Þjóðviljinn - 24.12.1973, Blaðsíða 39

Jólablað 1973 ÞJOÐVILJINN — SIÐA 39

N' FRA HOFTEIGI

.

og lögsögumaður það, sem báö-
um tilheyrir, og auk þess mál-
flytjendur er þeir lýsa málum
sinum i nafni laganna.
Lögréttu skipa goðarnir og
heita dómendur, og skera úr
málavöxtum.
Alþingi með þessum stofnunum
er háð á Lingvöllum i Árnesþingi,
þar sem kallasl á völlunum við
Oxará. Þar eru þessar stofnanir
án alls efa, og þar sem þaö segir
sig sjálft, aö bergið bar hærra en
völlinnogekkertberg er á sjálfum
völlunum, hlýtur þetta berg að
vera við völlinn utanvert, en Lög-
rétta á völlum þar, svo nærri, og
þessar tvær stofnanir gera ein-
ingu, og verður svo aö vera, eftir
þvi sambandi sem sögur sýna að
er á milli þeirra.
Dómendur verða aö heyra um
dóm þveran, eins og i Njálu
stendur. Dómur þver er lögrétta,
Ar eftir ár, mörgum öldum
saman.heyja tslendingar Alþingi
á Þingvöllum. Þetta er þjóðskip-
unaratriði. Þetta Alþingi er
skorður þjóðlifsins. Það hefur i
hendi sér lög þjóðfélagsins, vald
til að setja ný lög og breyta göml-
um, og láta framkvæma það, sem
þessi lög mæla fyrir um.
Þegar Alþingi er sett á stofn,
gerist hér á landi þjóðriki með
heildarskipan mála, svo sem
þjóðriki ber að hafa.
Það er nefnt Alþingi fyrir það,
að það nær yfir öll málefni þessa
þjóðrikis, og allir landshlutar og
afmörkuð félagsleg svið eiga þar
jafnan rétt til þátttöku og fyllsta
rétt til að biðja um úrskurð i mál-
um sinum, við hvern sem er að
etja, og getur þar venjulegur
bóndi sótt rikan goða, jafnvel til
sektar, ef málefni eru að þvi, að
svo sé rétti þjónað.
Dæmi um það er, að bóndinn,
Sámur Bjarnason á Leikskálum i
Hrafnkelsdal, sækir goðann,
Hrafnkel Hallfreðarson á Aðal-
bóli, til fullrar sektar og var það
snemma i þingsögunni. Þetta
valdsvið á Alþingi er saman sett
af allsherjargoðanum, sem situr
þingið og helgar það, og hefur aö
öðru leyti framkvæmd þess með
höndum á alla ytri grein, lög-
sögumanninum, sem stýrir gangi
þingmálanna, og er fær um að
segja til um hvað eru lög i land-
inu, og siðan Qllum goöorðsmönn-
um i landinu, og brátt verður sú-
skipan á, aö landinu, er skipt i
fjórðunga. og eiga 9 goöar úr
hverjumfjórðungi lands rétt til að
skipa dóm i málum manna, þau
er fyrir þann dóm koma.
Við þinghaldið er getið tveggja
stofnana, Lögbergs og Lögréttu,
og á Lögbergi tala allsherjargoði
sem deilist i 4 dómu, sinn kennd-
an við hvern fjórðung, og þvi
nokkur viðátta á dóminum, en
takmarkað hvað mannsröddin
getur látið til sin heyra i vega-
lengd.
Enginn mótmælir þessu, enda
alþekkt að snjallan róm þarf til að
tala svo heyrist um viðan sal.
Lögbergiö er eðlilega náttúru-
smiöi, sem ekki breytist i timans
rásen lögrétta er manna smiði og
gat þvi verið eins nærri Lögberg-
inu og landslag leyföi og þörf
krafði, til að heyra það, sem flutt
var af Lögbergi. Þótt þessar tvær
stofnanir setji mikinn svip á þing-
haldið, er þó hitt meira, sem
verður af þeim mannfjölda, sem
á þingið kemur úr öllum byggöum
lands. Þessi mannfjöldi þarf skýli
meðan hann dvelst á þingstaðn-
um, sem jafnaðarlegast verður
litið eða mikið á aöra viku, eftir