Þjóðviljinn - 24.12.1965, Síða 50

JEAN FARRÁN:
NOTRE
DAME
Notre-Dame er langtum meira en meistaraverk,
langtum meira en forngripur, langtum meira en
kirkja. Þessi kirkja er ekki sambærileg við neina
aðra dómkirkju. Sankti Lúðvíks-kirkja í Róm er stærri,
dómkirkjan í Strasbourg hefur hærri turn, Beauvais
hærri hvolfþök, Chartres er fegurri, Reims frægari. Samt
skarar Notre-Dame fram úr þeim öllum. Hið sögulega
hlutverk hennar, lega hennar og afstaða, fegurð hennar,
aldur, — og fjöldamargt annað — veitir henni sérstöðu
meðal bygginga gerðra af mannahöndum.
Hún stendur á bökkum hinnar fornu ár, frægrar úr
sögum síðan á öld Galla. Þarna á bökkunum hófst öll
saga borgarinnar. Frakkland hefur vafalaust verið ríki í
meira en átta aldir, og það bar upp á sama tíma að
smíði kirkjunnar hófst og að stofnað var hið litla ríki
Capet-ættarinnar, en þangað til var landið varnarlítið.
því var ógnað frá öllum hliðum, dæmt til vanvirðu.
Þær tvær aldir sem næstar voru á undan — hin 11., en
þó einkum hin 10., urðu Frakklandi þungar í skauti. Þá
slógu Arabar tjöldum í Saint-Tropez, Ungverjar í Cham-
pagne og í Bourgogne, norrænir víkingar fóru á lang-
skipum upp eftir ánni og settust um París. Hugues Capet
sem kosinn var konungur Frakklands árið 1000, þegar
allir bjuggust við dómsdegi, var landlaus konungur og
virðingalaus. Hann réð fyrir smáríki: Poissy, Compiegne,
Senlis. Konungdæmið hafði ekki enn fundið sér þunga-
miðju, hyrningarstein. Það hvikaði til milli staðanna
Étampes — Orleans.
Yfir Borgareyju blakti fáni Vendome áður en
kirkjufáninn varð til. Frakkland átti sér enga höf-
uðborg, og engum var þá orðið ljóst að það var
París sem var höfuðborgin, og að hjarta hennar var kirkj-
an á hólmanum í ánni. Því þangað lágu allar leiðir.
50 — J ÓLABLAÐ
Ef hinn fyrsti konungur Frakklands var Filippus-Ág-
úst, sem uppi var við lok 12. aldar, og hinn fyrsti af stór-
konungunum sankti Hlöðver, sem uppi var hálfri öld
síðar, verður líka að hafa það í huga, að þessir tveir
stólkonungar sköpuðu Frakkland, svo sem þeir létu kirkj-
una skapast, en hún var fullsmíðuð 1 aðalatriðum við
lok 13. aldar, einmitt á sömu stundu sem sankti Hlöðver
háði dauðastríð sitt í Túnis.
Það er ekki einungis táknrænt, heldur einnig furðu-
legt, að slík bygging skuli hafa verið reist við slíkar
ástæður og á slíkum stað. Það er engu líkara en rás sög-
unnar sem við álítum vera sístreymandi, fjölþætta og
umbreytilega, hafi allt í einu kristallazt. Á litlum hólma
í á við vesturenda allrar þekktrar mannabyggðar var
lagður sá hyrningarsteinn, sem markaði fæðingarstað og
stund mikillar þjóðar.
Ef vel er að gáð er ekki neitt í sögunni tómum tilvilj-
unum háð. Notre-Dame er það ekki heldur, hún er
ekki óskiljanlegur hlutur, sem á sér engin rök né tengsl
við neitt annað, hún er áþreifanlegur vottur um eldmóð
þjóðar.
Við lok þessarar aldar, hinnar 12., stækkaði borgin,
borgararnir fengu aukin völd og mátt, háskólinn var
stofnaður, fólkinu hraðfjölgaði.
að eru miklar gloppur í sögu landsins á þessum
tímum, tímum hinna fyrstu krossferða. En svo
mikið er víst, að þá var mikill þróttur í þjóðlíf-
inu, sem nægði bæði til að koma krossferð af stað og að
reisa miklar kirkjur.
í París átti heima yfirlætislaus maður að nafni Maur-
ice de Sully, af bændafólki kominn eða jafnvel þræla,
hann sat á biskupsstóli og setti sér fyrir hendur að
reisa þá dómkirkju sem hæfa mundi stærri þjóð og meiri