hóf
göngu sína.
Sameiningin varð til þess að
Morgunblaðið fékk í fyrsta sinn í
langan tíma keppinaut sem nálg-
aðist hann að útbreiðslu og lestri.
Fyrsta stóra lestrarkönnunin sem
gerð var eftir sameiningima, árið
1983, sýndi að 75 prósent þjóðar-
innar sögðust lesa Morgunblaðið
daglega eða oft en 70 prósent DV.
Munurinn var aðeins fimm pró-
sentustig.
Á þessum tíma höfðu önnur
dagblöð samt sem áður umtals-
verða útbreiðslu. Tíminn var
þannig lesinn daglega eða oft af 26
prósentum þjóðarinnar og Þjóð-
viljinn af 20 prósentum en Alþýðu-
blaðið hafði 7 prósenta lestur.
Síðan þá hafa stóru dagblöðin
tvö styrkt stöðu sína og yfirburði
á markaðnum á kostnað minni
blaðanna sem hafa sum hver
hreinlega dáið drottni sínum. Það
má þvi segja með nokkrum rétti
að nú séu einungis tvö alvörudag-
blöð á íslenskum blaðamarkaði,
Morgunblaðið og DV.
Ljósvakabyltingin
Frjálsræðisþróun í ljósvaka-
miðlun fylgdi í kjölfar vorleysing-
anna á dagblaðamarkaðinum. Það
var eiginlega fyrst í hörðu verk-
falli opinberra starfsmaima árið
1984 að tekin voru raunveruleg
skref í átt til frjáls útvarpsrekst-
urs.
Þegar Ríkisútvarpinu var lokað
í þessu verkfaUi var gripið til þess
ráðs að hefja frjálsan útvarps-
rekstur fram hjá ríkiskerfmu. Þar
höfðu starfsmenn DV mikilvæga
forystu með Fréttaútvarpinu svo-
kallaða sem útvarpaði fréttum til
landsmanna með reglubundnum
hætti allt þar til stöðinni var lok-
Laugardagspistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
að með áhlaupi rannsóknarlög-
reglu.
Eftir þau átök var ekki lengur
meirihluti fyrir því á Alþingi að
banna frjálsan útvarpsrekstur.
Nýjar útvarpsstöðvar komu til
sögunnar og í kjölfarið ný sjón-
varpsstöö.
Afleiðingin er meðal annars það
gífurlega framboð á útvarps- og
sjónvarpsefni sem allir kannast
við í dag hjá ríkissjónvarpinu,
Stöð 2, Fjölvarpinu og þeim er-
lendu gervihnattastöðvum sem ís-
lenskir notendur ná beint gegnum
eigin diska.
Og fram undan virðist enn frek-
ari samkeppni á því sviði þegar ís-
lenska sjónvarpið og Sýn hefja
reglulegar útsendingar á nokkrum
rásum.
Tölvubyltingin
Önnur bylting hefur orðið í dag-
blaðaheiminum á þessum tveimur
áratugum. Öll sú tækni sem notuð
er við vinnslu dagblaða hefur gjör-
breyst. Þar ræður mestu gífurleg
framþróun í tölvutækni.
Fyrir tuttugu árum var allt efni
dagblaðs skrifað á pappír á ein-
faldar gerðir ritvéla. Nú eru frétt-
ir og greinar samdar beint á tölv-
ur sem geta leikið sér með form
textans á marga vegu, allt eftir því
sem hönnuðir blaðsins biðja um.
Fyrir tuttugu árum voru lang-
flestar myndir dagblaðanna svart-
hvítar og stækkaðar á pappír. Nú
eru ailar myndir teknar í lit og
filmumar skannaðar beint inn í
tölvuforrit sem geta lagað mynd-
irnar nánast að vild. Þetta hefur
stóraukið möguleika blaðanna til
að sýna lesendum sínum veröld-
ina í lit.
Stærri og betri
Það er víða lenska að trúa því
að öllu miði aftur á bak. Heimur
versnandi fer, segir máltækið.
En þegar grannt er skoðað kem-
ur yfirleitt í ljós aö slíkar fullyrð-
ingar byggjast á fortíðarsýn sem á
meira skylt við hillingar en veru-
leika.
Þetta á líka við í blaðaútgáf-
unni. Sá mikli munur sem er á ís-
lensku dagblöðunum nú og fyrir
tuttugu árum er nefnilega aUur
nútímanum i hag þótt sumir haldi
annað að óathuguðu máli. Stóru
daghlöðin eru ekki aðeins stærri
og efnismeiri heldur líka mun bet-
ur úr garði gerð að öllu leyti.
Grundvallaratriði blaða-
mennsku sem vill vera frjáls og
óháð eru hins vegar þau sömu og
áður. Markmið hennar er sem
fyrr að upplýsa lesendur um allt
það sem almenning varðar og
koma þeim frásögnum á framfæri
á eins skýran og aðgengilegan
máta og tök eru á.
Margir leggja hönd á plóginn á
stóru dagblaöi. Fjölmenn sveit
góðra starfsmanna stendur þannig
á bak við hvert og eitt tölublað
DV.
Eðli málsins samkvæmt er dag-
blaö nýtt á hverjum degi. Hvert
tölublað er því ekki lengi í
vinnslu. En handtökin eru afar
mörg allt frá þvi fyrsta frétt dags-
ins er skrifuð þar til blaðið er
komið í hendur lesenda. Allir
hlekkir í þeirri keðju hafa mikil-
vægu hlutverki að gegna.
Og hvað svo?
Á miklum breytingatimum er
erfitt að spá fyrir um þróun mála
næstu áratuga. Það er því óvarlegt
að fullyrða mikið nú um það hvað
gerast muni í íslenskri ijölmiðlun
næstu tuttugu árin.
Eitt er þó næsta ljóst.
Tölvubyltingin mun halda
áfram að breyta heiminum og þar
með daglegu umhverfi okkar
allra. Samspil tölvunnar, stafræna
símkerfisins, sjónvarpsins og fjar-
skiptahnattanna mun hafa mikil
áhrif á vinnu manna og afþrey-
ingu - daglegt amstur fólks,
skemmtanir og menningarstarf.
Sumir spekingar spá því að í
þessari framtíðarbyltingu muni
felast dauðadómur yfir prentmiðl-
um. Það er mikill misskilningur.
Tæknibreytingar síðustu ára eiga
veigamikinn þátt í þeirri framfor
sem orðið hefur við framleiðslu
blaða og bóka á liðnum áratugum.
Ef prentmiðlunum tekst að nýta
sér nýjungar komandi ára með
svipuðum hætti er engin ástæða
til að ætla annað en að dagblöð
verði enn sem fyrr nauðsynlegur
þáttur í daglegu lifi fólks þegar
líða tekur á tuttugustu og fyrstu
öldina.
Ellas Snæland Jónsson