Þjóðviljinn - 24.12.1973, Blaðsíða 29

Jólablað 1973 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 29
Hvítglóandi reiöi og
lofsöngurum regnið
Játar þú sekt þina?
Játar þú þig
sekan?
Kftan neitar þú
sekt þinni?
IVI óðir min slær
svartan hiniininn
með hrópum sin.
Systir mín raular stynjandi
sorgarsung sinn
ng veltir sér i rykinu.
Striðstrumban hoðar hættu,
þrumar yfir vatnið.
Striðshorn grafa sig
inn i veggina
eins og byssukúlur...
Ættbræður mínir
hafa safnast saman.
Spjótsoddar þeirra
og brandar
slá kransi um dauft skin mánans
og dansa eins og fiðrildi
yfir liki dauðrar rottu.
Striðsmennirnir brjótast
gegn myrkum vindi
með skildi af uxahúð...
Oamlar hýenur
slást um leifarnar
af lambi.
I>ær sjúga
augnasteinana
og flá sársaukalaust
með lungu sinni
reður og eistu...
Kintrjáningar umkringja
þorp okkar eins og
kletta veggur.
Nashyrningshorn úr stáli
skera við rót
gróður akranna
og senda inn i strákofana
fnyk af bráðnu blýi.
Öskrandi gleður kljúfa himininn
og steypa banvænum saur
yfir höfuð fólksins.
llauskúpur springa...
Játar þú þig
sekan?
Kða neitar þú
sekt þinni?
Þegar blaðað er i ýmsum mál-
gögnum i okkar hluta heims kem-
ur á daginn, að þau skrifa ekki
ýkja mikið um Afrikuriki. t>að er
þá helst af stað farið, ef strið
hrýst út'milli einhverra þjóða,
sem tilviljanir nýlendutimans
hafa sett niður innan eins rikis.
Og oftar en ekki eru þá einhverjir
bakþankar fyrri nýlenduvelda
driffjöður i átökum : Biafrastriðið
var i reynd mjög tengt striði um
oliu á og við strönd Nigeriu aust-
anverðrar. Auk þess fréttum við
öðru hverju að herforingjar hafi
brotist til valda i einhverju
Afrikurikja — setja þá Kvrópu-
menn einatt upp hneykslissvip
sem þeim fer illa, þeir hafa sjálfir
ekki staðið alltof vel i stykkinu
gagnvart hinum og þessum her-
foringjaspirum og þeirra likum.
Sérstæð menning
bað er hinsvegar fátitt að menn
gefi gaum að þvi, að i Afrikurikj-
um þróast menning við mjög sér-
stæðar aðstæður. Alfan hefur á
einum eða tveim áratugum eign-
ast margt framúrskarandi rithöf-
unda, svo dæmi sé tekið af for-
ystugrein i menningarlifi. Rithöf-
unda sem eru i fleiri skilningi en
einum á krossgötum : móðurmál
þeirra er máske ein af mörgum
tungum lands þeirra og á sér ekki
stafróf né bókmenntahefð þeir
verða nauðugir viljugir að skrifa
á ensku eða frönsku til að ná til
þeirra lesenda sem til eru. Verk
þeirra verða til i spennu milli hins
þjóðlega arfs, lilriks sagná-
mynsturs þjóðflokksins, og
évrópskra menningarlyrir-
mynda, sem þeir hafa kynnst i
skólum. Og enn mega þeir, eins
og svo margir aðrir þegnar ný-
frjálsra rikja, reyna vonbrigði
með að Uhuru — en svo heitir
Sjálfstæði á svahili — hefur
reynst tvibent lyrir þjóðirnar
viða. Fögnuður og samstaða
sjálfstæðisbaráttunnar hafa vikið
fyrir þeirri beisklegu staðreynd,
að alþýða manna hefur alls ekki
unniðsinn sigur þótt aö yfirstéttin
sé innlend orðin.
Tveir söngvar
Eitt af þeim skáldum Afriku
sem mesta athygli hefur vakið að
undanförnu er Okot p’Bitek,
Ugandamaður, fjölmenntaður
vel, nú búsettur i Kenya. Nýlega
hafa menn fengið að kynnast
tveim löngum bálkum eftir hann i
bókinni „Tveir söngvar". Annar
þeirra heitir„Söngur Malayu" —
sem er reyndar gleðikona. Plr
þetta mögnuð og um leið fáránleg
lýsing á hóruhúsi og gestum þess
og baksviðið er afrisk stjórnmál.
Játar þú þig sekan, eða neitar
þú sekt þinni? er viðkvæðið i hin-
um, en seinni tima átök viða i álf-
unni koma einnig við sögu. Beisk-
um bálkinum, sem heitir„Söngur
laiiga'i Og hver er sá dómari sem
spyr og hver er fanginn sem i svo-
felldum orðum lýsir neyð sinni og
fyrirlitningu?
fcg játa á in ig ótta.
fig játa umkomuleysi mitt.
Og ég játa vonleysi mitt.
Kg er skorkvikindi i gildru
milli tánna á filnum.
Kg er ánamaökur.
Kg cngist i leðjunni.
Kg er blautur
saur úr kjúklingi
á gólfinu.
Söngur fangans er fullur af
hlýju, reiði og háði eins og fyrri
kvæðabækur Okot p’Biteks á
ensku. Ein þeirra heitir Söngur
Lawino. Hann er lagður i munn
konu einni af Luo-ætt i Kenya.
Henni finnst að maður sinn
hafi svikið sig sem og hinir nýju
timar. Sjálfur segir skáldið að i
þessum bálki hljómi þróttmikill
hlátur þorpskonunnar aö fárán-
legum tilburðum menntastétt-
anna i hinu nýja ríki. Svo hefur
verið sagt, að Okot hafi til allrar
blessunar innleitt hláturinn til
vegs og viröingar i bókmenntir
Austur-Afriku, þar sem allt er að
farast i volgu trúboöshjali og yfir-
máta hátiðlegri þjóðernisstefnu.
Það nýjasta frá
Húsgagnaverzlun Reykjavikur
Hlaðrúmin vinsælu, til i mörgum litum og
mismunandi stærðum.
Borðstofuborð og stólar úr furu, fáanlegt
i mörgum litum.
Húsgagnaverzlun Reykjavikur
Brautarholti 2 — Sínii 11940.
Um einn
ágætasta fulltrúa
hinna litríku
nýju bókmennta
Svörtu Afríku,
Okot p’Bitek.
— Árni Bergmann
tók saman og
þýddi.
Hver er fanginn?
En i Söngnum um langann bæt-
ast við nýir þættir: örvænting og
ótti. A ný stondum við andspænis
persónu sem á sér mikla og fagra
drauma og margvislegar óskir.
En einmitt vegna þess hve óskir
hans eru margskonar og á ringul-
reið tekst honum ekki að ýtskýra
þann ósigur, scm hann sjállur
hefur beðið eftir að hinn mesti
sigur var unninn — sjálfstæðið,
Uhuru.
Bróðir minn.
fcg er ekki galdramaður.
Kg var ekki tekinn
dansandi allsnakinn
umhvcrfis hús þitt.
Kannst þú mig
i rúminu hjá konu þinni?
Kða nauðgandi
móður þinni?
Segðu mér, má ég ekki
sofa með grænu grasi
i borgargarðinum
meðan ég grúfi mig
yfir bungur mitt?
Er ég kannski flakkari? spyr
hann. Hvernig stendur á þvi, að
hann, sem var svo þreyttur og
soltinn eins og tóm gröf, freistaði
þeirra sem tóku hann fastan til
grimmdarverka? Hann var bar-
inn með hnúum og hnefum og
lurkum, hendur hans voru bundn-
ar á bak aftur, og fætur hans voru
barðir byssuskeftum. Gátu þeir
ekki beðið með að refsa honum
þangað til að skorið hefði verið
upp úr með það, hvort hann væri
sekur eða ekki?
Kg játa á mig ölvun.
Kg er fullur
af reiði.
Æði 111 itl
er bvitglóandi,
lleili mimi bráðuar,
kverkar minar
brenna.
Álfa í
uppreisn
Kanginn undirbýr varnarræðu
sina fyrir raunverulegum dóm-
ara. En jafnframt er það sam-
viska hans sem ber fram spurn-
ingarnar. Siingur fanga er mynd
af heilli állu i uppreisn, eins og
hún endurspeglast i vitund
hrjáðrar manneskju. Baksviðið
er greinilega borgarastriðið i
Kongó og Nigeriu. Bókin er helg-
uð Patrice í.umumba, leiðtoga
Kongo, sem myrtur var með svik-
ar kveðjur eru sendar nýlendu-
herrum gömlum og nýjum og svo
þeim „hákörlum”, sem láta mik-
inn i valdastólum og gleypa á-
vexti sjálfstæðisbaráttunnar.
Við látum evrópskar bók-
menntavenjur lönd og leið, og
komumst að þvi, aðeldfimi kvæð-
isins byggir á ástriðu til þess
heims, sem numinn verður meö
skilningarvitum, og þess fólks,
sem hann byggir. Sársaukinn er
áþreifanlegur. ()g frá honum
stafar óttanum og reiðinni, bliðu
og kæti. Og hvöt kvæðisins er
pólilisk.
Tarfurinrt
steypist i fljótiö
Hefur fanginn i raun og veru
drepið stjórnmálamann, eins og
gefið er til kynna? Drepið sjálf-
umglaðan einræðisherra? Var
hann sjálfur keppinautur hans,
sem beðið hafði ósigur? Er hann
pólitiskur fangi, sem andspænis
valdagræðgi leiðtogans kom auga
á sjúkdóma sjálfstæðisins, U-
huru?
Kangelsin eru fyllt
mönnum og knnum
hlekkjuðum við bckkina
eins og geitur á bás„
Til-antilóp urnar
eru á heit i brattri brekku.
Harðbent vötn fljótsins
þjóta af stað
yfir úfna kletta
stökkva eins og ungir garpar
og syngja regninu
nýjan lofsöng.
Tveir tarfar giima.
Ilorn gcgn liorhum.
I>á hrökkva sundur
horn forystutarfsins.
Og hann veltur
niður slétt brjóst
hæðarinnar
og stcypist
i fljótið.
Túlkunarmöguleikarnir eru
margir. Má vera fanginn sé einn-
ig venjulegur glæpamaður, sem
reynir að fegra afbrot sitt eftir á.
Eða þá hann lætur sig dreyma um
hina miklu dáð, sem hann gat
ekki drýgt. Allavega trúir lesand-
inn á ofsa hans og mannvit. Ein-
semd hans og innsýn.
Framhald á 56. siðu